ၶယၢၼ်း၊ ဝဵင်း
ဝဵင်းၶယၢၼ်း (မၢၼ်ႈ: ခရမ်းမြို့), (ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Khayan), (သဵင်ဢွၵ်ႇ [Khayaan]) ၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်းဢွၼ်ႇဢၼ်ၼိူင်ႈ ဢၼ်မီးတီႈၼႂ်း ၸႄႈတိူင်းတႃႈၵုင်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးဢဝ်သၢႆတၢင်းၼမ်ႉဝႃႈ တင်း ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ ၵႆယၢၼ်ၵၼ် 36 လၵ်းယဝ်ႉ။ တၢင်ႈၵႂၢင်ႈၶႂၢင်ဝဵင်းၼႆႉ မီး 2 လွၵ်းလၵ်းသေ သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း မိူဝ်ႈပီ 1953 ၼၼ်ႉမီးမႃး 10906 ၵေႃႉယဝ်ႉ။ ၽွင်းဢင်းၵိတ်ႉၶဝ်တိုၵ်ႉႁႃသိမ်းဢဝ် မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇပွတ်းတႂ်ႈၼၼ်ႉ ဝဵင်းၶယၢၼ်းယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉ ပဵၼ်ဝၢၼ်ႈဢွၼ်ႇဢၼ်လႆၸိုဝ်ႈဝႃႈ ယေႇတႂိၼ်းၶျွင်ႇၶယၢၼ်း ဝႃႈၼႆႉယဝ်ႉ။ တီႈဝၢၼ်ႈၼၼ်ႉ ယၢမ်ႈပိုတ်ႇမႃး ဢွင်ႈပလိၵ်ႈပႂ်ႉယၢမ်းဢၼ်ၼိူင်ႈယဝ်ႉ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ ဝဵင်းပၵ်းလုမ်းပဵၼ် ဝဵင်းယူင်းတပျေႇၵၢၼ်ႇယဝ်ႉ။ တီႈထုင်ႉၼၼ်ႉ ဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈဝႃႈ တပျေႇၵၢၼ်ႇၼႆႉ မီးဝႆႉ သွင်ဢွင်ႈယဝ်ႉ။ တပျေႇၵၢၼ်ႇ ဢၼ်မီးလုမ်းပၵ်းဝႆႉၼၼ်ႉ ၸူးႁွင်ႉဝႃႈ ယူင်းတပျေႇၵၢၼ်ႇ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ တပျေႇၵၢၼ်ႇ ဢၼ်မီးဝႆႉတီႈၼိူဝ် ပေႃးၶျွင်း ၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇ ယူင်းတပျေႇၵၢၼ်ႇၼၼ်ႉ ႁွင်ႉဝႃႈ ပေႃႉတပျေႇၵၢၼ်ႇ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ ယူင်းတပျေႇၵၢၼ်ႇၼႆႉ ယွၼ်ႉ ၼမ်ႉၵိၼ်ၽင်ႇႁိုၵ်းသေ လႆႈႁၢမ်းၵႂႃႇလႄႈ ၸင်ႇၶၢႆႉဝဵင်းပၵ်းလုမ်းၸူး ဝဵင်းၶယၢၼ်းမႃးယဝ်ႉ။
| ဝဵင်းၶယၢၼ်း | |
|---|---|
| ဝဵင်း | |
  ဝဵင်းၶယၢၼ်း | |
| ၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 16°54′27″N 96°33′44″E / 16.9075213°N 96.5623251°Eၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 16°54′27″N 96°33′44″E / 16.9075213°N 96.5623251°E | |
| မိူင်း |
 မျၢၼ်ႇမႃႇ |
| ၸႄႈတိူင်း |
 ၸႄႈတိူင်းတႃႈၵုင်ႈ |
| ဝဵင်း | ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ |
| ၸႄႈဝဵင်း | ၸႄႈဝဵင်းၶယၢၼ်း |
| ၼႃႈသုင်ပၢင်ႇလၢႆႇ[1] | 41 ထတ်း (12 မီႇတႃႇ) |
| ၶၢဝ်းယၢမ်း ၼႃႈလိၼ် | MST (UTC+6.30) |
| မၢႆသူင်ႇလိၵ်ႈ | 11321 |
တီႈဢၼ်တႄႇဝၢၼ်ႈၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉမီးၶယၢၼ်းယႃႉဝဵင်းၼမ်ၼႃႇလႄႈ ၸင်ႇႁွင်ႉဝႃႈ ဝၢၼ်ႈၶယၢၼ်း ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ တီႈဝၢၼ်ႈၶယၢၼ်းၼၼ်ႉ မီး ယေႇတႂိၼ်းၶျွင်ႇၶယၢၼ်း လႄႈ ယႂႃႇမၶယၢၼ်း ၼႆ မီးသွင်တွၼ်ႈယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်ဢိူင်ႇ ယေႇတႂိၼ်းၶျွင်ႇၶယၢၼ်းၼၼ်ႉ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၵူၼ်းၸၢဝ်းမွၼ်း ဢူးမွင်ႇ၊ ဢူးမျႃႉၶဝ်လႄႈသင်၊ ဢၼ်ပဵၼ် ဢိူင်ႇယႂႃႇမၶယၢၼ်းၸမ်ႉ ၵူၼ်းၸၢဝ်းမွၼ်း ဢူးဢူဝ်ႇ၊ ဢူးၵလေး၊ ဢူးဢူင်းၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉလႄႈသင် ဢၼ်ၵၼ်တီႇၽဵဝ်ႈပႃႇထိူၼ်ႇပၢင်ႇလၢႆႇႁၢမ်းမႃးသေ ႁဵတ်းၼႃးသေ တႄႇတင်ႈမႃးၼႆႉ မီးတီႈတွင်းမၢႆၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ၼင်ႇၼႆယဝ်ႉ။ ပိူင်ပႅၵ်ႇထႅင်ႈဢၼ်ၼိူင်ႈၸမ်ႉ ၶယၢၼ်းဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ လုၵ်ႉတီႈၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းမွၼ်း "ၵယူင်း" မႃးဝႃႈၼႆႉယဝ်ႉ။ ၵယူင်းဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ မီးတီႈပွင်ႇဝႃႈ "ဝၢၼ်ႈဢွၼ်ႇ ဢၼ်မီးႁိမ်းၽင်ႇႁွင်ႈ" ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။
မိူဝ်ႈပီ 1924၊ 25 ၼၼ်ႉ ႁဵတ်းႁွင်ႈၶုတ်းၶယၢၼ်းမႃးယဝ်ႉ။ ႁွင်ႈၶုတ်းၶယၢၼ်းၼႆႉ တႄႇဢဝ်တီႈဝၢၼ်ႈၶျွင်းဝ ဢၼ်မီးတီႈၼိူဝ်ၽင်ႇမႄႈၼမ်ႉပႃႇၵိူဝ်ၼၼ် တေႃႇထိုင်ဝဵင်းၶယၢၼ်း တၢင်းယၢဝ်းမီး 18 လၵ်းယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉတီႈၶယၢၼ်း တေႃႇပေႃးထိုင်ပၢင်ႇလၢႆႇယဝ်ႉ။ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ ဢွၼ်ၵၼ်ႁွင်ႉႁွင်ႈၶုတ်းၶယၢၼ်းၼၼ်ႉဝႃႈပဵၼ် မႄႈၼမ်ႉၶယၢၼ်းဝႃႈၼႆႉယဝ်ႉ။ တီႈၸႄႈဝဵင်းၶယၢၼ်းၼႆႉ ယၢမ်းလဵဝ် ဝၢၼ်ႈမီး 80 ပၢႆယဝ်ႉ။ တၢင်းၵႂၢင်ႈၶႂၢင် ၸႄႈဝဵင်းတင်းမူတ်းၼႆႉ မီး 246 လွၵ်းလၵ်းယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းဢၼ်ဢိင်ပိုင်ႈၼိူဝ် ၵၢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈသေ ႁႃလဵင်ႉတွင်ႉၼႆႉ ၵမ်ႉၼမ်ယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈၼႆႉ ၶွမ်ႇပၼီႇၼွၵ်ႈမိူင်း မႃးပိုတ်ႇဢွင်ႈတီႈသိုဝ်ႉၶဝ်ႈသေ ဢွၼ်ၵၼ်သိုဝ်ႉဢဝ်ၶဝ်ႈၵမ်းသိုဝ်းယဝ်ႉ။ ၵိူဝ် ပႃႇၵိူဝ်ၼႆႉ ဢွၵ်ႇတီႈ ၸႄႈဝဵင်းၶယၢၼ်းလႄႈ ၸႄႈဝဵင်းၵဝ ၼမ်သေပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ လိူဝ်သေၵၢၼ်ၶဝ်ႈ ၵၢၼ်ၵိူဝ်သေဢမ်ႇၵႃး ၸိူဝ်းပဵၼ်ၵၢၼ် ၽုၵ်ႇသွမ်ႈထူဝ်ႇလိၼ်၊ လဵင်ႉၵႆႇလဵင်ႉပဵတ်း ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ႁဵတ်းမႃးယဝ်ႉ။ တီႈၼိူဝ်ဝဵင်းၼႆႉ မီးၸၢၵ်ႈၶဝ်ႈ ၸၢၵ်ႈၼမ်ႉမၼ်းသေ။ ဢၼ်ပဵၼ်တၢင်းလူတ်ႉလဵင်း ဝဵင်းၶယၢၼ်းလႄႈ ဝဵင်းပႃႇၵိူဝ်ႇၼႆႉ လႆႈႁဵတ်းမႃး မိူဝ်ႈပီ 1928 ၼၼ်ပႉယဝ်ႉ။ ထိုင် ပီ 1931 မႃး ၶိုၼ်းသိုပ်ႇႁဵတ်းတၢင်း ဢၼ်ၵႂႃႇၸူး ဝဵင်းတူင်းၶႂႃႉ ဢၼ်ယၢၼ်ႇၵႆ 13 လၵ်း ဢၼ်မီးၽၢႆႇၸၢၼ်း ဝဵင်းၶယၢၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ႁိူဝ်း ဢၼ်လုၵ်ႉတီႈ ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈၵႂႃႇ ဝဵင်းၶယၢၼ်းၼႆႉ မီးဝႆႉယူႇၵူႈဝၼ်းယဝ်ႉ။ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ ယွၼ်ႉမႄႈၼမ်ႉႁွင်ႈၼမ်ႉတိုၼ်ႈမႃးလႄႈ ဢမ်ႇႁွတ်ႈၽႅဝ်လႆႈထိုင်တီႈဝဵင်းယဝ်ႉ။ လႆႈႁဵတ်းတႃႈႁိူဝ်းဝႆႉတီႈဝၢၼ်ႈပဵင်းၵၢင် ဢၼ်မီးၸမ်ဝဵင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈၼိူဝ်ဝဵင်းၶယၢၼ်းၼၼ်ႉ ႁူင်းႁဵၼ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉသုင် မီး 2 ႁူင်းယဝ်ႉ။ ဢ.ထ.ၵ ႑ လႄႈ ဢ.ထ.ၵ ႒ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ႁူင်းယႃလႄႈ ႁူင်းတူၺ်းလိၵ်ႈၵေႃႈမီးပႃးဝႆႉယူႇ။ တီႈၼိူဝ်ဝဵင်းၼႆႉ ၵျွင်းမုၼ်ၸဝ်ႈမီးယူႇမွၵ်ႈ 18 ၵျွင်းယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်းဝဵင်းၶယၢၼ်းၼၼ်ႉ မီးၽြႃးတွင်း ဢၼ်လႆႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ သၵျမႃႇရၸဵင်ႇဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽြႃးၼၼ်ႉ ပဵၼ်တၢင်းလီ ဢူးသူၺ်ႇၽွင်ႇ၊ ဢူးပူဝ်းထဵင်း လႄႈ ၵူၼ်းဢမျႃးတၢင်းၼမ် ဝဵင်းၶယၢၼ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ပွႆးၽြႃးၼႆႉ ၸတ်းႁဵတ်း လိူၼ်သီႇမူၼ်းယဝ်ႉ။ တီႈၽၢႆႇတူၵ်း ဝဵင်းၶယၢၼ်းၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ၵွင်းမူးယႄးမုၼ်ႇလႄႈ ၸဵင်ႇႁွင်ႇဝၼ်းတူၵ်း ဢၼ်ယၢၼ် မွၵ်ႈ 2 လၵ်းၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ၵွင်းမူးၵၢၼ်ႇၺီႇၼွင်ႇသေ ပဵၼ်ၵွင်းမူးၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင်ဝႆႉယဝ်ႉ။[2]