ၵုလႃႇဝၵ၊ ၸၢတ်ႈ

31 - ꩡၢတ်ႈၵုလႃႇဝၵ

(ၵုလႃဝၵ = ၵႃလူၼ်ႇဢွၼ်ႇ) သီႇလလႄႈမဵတ်ႉတႃႇ ၊ မီးၽုင်းၼႃႇလိူဝ်တွၼ်း

ဝတ်ႉထုပၸ်ႉၸုပၼ်ႇ

ၽွင်းမိူဝ်ႈ မုၼ်ၶမ်ၽြႃး ယူႇသဝ်းတမ်ႈတီႈ ဝတ်ႉꩡေႇတဝၼ်ႇယူႇၼၼ်ႉ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ လွင်ႈဢၼ်ၸဝ်ႈရႁၢၼ်းၶဝ် ဢမ်ႇထွင်ၵိၼ်ၼမ်ႉသေ ၸင်ႇတေႁေႃး ꩡၢတ်ႈဢၼ်ၼႆႉယဝ်ႉ။ ရႁၢၼ်းဢူၺ်း ၵေႃႉၵၼ်သွင်ၵေႃႉၼႆႉ ယူႇသဝ်းဝႆႉ တမ်ႈတီႈဝၢၼ်ႈထိူၼ်ႇ ဢၼ်ၵႆယၢဝ် ဝဵင်းသႃႇဝတ်ႉထိၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝၼ်းၼိုင်ႈ ပုၼ်ႈတႃႇတေမႃးဝႆႈ ၽြႃးၼၼ်ႉ ၶႃသွင်ၸဝ်ႈ ၸွမ်းၵၼ်မႃး တမ်ႈတီႈ ဝဵင်းသႃႇဝတ်ႉထိယူႇ။ ၸဝ်ႈၼိုင်ႈ ပႃးဢၼ်ထွင်ၼမ်ႉသေ ၸဝ်ႈၼိုင်ႈသမ်ႉဢမ်ႇပႃးမႃး။ ပေႃးဝႃႈ လူဝ်ႇၵိၼ်ၼမ်ႉၼႆ ဢဝ်ဢၼ်ထွင်ၼမ်ႉ ဢၼ်ၼၼ်ႉသေ ထွင်ၵၼ်တင်းသွင်ၸဝ်ႈယဝ်ႉ။ ဝၼ်းၼိုင်ႈ ၶႃသွင်ၸဝ်ႈ ၽိတ်းၽႅတ်ႇထဵင်ၵၼ်သေ ဢမ်ႇမႅၼ်ႈၵၼ်ပႅတ်ႈယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ၸဝ်ႈဢၼ်မီး ဢၼ်ထွင်ၼမ်ႉၼၼ်ႉ ဢမ်ႇထွင်ၼမ်ႉပၼ်လႄႈ ၸဝ်ႈဢတႃႇပႃးၼိုင်ႈၼၼ်ႉ လႆႈၵိၼ် ၼမ်ႉဢၼ်ဢမ်ႇထွင်ယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈ ၽႅဝ်မႃး ၽၢႆႇၼႃႈ မုၼ်ၶမ်းၽြႃးၼႆ ၸဝ်ႈဢၼ်ဢမ်ႇပႃး ထွင်ၼမ်ႉၼၼ်ႉ ၸင်ႇလဝ်ႈလၢတ်ႈဝႃႈ “ၸဝ်ႈရႁၢၼ်းၸဝ်ႈၼႆႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ႁႃးၽိတ်းၽႅတ်ႇ ထဵင်ၵၼ်လႄႈ မၼ်းဢမ်ႇထွင်ၼမ်ႉပၼ် ၶႃႈတပႄးတီႈၶႃႈ”ၼႆသေ ၸဝ်ႈဢၼ်မီးထွင်ၼမ်ႉၼၼ်ႉၵေႃႈ ၶိုၼ်းဝႃႈ “ၸဝ်ႈရႁၢၼ်းၸဝ်ႈၼႆႉ ႁူႉဝႃႈ ၼႂ်းၼမ်ႉ မီးမူင်ႈယူႇသေတႃႉ ၵိၼ်ၼမ်ႉတီႈဢေႃႈ”ၼႆယဝ်ႉ။ ၵမ်းၼၼ်ႉ မုၼ်ၶမ်းၽြႃးၸင်ႇဝႃႈ “လုၵ်ႈႁၵ်ႉ... မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇၼၼ်ႉ ၶုၼ်ဢိၼ်း ၽူႈမီးပၺ်ႇၺႃႇၼႆႉ မၼ်းသုမ်းသိုၵ်း ၶုၼ်ဢသူႇရႃႇလႄႈ လႆႈပၢႆႈၵႂႃႇ ၸွမ်းၶၢဝ်းတၢင်းသမုၻ်ႉၻရႃႇယူႇ၊ ဢိင်ပိုင်ႈလူၺ်ႈ လွင်ႈၽုင်းၵၢမ်ႇယႂ်ႇၸဝ်ႈၵဝ်ႇသေ တေဢမ်ႇဢၢၼ်းဢဝ်တၢႆပိူၼ်ႈယဝ်ႉၼႆ ၼင်ႇႁိုဝ်ၵႃလူၼ်ႇဢွၼ်ႇၶဝ် တေဢမ်ႇတၢႆၼၼ်ႉ ၸင်ႇၶိုၼ်းဝၢႆႇႁူဝ် ရထႃးမၼ်း ပွၵ်ႈမႃးယူႇယဝ်ႉ”ၼႆသေ ႁေႃးလၢတ်ႈၼႄ ꩡၢတ်ႈၵွၼ်ႇဝၼ်းလင်ၼင်ႇတီႈတႂ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ-

