ၵွင်းမူးမႁႃႇၼႃႇယၵ ပၢင်လူင်
ပေႃးႁွတ်ႈထိုင် ဝဵင်းပၢင်လူင် တီႈဝူင်ႈၵၢင် ၵျွင်းပိတၵၢတ်ႈလႄႈ ၵျွင်းမူၺ်ႇတေႃႇၸိုင် တေလႆႈႁၼ် ထၢတ်ႈၵွင်းမူး သူႇၼိုင်ႈ ဢၼ်ပႃးႁၢင်ႈၵွင်ဢႅင်ႈယၢဝ်း ႁဵတ်းပဵၼ်သဝ် ဢဝ်မၢၵ်ႇႁိၼ်ၶၢဝ် ၶႅၵ်းႁဵတ်းပပ်ႉ ပိတၵၢတ်ႈသၢမ်ၵွင် ၶပ်ႉဝႆႉလၢၵ်ႇလၢၵ်ႇလၢႆးလၢႆး ဢၼ်ဢမ်ႇယၢမ်ႈႁၼ် တီႈလႂ်ၼၼ်ႉယူႇ။
ၵွင်းမူးဢၼ်ၼႆႉ ႁိၵ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၵွင်းမူးလူင်မႁႃႇၼႃႇယၵသေ ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ ၸဝ်ႈၽူႈပိုတ်ႇ ၼႃႈလိၵ်ႈ ပိုၼ်းပိတၵၢတ်ႈတႆး ဢၼ်ပဵၼ်ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင် ပၺ်ႇၺႃႇၽေႃးၵ (မိူင်းသူႈ) ၼၼ်ႉယဝ်။ မိူဝ်ႈ 1333 လိူၼ်သိပ်းဢဵတ်းလပ်း (18.10.1971) ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင် ပၺ်ႇၺႃႇၽေႃးၵ ၶဝ်ႈသူၼ်မၢၵ်ႇႁၢၵ်ႈၶမ်း တမ်ႈတီႈ ႁူင်းယႃလူင် မျရတၼႃႇ ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈလႄႈ ၸင်ႇလုၵ်ႉတႃႈၵုင်ႈ ပၢင်းဢဝ် ၶၢပ်ႈတူဝ်ၸဝ်ႈ တၢင်ႇႁိူဝ်းမိၼ် မႃးလူင်းတီႈ ၼမ်ႉၸၢင်သေ လႆႈမႃးသၢင်းၵျုဝ်ႇၽႆး တီႈပၢင်လူင်ၼႆႉယဝ်ႉ။
ဝၢႆးသေ သၢင်းၵျူဝ်ႇယဝ်ႉ တႃႇတေဝႆႉထၢတ်ႈလုပ်ႇၸဝ်ႈ ဢိၵ်ႇလူၺ်ႈ ႁႂ်ႈပေႃးပဵၼ် တီႈမၢႆတွင်း ၼႄပၼ် ႁၢင်ႈၽၢင် ပုၼ်ႈတႃႇ ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း ၽႃႇသႃႇ သႃႇသၼႃႇၼၼ်ႉၼႆ ၸင်ႇလႆႈၸႂ်ၵၼ် ႁဵတ်းပဵၼ် တီႈမၢႆတွင်း ၸင်ႇၵေႃႇပဵၼ် ၵွင်းမူးလူင်မႁႃႇၼႃႇယၵၼႆႉယူႇ။ လွင်ႈၵေႃႇၵွင်းမူးလူင် မႁႃႇၼႃႇယၵၼႆ့ လီၶဝ်ႈၸႂ်သေ ဢမ်ႇၵႃး မၼ်းမီးတီႈပွင်ႇၼင်ႇႁိုဝ်ၼႆ ထုၵ်ႇလီႁူႉဝႆႉယူႇ။
မိူဝ်ႈ 1333 ၼီႈ လိူၼ်သီႇမူၼ်း (28.2.1972) ၵၢင်ၼႂ် 9:00 မွင်း ၽွင်းယၢမ်းမီးမင်ႇၵလႃႇလီၼၼ်ႉ သြႃႇၸဝ်ႈလူင် ပၼ်ႇတိတ (မိူင်းၼွင်)၊ သြႃႇၸဝ်ႈၵေႃးဝိတ (ၽိဝ်း) ႁူမ်ႈလူၺ်ႈ ပူႇၵျွင်းဢေႃး၊ ပူႇၵျွင်းၸၼ်ႇတႃႇၶဝ် ၵေႃႇဝၢင်း မၢၵ်ႇဢုတ်ႇငိုၼ်း မၢၵ်ႇဢုတ်ႇၶမ်းၵႂႃႇယဝ်ႉ။
ၼင်ႇႁိုဝ် ၵွင်းမူးလူင်မႁႃႇၼႃႇယၵ ပေႃးတေ မၼ်ႈၵိုမ်းယိုၼ်းႁိုင်ၼၼ်ႉ လႆႈၸႂ်ႉလဵၵ်း ၸဵတ်းတၢၼ်ႇပၢႆၶိုင်ႈ၊ တႄႇဢဝ်ငဝ်ႈတေႃႇပၢႆ ႁူမ်ႈလူၺ်ႈ ၽႃဢုတ်ႇ တေႃႇထိုင် ပၢႆၵွင်းမူးၼၼ်ႉ ၸႂ်ႉသၢႆးလႄႈ လိၼ်ပုၼ် (ၽိလၢတ်ႉ) လၢႆလၢႆၵူၺ်း။ ဢမ်ႇပႃးထုၼ်သေၽွင်။ ဢမ်ႇပႃးမၢၵ်ႇဢုတ်ႇ သေလုၵ်ႈသေ လေႃႇဢဝ် တေႃႇပေႃးယဝ်ႉယဝ်ႉ။
မိူဝ်ႈလေႃႇၼၼ်ႉၵေႃႈ
- ၽၢႆႇႁွင်ႇၸမ်ႉ ပီႈၼွင်ႉတုမ်ႇမူဝ်
- ၽၢႆႇဢွၵ်ႇၸမ်ႉ ပီႈၼွင်ႉဝၢၼ်ႈမႂ်ႇ
- ၽၢႆႇၸၢၼ်းၸမ်ႉ ပီႈၼွင်ႉပၢင်မူင်ႈ
- ၽၢႆႇတူၵ်းၸမ်ႉ ပီႈၼွင်ႉၵူႈပွၵ်ႉ
- ၽၢႆႇၼိူဝ်ၸမ်ႉ သင်ႇၶႃႇၵျွင်းပိတၵၢတ်ႈ ၸွႆႈၵၼ်လေႃႇၵႂႃႇ တေႃႇပေႃးယဝ်ႉတူဝ်ႈယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼႆ ၵွင်းမူးမႁႃႇၼႃႇယၵၼႆႉ လႆႈဝႃႈပဵၼ် ၵွင်းမူးၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ၼႆၵေႃႈ ဢမ်ႇၽိတ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ။
လိူဝ်သေၼၼ်ႉ မေႃမိုဝ်းမၼ်းၼႆၵေႃႈ ဢမ်ႇၸႂ်ႈမေႃၸုမ်းလဵဝ်။ မေႃမိုဝ်းၼႂ်းပၢင်လူင် (16)ၸုမ်း မႃးႁူမ်ႈၵၼ် ႁဵတ်းသၢင်ႈၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ၵွင်ၵူၼ်ႈယၢဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၵွင်ၽိင်ႈထုင်းတႆး ၸဵမ်မိူဝ်ႈမိုၼ်ႉသိၼ်းၵွၼ်ႇ။ သဵင်ၵွင်တႆး တေလႆးလင်ၸွတ်ႇႁွတ်ႈထိုင်ၵၼ်။ ၵွင်ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၼႄပၼ် လွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈ။ တႆးၼႆႉ ယူႇသဝ်းတီႈလႂ်ၵေႃႈ ၶွၼ်ႈၵၼ် ၵွင်ၵၼ် ဢွၵ်ႇတီႈပွင်ႇၼင်ႇၼႆလႄႈ ပီႈၼွင်ႉတႆး ၵႂႃႇၽႅဝ်တီႈလႂ်သေဢမ်ႇဝႃႈ တိုၼ်းမီးၵွင်ၵူႈၸုမ်း။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ၵွင်းမူးလူင်မႁႃႇၼႃႇယၵၼႆႉ ၼင်ႇႁိုဝ် ပေႃးတေမၵ်းမၢႆ လွင်ႈပီႈၼွင်ႉတႆး သီႇၼႃႈၽ ပႅတ်ႇၼႃႈမိူင်း မႃးၵွင်ၵၼ် ၶွၼ်ႈၵၼ်ၼၼ်ႉသေ ၸင်ႇလႆႈႁဵတ်းၵိုၵ်းပႃး ႁၢင်ႈၵွင်လူင် 8 လုၵ်ႈ ႁၢမ်ဝႆႉ ၵွင်းမူးလူင် မႁႃႇၼႃႇယၵယူႇယဝ်ႉ။ မေႃမိုဝ်း ဢၼ်ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ႁဵတ်းၵွင်ၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ်မေႃမိုဝ်း ၼၼ်ႇတိယယဝ်ႉ။
ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင် ပၺ်ႇၺႃႇၽေႃးၵၼႆႉ ပဵၼ်ၸဝ်ႈၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် ပိၼ်ႇပိတၵၢတ်ႈတႆးလႄႈ ႁႂ်ႈပေႃးပဵၼ် တီႈမၢႆတွင်း ပိူင်ၽၢင်မၼ်းၸဝ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈဝႃႈ၊ ႁႂ်းပေႃးပဵၼ် ထမ်ႇမၸေႇတီႇၵေႃႈဝႃႈ ယိူင်းဢၢၼ်း ၼင်ႇၼႆသေ ၸင်ႇဢဝ် မၢၵ်ႇႁိၼ်ၶၢဝ် ႁဵတ်းၼႃမိူၼ်ပပ်ႉပတၵၢတ်ႈ၊ ဢဝ်လိၵ်ႈတႆး တႅမ်ႈၸိုဝ်ႈပပ်ႉ ပိတၵၢတ်ႈသၢမ်ၵွင်သေ ၸပ်းသႂ်ႇၵွင်းမူး ၸိူင်ႉၼင်ႇ ပိူၼ်ႈဢဝ် ၵဝိူင်ႈ (ၶႅပ်းမေႈ) ၸပ်းသႂ်ႇၽႃႁိူၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယိူင်းထိုင် ၵုင်ႇၽြႃး ႁူၵ်းပိူင်သေ ပပ်ႉသုတ်ႈ၊ ဝိၼႆး၊ ဢၽိထမ်ႇမႃႇ ၼိုင်ႈၵွင် ၶပ်ႉႁူၵ်းၸၼ်ႉသေ ၵေႃႇပဵၼ် ၵွင်းမူးယဝ်ႉ။
မွၵ်ႇမူဝ်ၼႆ့ ပဵၼ်ၶိူင်ႈမၢႆ ဢၼ်ၵိုၵ်းသႃႇသၼႃႇသေ တီႈၼိူဝ်ပၢႆၵွင်းမူးၼၼ်ႉ တေလႆႈႁၼ် မီးဝႆႉ မွၵ်ႇမူဝ်ၶမ်းလူင်ႇၼိုင်ႈ။ ၵေႃႉၽူႈ ဢၼ်ဢဝ်လဵၵ်းသေ ၶဵၼ်ႇႁဵတ်းမွၵ်ႇမူဝ်ၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ် ၸဝ်ႈၶူးၸၼ်ႇတႃႇသီႇရိ (ၵျွင်းပိတၵၢတ်ႈ) ပၢင်လူင်ယဝ်ႉ။
