ၵၢၼ်ႇတေႃႇၵျီး(တႃႈၵုင်ႈ)

တီႈဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈၼႆႉ ဢၼ်ပဵၼ် ၼွင်ၵၢၼ်ႇတေႃႇၵျီး ၼႆႉ ပေႃးဝႃႈ ၼွင်ဢိၼ်းလျႃးယဝ်ႉ ပဵၼ်ၼွင် ဢၼ်ယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈ ထီႉသွင်ယဝ်ႉ။ မီးဝႆႉ ၽၢႆႇဢွၵ်ႇ ၽြႃးသူၺ်ႇတၵူင်ႇသေ တင်းၼွင်ဢိၼ်းလျႃးၼႆႉ ဢဝ် လွတ်ႇၼမ်ႉသေ သိုပ်ႇၵၢႆႇၵၼ်ဝႆႉယဝ်ႉ။

ၼွင်ၵၢၼ်ႇတေႃႇၵျီး၊ တႃႈၵုင်ႈ

မိူဝ်ႈပီ ၁၁၄၇ (ပီမိူင်း?၊ ပီၵေႃးၸႃႇ?) မိူဝ်ႈပၢၼ်လၢၵ်ႈထၢၵ်ႈ ပူဝ်းတေႃႇၽယႃးၼၼ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ်ၽွင်းတႃႈၵုင်ႈ ဢူးသူၺ်ႇယေး ၼႆႉ တွၼ်ႈတႃႇ ၵူၼ်းယူႇသဝ်းၼႂ်းဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ ပေႃးတေလႆႈ ၼမ်ႉသႅၼ်ႈၼမ်ႉသႂ်ၼႆ ၸင်ႇတႄႇၶူတ်းမႃးယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် ၼွင် ဢၼ်ၶုတ်းဝႆႉတႃႇ၊ ၸၢင်ႉ။ မႃႉ၊ ဝူဝ်း၊ ၵႂၢႆး ဢၼ်လဵင်ႉဝႆႉ တွၼ်ႈတႃႇ ၵႅတ်ႇၶႄၽေးဢင်းၵိတ်ႉၶဝ်ၼၼ်ႉ ႁွင်ႉၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၵၢၼ်ႇတေႃႇၵလေး ၼႆယဝ်ႉ။

လႆႈသၢင်ႈမႃး တွၼ်ႈတႃႇ ပၼ်ၼမ်ႉ တီႈ လိၼ်တပ်ႉ ၽၢႆႉဢုပ်ႉပိူင်ႇ ၶူဝ်ႇလူဝ်ႇၼီႇ ဢင်းၵိတ်ႉ ဢၼ်မီးတီႈ ၵၢင်ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈၼၼ်ႉသေ လႆႈလၢမ်းတူၺ်း တေမီး တၢင်းၵႂၢင်ႈ ႕ လၵ်း လႄႈ ႘ ၶီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

တီႈႁိမ်းႁွမ်းၵၢၼ်ႇတေႃႇၵျီး ဢၼ်မီး 150 ဢေႇၵၼၼ်ႉ တႃႇ 110 ဢေႇၵၼႆႉ မီးဝႆႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် မျေႇပတေႇတႃႇၵျုၼ်း၊ သူၼ်မွၵ်ႇပူဝ်ႇၶျူၵ်ႉ၊ ၵရဝဵၵ်ႉ၊ ပၵၢၼ်ႇလူင်းၵျုၼ်း၊ ၶျိတ်ႉတူႇမျႃးၵျုၼ်း (ၵုၼ်ၵေႃႉႁၵ်ႉ)၊ သူၼ်သတ်း#သူၼ်သတ်း ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ၊ သူၼ်သတ်းဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ]]၊ ႁွင်ႈၼႄပႃ၊ လုမ်းၽွင်းတၢင်မိူင် လႄႈ ႁူင်းလႅမ်းၸၼ်ႉသုင် လႄႈ ႁူင်းယႃ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ၽၢႆႇႁွင်ႇလႄႈ ၽၢႆႇဢွၵ်ႇၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ သဵၼ်ႈတၢင်းၼတ်ႉမွၵ်ႉ၊ ၽၢႆႇတူၵ်းၼႆႉ မီးဝႆႉ သဵၼ်ႈတၢင်းပႁၢၼ်း၊ ၽၢႆႇၸၢၼ်း မီးဝႆႉ သဵၼ်ႈတၢင်းၵၢၼ်ႇယဵၵ်ႉတႃႇ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်း ပၢၼ် ပူဝ်ႇၶျူၵ်ႉၶိၼ်ႇၺုၼ်ႉ ၼၼ်ႉ လႆႈၸတ်းႁဵတ်း ပၢင်ပွႆးၽၢႆးႁိူဝ်း ၽိင်ႈမၢၼ်ႈ ၸၼ်ႉၸိုင်ႈမိူင်းမႃးယဝ်ႉ။ ၵရဝဵၵ်ႉ ၵေႃႈ တီႈႁိမ်းႁွမ်းၵၢၼ်ႇတေႃႇၵျီးၼၼ်ႉ ပဵၼ်ဢၼ်ၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင်ဢၼ်ၼိုင်ႈယဝ်ႉ။

မိူဝ်ႈပီ 2010 လိူၼ်ဢေႇပရႄႇ 16 ဝၼ်း ၽွင်းၶၢဝ်းသၢင်းၵျၢၼ်ႇ တၢမ်းၶမ်ႈၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉမၢၵ်ႇတႅၵ်ႇ သၢမ်လုၵ်ႈလႄႈ ၵူၼ်းလႆႈတၢႆၵႂႃႇ 24 ၵေႃႉသေ ၵူၼ်း 60 ပၢႆလႆႈတၢင်းၸဵပ်းမၢတ်ႇမႃးယဝ်ႉ။