ဝတ်ႉထုဢတိတ်ႉ

မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ တီႈတိူင်းမၷꩪ ဝဵင်းရႃႇꩡၷႁၼၼ်ႉ ၶုၼ်မၷꩪၸဝ်ႈၼိုင်ႈ ပဵၼ်ၶုၼ်ယူႇ။ ၽွင်း မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ၼေႃႇၶမ်းၶုၼ်ဢိၼ်း ဢၼ်ဢုပ်ႉပိူင်ႇ မိူင်းၽီသွင်ၶူင်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းၸၢႆးလီ ၵေႃႉၼိုင်ႈ တီႈဝၢၼ်ႈဢွၼ်ႇ‘မၸလ’ ဢၼ်မီး ၼႂ်းတိူင်းမၷꩪၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ႁိၵ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ “ၸၢႆးမꧠ”ယဝ်ႉ။ ၸၢႆးမꧠၼႆႉ ပႂ်ႉပႃးသိၼ်ႁႃႈ မၼ်ႈၵိုမ်းတႃႇသေႇယဝ်ႉ။ တီႈဝၢၼ်ႈၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ၵူၼ်းၸၢႆးလီ သၢမ်သိပ်းသၢမ်ၵေႃႉ ၼြ်မေႃပွင် ၵၢၼ်ဝၢၼ်ႈၵၢၼ်သူၼ် ၼၼ်ႉယူႇ။ ၵူၼ်းၸၢႆးလီ သၢမ်သိပ်းသၢမ်ၵေႃႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ဢဝ်ၸၢႆးမꧠ ႁဵတ်းပဵၼ် ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၶဝ်သေ ႁဵတ်းသၢင်ႈႁၢင်ႈပွင် ၵၢၼ်လီ မီးၽွၼ်းလီ တႃႇၵူၼ်းၼမ် ဢၼ်ပဵၼ်မႄးတၢင်း၊ မႄးၶူဝ်၊ ၶုတ်းၼမ်ႉၼွင်၊ ႁဵတ်းꩡရွပ်ႈသႃလႃး၊ ႁဵတ်းၵၢၼ်တၢင်းလူႇ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵူပိူင်ပိူင်ယူႇ။ ၶဝ်တင်းသဵင်ႈ ဢွၼ်ၵၼ်ပႂ်ႉပႃး သိၼ်ႁႃႈ ႁႂ်ႈမၼ်ႈၵိုမ်း ၵူႈၵေႃႉယူႇ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၸၢႆးမꧠလႄႈ ၵူၼ်းမွၵ်ႈဝၢၼ်ႈတင်းသဵင်ႈၵေႃႈ သိၼ်ႁႃႈ မၼ်ႈၵိုမ်းယဝ်ႉ။ ၵမ်းၼၼ်ႉ ပူႇၵႄႇတီႈဝၢၼ်ႈ သမ်ႉဢမ်ႇလႆႈၵဵပ်းၶွၼ်ႇလဝ်ႈ၊ ဢမ်ႇလႆႈပၼ်တၢမ်ႇသင်ယဝ်ႉလႄႈ ငိုၼ်းၶဝ်ႈမၼ်း ယုတ်ႈယွမ်းမႃးလႄႈ ၸင်ႇဝႆႉၸႂ်ၼႂ်းတေႃႇ ၸုမ်းၸၢႆးမꧠၶဝ်ယူႇယဝ်ႉ။ ဝၼ်းၼိုင်ႈ ပူႇၵႄႇ ၸင်ႇၵႂႃႇတီႈ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းသေ လၢတ်ႈဝႃႈ “ၵူၼ်းႁၢႆႉၵူၼ်းၸူၼ်ၶဝ် မႃးယႃႉ ၼႂ်းဝၢၼ်ႈၼႂ်းသူၼ်ယူႇ ဢေႃႈ”ၼႆယဝ်ႉ။ ၶုၼ်လူင် သမ်ႉဢမ်ႇထၢမ်ၸွတ်ႇၸေးသင်သေ ၸင်ႇပူင်ၶေႃႈပူင်ဝႃႈ “ၵူၼ်းႁၢႆႉၵူၼ်း ၸူၼ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၺွပ်းသေ ဢဝ်ၸၢင်ႉယဵပ်ႇတၢႆပႅတ်ႈတႃႉ”ၼႆလႄႈ ပူႇၵႄႇၵေႃႈ ၸင်ႇမႃးႁဵတ်းၸွမ်း ၼင်ႇ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်း သင်ႇမႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢဝ်ၸၢင်ႉတူဝ်ၼိုင်ႈယဝ်ႉ တူဝ်ၼိုင်ႈ ၸႂ်ႉႁႂ်ႈယဵပ်ႇတၢႆ ၸုမ်းၸၢႆးမꧠၶဝ်သေတႃႉ ယွၼ်ႉ ပိူဝ်ႈ တၼ်းၶူဝ်းသီႇလ၊ မဵတ်ႉတႃႇၶဝ်ၼၼ်ႉလႄႈ ၸၢင်ႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၵႂႃႇတၢင်းၼႃႈသေ ႁွင်ႉႁွင်ႉ ဢိဝ်ဢိဝ်ယူႇ။ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်း လႆႈငိၼ်းၶေႃႈသပ်းလႅင်း ၸၢႆးမꧠၶဝ် လွင်ႈဢၼ်ၸၢင်ႉဢမ်ႇယဵပ်ႇၶဝ်ၼၼ်ႉ ၸင်ႇပဵၼ်ဢၼ် ၼပ်ႉယမ်ၸၢႆးမꧠၶဝ်ၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ၸင်ႇဢဝ်ၶူဝ်းၶွင် ပူႇၵႄႇတင်းသဵင်ႈဢၢပ်ႈပၼ် ၸုမ်းၸၢႆးမꧠၶဝ်သေ ဢဝ်ပူႇၵႄႇၵဝ်ႇ ၼၼ်ႉႁဵတ်းပဵၼ် ၶႃႈၸႂ်ႉၵူၼ်းသွႆၶဝ်ယဝ်ႉ။ ဢဝ်ၸၢႆးမꧠႁဵတ်းပဵၼ် ပူႇၵႄႇသေ ဢဝ်ၸၢင်ႉဢၢပ်ႈပၼ်မၼ်းယဝ်ႉ။ ၼႂ်းမေးၸၢႆးမꧠသီႇၵေႃႉၼၼ်ႉ “ၼၢင်းသုꩪမ်ႇမႃ”သမ်ႉႁဵတ်းꩡရွပ်ႈလူႇ။ “ၼၢင်းၸိတ်ႉတႃႇ” သမ်ႉၽုၵ်ႇလူႇ သူၼ်သိူဝ်း၊ “ၼၢင်းၼၼ်ႇၻႃႇ”သမ်ႉ ၶုတ်းၼွင်လူႇယဝ်ႉ။ ၸၢႆးမꧠၼႆႉတႄႉ ႁဵတ်းၸွမ်း တၢင်းတိုဝ်းၵမ်ၸဵတ်းယိူင်ႈ တႃႇတေပဵၼ် ၶုၼ်ဢိၼ်းၼၼ်ႉယူႇ။ ပေႃးဝႃႈ ၸၢႆးမꧠၶဝ် လူႉႁၢႆတၢႆၵႂႃႇယဝ်ႉၼႆ ၸၢႆးမꧠ ၸင်ႇၵႂႃႇပဵၼ် ၶုၼ်ဢိၼ်း တမ်ႈတီႈ မိူင်းၽီ တႃႇဝတိမ်ႇသႃႇသေ ၸိူဝ်းၶဝ်သၢမ်သိပ်းပၢႆသၢမ်ၼၼ်ႉ ၵႂႃႇပဵၼ်ၶုၼ်ၽီလူင်ယဝ်ႉ။ တီႈမိူင်းၽီတႃႇဝတိမ်ႇသႃႇၼၼ်ႉ ၽွင်းမိူဝ်ႈ ၶုၼ်ဢသူႇရႃႇၶဝ် တိုၵ်ႉမဝ်းလဝ်ႈယူႇၼႆ ၶုၼ် ဢိၼ်းၸင်ႇၵႂႃႇ ၸၼ်ၶဝ်လူင်းၵႂႃႇဝႆႉ တီႈတိၼ်လွႆသဝ်ၾႃႉယူႇယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ပေႃးဝႃႈ မႆႉတွင်း မွၵ်ႇမႃးၼႆ ၶုၼ်ဢသူႇရႃႇၶဝ် ၸင်ႇႁၢင်ႈသိုၵ်းသေ ၶိုၼ်ႈမိူဝ်းတိုၵ်း ၶုၼ်ဢိၼ်းတီႈ လွႆသဝ်ၾႃႉယဝ်ႉ။ ပွၵ်ႈၼိုင်ႈ ၶုၼ်ဢိၼ်းသုမ်းသိုၵ်းလႄႈ လႆႈဢဝ်ရထႃးဝေꩡယၼ်ႇတႃႇသေ ပၢႆႈၵႂႃႇ တၢင်းသမုၻ်ႉၻရႃႇ ၽၢႆႇၸၢၼ်းယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ရထႃးလႄႈ တူၼ်ႈမႆႉၼိဝ်ႉလူင် လႆႈႁၵ်းၵၢၼ်ႉတူၵ်းသႂ်ႇၼႂ်း သမုၻ်ႉၻရႃႇလႄႈ ၼူၵ်ႉ ၵႃလူၼ်ႇဢွၼ်ႇၶဝ် ဢွၼ်ၵၼ်ႁွင်ႉသႅၼ်ႇယူႇ။ ပေႃးဝႃႈ ၶုၼ်ဢိၼ်း လႆႈႁူႉလွင်ႈၼၼ်ႉၼႆ ၶုၼ်ဢိၼ်း ၸင်ႇဝႃႈ “ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈႁဝ်းသေ ယႃႇပေႁႂ်ႈပိူၼ်ႈ လႆႈတုၵ်ႉၶၶၢၼ်ၸႂ်လႃႈ၊ ဢဝ်ဢဵၼ် ႁႅင်းၽုင်းတၼ်းၶူဝ်း ႁဝ်းသေ ဢမ်ႇဢဝ်တၢႆတူဝ်ၸႂ်ပိူၼ်ႈယဝ်ႈ၊ ပုၼ်ႈတႃႇတေပဵၼ် ၽွၼ်းလီၼူၵ်ႉၵႃ လူၼ်ႇဢွၼ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ႁဝ်းလူဝ်ႇလႆႈၸုၼ်ႉသၢႆၸႂ်ႁဝ်းယဝ်ႉ”ၼႆသေ ၸင်ႇပူင်ၶေႃႈၵႂၢမ်းပၼ် ၶုၼ်ၽီမႃႇတလိ ႁႂ်ႈၶိုၼ်း ႁူၼ်လင်ရထႃးလႄႈ ၸင်ႇလွတ်ႈႁေႃးၷႃႇထႃႇတီႈတႂ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ-