တီႈၼိူဝ်မူဝ်ပၢၵ်ႇၸၼ်ႉ ဢၼ်ၵီႈဝႆႉၼၼ်ႉ ၸင်ႇဢဝ် ပပ်ႉသုတ်ႉတၼ်ႇ၊ ဝိၼႆး၊ ဢၽိထမ်ႇမႃႇ ၼိုင်ႈမဵဝ်း မိုင်ႈပပ်ႉ သႂ်ႇဝႆႉသေ ဢဝ်ၽႃမၢၼ်ႇ လွမ်ႉဝႆႉယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼႆ ၵွင်းမူးလူင်မႁႃႇၼႃႇယၵၼႆႉ ႁၢင်ႈၽၢင်မၼ်း တိုၼ်းဢမ်ႇမိူၼ်ၵွင်းမူး တႂ်ႈလႂ်လႃးလႃး။
ၽၢႆႇတႂ်ႈၵွင်းမူးၼႆႉ သမ်ႉပဵၼ် ႁွင်ႈၼႄ တီႈမၢႆတွင်း ၸဝ်ႈမႁႃႇၼႃႇယၵလူင် ပၺ်ႇၺႃႇၽေႃးၵသေ တေလႆးႁၼ် ၶိူင်ႈယိပ်း တၢင်းတိုဝ်းမၼ်းၸဝ်ႈ၊ ၶႅပ်းႁၢင်ႈမၼ်းၸဝ်ႈ၊ ႁုၼ်ႇႁၢင်ႈတွင်းမၼ်းၸဝ်ႈ ဢိၵ်ႇလူၺ်ႈ ထၢတ်ႈလုပ်ႇၵႅဝ်ႈမၼ်းၸဝ်ႈယူႇ။ တႃႇတေႁဵတ်းပဵၼ် ၵွင်းမူးလူင်မႁႃႇၼႃႇယၵ ဢွၵ်ႇမႃး ႁၢင်ႈၽၢင်ၼင်ႇၼႆၼႆႉ ၵေႃႉၽူႈ ပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ်လူင်မၼ်းတႄႉ ပဵၼ်ၸဝ်ႈသြႃႇလူင်ၵေႃးဝိတ (ၽိဝ်း) မိူဝ်ႈၽွင်း ႁၢပ်ႇၼႃႈၵၢၼ် ၽူႈမၢႆလူင် ငဝ်ႈငုၼ်းမုၵ်ႉၸုမ်းလူင် သင်ႇၶႃႇၸိုင်ႈတႆးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵွင်းမူးၼႆႉ သုင် 49 ပေႇပၢႆ 2 ပႅၵ်ႉ၊ တၢင်းၵႂၢင်ႈသီႇၼႃႈ ၼိုင်ႈၼႃႈ 20 ပေႇ။
ပေႃးဝႃႈ ပီႈၼွင်ႉႁဝ်းၶဝ် ႁွတ်ႈၽႅဝ်ထိုင် ပၢင်လူင်ၼႆၸိုင် ၶႅၼ်းတေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ် ၵႂႃႇဝႆႈသႃၼပ်ႉယမ် ၵွင်းမူးလူင်မႁႃႇၼႃႇယၵသေၵမ်း။ ၵွင်းမူးဢၼ်ၼႆႉ လႆႈဝႃႈပဵၼ် ၵွင်းမူးၵိုၵ်းပိုၼ်း မီးတီႈပွင်ႇ ၶိုၵ်ႉလိုၵ်ႉ ပုၼ်ႈတႃႇ ပိုၼ်းပိတၵၢတ်ႈတႆး၊ ပုၼ်ႈတႃႇတႆး တၢၼ်ႇလႂ်ၼႆ ႁႂ်ႈလႆႈပွင်ႇၸႂ် ဝူၼ်ႉၶွပ်ႈထိုင် ၵုင်ႇၵုၼ်းမုၼ်ငဝ်း ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ပၺ်ႇၺႃႇၽေႃးၵ ႁူမ်ႈလူၺ်ႈ ၸဝ်ႈသြႃႇလူင်ၶဝ် ၸိူဝ်းႁူမ်ႈမိုဝ်းၵၼ် ပိုတ်ႇၼႃႈလိၵ်ႈ ပိတၵၢတ်ႈတႆးၼၼ်ႉသေၵမ်း။
ၽိုၼ်ဢိင် မႄးထတ်း
သုၶမ်း (ၸဝ်ႈ) တၢင်ႉယၢၼ်း၊ ပပ်ႉမၢႆတွင်း ပီၵွၼ်းၶမ်း 50 ပရိယတ်ႉတိသတ်ႉထမ်ႇမပႃႇလ ၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈၸိုင်ႈတႆး ဝဵင်းပၢင်လူင်၊ ၼႃႈလိၵ်ႈ 62,63 ။