ပႃႇꩮိ

• 31 - ၵုလႃဝၵႃ မႃတလိ သိမ်ၿလိသမိံ၊ ဢီသႃမုၶေၼ ပရိဝꩡ်ꩡယသ်သု။

• ၵႃမံ ၸꩡႃမ ဢသုရေသု ပႃၼံ၊ မႃ မေ ၻိꩡႃ ဝိၵုလႃဝႃ ဢႁေတံု။

ပိၼ်ႇတႆး

ၵူၼ်းႁေႃႈလေႃႉ မႃႇတလိ... ၵႃလူၼ်ႇဢွၼ်ႇၶဝ် ဢွၼ်ၵၼ်ၵွပ်ႈၸပ်းၵိင်ႇမႆႉၼိဝ်ႉဝႆႉယူႇ။ ဝႄႈ ႁူဝ်ရထႃးႁဝ်းၵႂႃႇတႃႉ။ (ႁဝ်း)ထုၵ်ႇလီၸုၼ်ႉဢႃႇယုႁဝ်း တမ်ႈတီႈၶုၼ်ဢသူႇရႃႇၶဝ်ၵေႃႈ တေႃႈၸုၼ်ႉ တႃႉ။ ယႃႇပေယႃႉ တီႈယူႇတီႈသဝ်းႁၢင်း ၵႃလူၼ်ႇဢွၼ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ။

• ႁူမ်ႈꩡၢတ်ႈ ။ ။ ၶုၼ်ဢိၼ်း မႃးပဵၼ် ၽြႃး။

ၶုၼ်ၽီမႃႇတလိ မႃးပဵၼ် ၸဝ်ႈဢႃႇၼၼ်ႇၻႃႇ။

• ၵၼ်သွၼ် ။ ။ (1) ႁဵတ်းပၼ်ပုၼ်ႈၵူၼ်းၼမ်၊ ၵၢၼ်ႁဝ်းယမ်ယဝ်ႉတူဝ်ႈ။

(2) သီႇလလႄႈမဵတ်ႉတႃႇ၊ ယုမ်ႇယမ်ၵႂႃႇႁဵတ်းၸွမ်း။ (3) တႃႇၸဝ်ႈၵဝ်ႇဢမ်ႇတၢႆ၊ ယႃႇၶႃႈသၢႆၸႂ်ပိူၼ်ႈ။

• ပႃႇရမီႇ ။ ။ ၻႃႇမပႃႇရမီႇ၊ သီႇလပႃႇရမီႇ၊ ၶၼ်ႇတီႇပႃႇရမီႇ၊ မဵတ်ႉတႃႇပႃႇရမီႇ။

• မင်ႇၷလႃႇ ။ ။ ပဵၼ်“ဢၼဝꩡ်ꩡႃၼိ ၵမ်မႃၼိ မင်ၷလႃ၊ ၻႃၼ မင်ၷလႃ”။