ၵထိၼ်ႇ
ၵထိၼ်ႇ
မႄးထတ်းၵထိၼ်ႇ ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ လုၵ်ႉတီႈ ၶေႃႈၵႂၢမ်းပႃႇလိ ၵထိၼ ၼၼ်ႉသေ ၸင်ႇပဵၼ်မႃးသေ မီးတီႈပွင်ႇဝႃႈ ၽြႃး ရႁၢၼ်းတႃႇ ၸဝ်ႈၽူႈလီၶဝ် ယွင်ႈယေႃးဝႃႈ လီတႄႉၵျတႄႉၼႆယဝ်ႉ။ ၵထိၼ်ႇၼႆႉ ၵႂႃႇႁဵတ်းလူႇ တမ်ႈတီႈ ဝတ်ႉဢၼ်ၸဝ်ႈရႁၢၼ်းၶဝ်ၸဝ်ႈ ဝႃႇဢမ်ႇလုဢမ်ႇႁၵ်း ၼႂ်းဝႃႇသၢမ်လိူၼ်သေ ဝၼ်းဢွၵ်ႇဝႃႇၼၼ်ႉ သမ်ႉႁဵတ်းပဝႃႇရၼႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လႆႈဝႃႈ "ဢိမံ ၸီဝရံ သံၶသ်သ ၻေမ" သၢင်ႇၵၢၼ်းၼႆႉ လူႇတၢၼ်း သင်ႇၶႃႇၸဝ်ႈၶႃႈယဝ်ႉ - ၼႆသေ ၵႂႃႇလူႇတၢၼ်း သၢင်ႇၵၢၼ်းၵူပ်ႉ၊ ဢမ်ႇၼၼ် သၢင်ႇၵၢၼ်းလႅဝ်း ဢမ်ႇၼၼ် သၢင်းပိူင်ႇ သေၽိုၼ်ၽိုၼ်ယဝ်ႉ။
တီႈပွင်ႇၵထိၼ်ႇ
မႄးထတ်းၵထိၼ်ႇဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ငဝ်ႈပိုင်းမၼ်း ပဵၼ် ၶွပ်ႇထၢင်ႇ ဢၼ်ဢဝ်မႆႉ သီႇသိၵ်ႈ တေႃႉႁူဝ်ၵၼ်သေ ဢဝ်လဵၵ်းမၢႆႇၼႃး တွၵ်ႇၸပ်းၵၼ် ႁႂ်ႈပဵၼ် သီႇၸဵင်ႇ သီႇၼႃႈ မိူၼ်ၼင်ႇ ၶွပ်ႇထၢင်ႇႁွင်းၽႅၼ်ႇ ဢၼ်တႆးႁဝ်း ဢဝ်ပွႆႇၸေႈသႃ (ၸေႈတႆး) ပၢၼ်မိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉယဝ်ႉ။ ထၢင်ႇ ဢၼ်ပိူၼ်ႈ ႁိပ်ႇတိၼ်ႁိပ်ႇမိုဝ်း ၵူၼ်းမီးတၢင်းၽိတ်းၺႃးတၢမ်ႇၼၼ်ႉတႄႉ ဢမ်ႇၵပ်းၵၢႆႇၵၼ် တင်းၶွပ်ႇ ထၢင်ႇၼႆႉၼင်ႇၵဝ်ႇ။ မိူဝ်ႈပၢၼ် ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈႁဝ်းၼၼ်ႉ ၸၢၵ်ႈယဵပ်ႉၶူဝ်း ၸိူင်ႉပၢၼ်မိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ ပႆႇမီးလႄႈ ပေႃးတေ ယဵပ်ႉသၢင်ႇၵၢၼ်းၼႆ လႆႈဢဝ် မႆႉသီႇသိၵ်ႈ ယၢဝ်းပွတ်းမၼ်း ႁႂ်းငၢမ်ႇမႅၼ်ႈ သီႇၸဵင်ႇသီႇၼႃႈ ၽႅၼ်ႇသၢင်ႇၵၢၼ်းသေ ႁဵတ်းပဵၼ် ၶွပ်ႉထၢင်ႇ တမ်းဝၢင်း သိူဝ်ႇပူဝႆႉယဝ်ႉ။ ၶွပ်ႇထၢင်ႇၼၼ်ႉ ၵႂၢမ်းပႃႇလိဝႃႈ ၵထိၼ ၼႆယဝ်ႉ။ ပေႃးတမ်းဝၢင်းဝႆႉ ၶွပ်ႇထၢင်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ ဢဝ်ၽႅၼ်ႇသၢင်ႇၵၢၼ်း ဢၼ်ၵႅတ်းထႅၵ်ႇဝႆႉ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၵီႈသိူဝ်ႇသႂ်ႇ ၼိူဝ်မၼ်းသေ ဢဝ်ၸိူၵ်ႈဢွၼ်ႇ မတ်ႉၶၢတ်ႈၸွပ်းၶွပ်ႇထၢင်ႇ၊ တိုတ်ႉၽႅၼ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၶဵင်ႈလီ ႁႂ်ႈပေႃး ၸၢင်ႈဢဝ် ၶဵမ်သွႆယဵပ်ႉငၢႆႈယူႇယဝ်ႉ။ ၸိူၵ်ႈဢွၼ်ႇ ဢၼ်မတ်ႉၶွပ်ႇထၢင်ႇၼၼ်ႉ ၵႂၢမ်းပႃႇလိဝႃႈ ၵထိၼရꩡ်ၸု’’’ ၼႆယဝ်ႉ။
ပေႃးဢဝ် ၽႅၼ်ႇမတ်ႉၶဵင်ႈ ၸပ်းၶွပ်ႇထၢင်ႇလီငၢမ်းယဝ်ႉ ၶိုၼ်းဢဝ်ၶဵမ်မႆ ယဵပ်ႉတႆႇၸွမ်း ႁွႆးဢၼ်ၵႅတ်းထႅၵ်ႇဝႆႉ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉသေ ၽေႃႇႁၢင်ႈလွၵ်းတႃ သၢင်ႇၵၢၼ်း ႁႂ်ႈမႅၼ်ႈ ၸွမ်းပိူင် ဝိၼႄးယူႇယဝ်ႉ။ တႃႇတေ ၶိုင်ပွင် ယဵပ်ႉသၢင်ႇၵၢၼ်း ၸိူင်ႉၼႆၼၼ်ႉ မုၼ်ၶမ်းၽြႃး ဢၼုၺၢတ်ႈ ပွႆႇဝၢင်းၶႂၢင်းပၼ်ဝႆႉ ၼင်ႇတႂ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ။ • ဢၼုꩡႃၼႃမိ ꧤိၵ်ၶဝေ ၵထိၼံ ၵထိၼရꩡ်ꩡုံ၊ တတ်ထ တတ်ထ ဢေႃၿၼ်ꩪိတွႃ ၸီဝရံ သိၿ်ၿေတုံ။ [1] ပေႃးယဵပ်ႉသၢင်ႇၵၢၼ်း ၽေႃႇႁၢင်ႈလွၵ်းတႃ တဵမ်ထူၼ်ႈ မႅၼ်ႈၸွမ်း ပၵ်းပိူင် ဝိၼႄးယဝ်ႉၼၼ်ႉ ၸင်ႇၵွႆႈ ယွမ်ႉသီလိူင်လၢင်း (သီလိူင် မိူၼ်ၼင်ႇ လွၼ်ႉၵႅၼ် တူၼ်ႈမၢၵ်ႇလၢင်း)သေ တႅမ်ႈမၢႆတုမ်ႇမဵတ်ႉ ၵပ်ႉပပိၼ်ႇတု တၢင်ႇဢတိတ်ႉထၢၼ်ႇ ဝဵၼ်းမႆၼုင်ႈမႆ ႁႂ်ႈပဵၼ် ၸီႇဝရ သၢင်ႇၵၢၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၼႆႉ သွၵ်ႈႁႃ ပိုၼ်ႉငဝ်ႈ ၶေႃႈၵႂၢမ်း ဝေႃးႁႃႇရ ဢၼ်ဝႃႈ (ၵထိၼ = ၵထိၼ်ႇ) ၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ပိုၼ်းၵထိၼ်ႇ
မႄးထတ်းဝၢႆးမိူဝ်ႈပုတ်ႉထမုၼ်ၶမ်းၽြႃး ယူႇသဝ်း ဢဝ်ဝႃႇ တမ်ႈၼႂ်းၵျွင်းလူင် ၸေႇတဝၼ်ႇ မိူင်းသႃႇဝတ်ႉထိၼၼ်ႉ ရႁၢၼ်းၽတ်ႉတဝၵ်ႉၵီႇ ပီႈၼွင်ႉသၢမ်သိပ်းၸဝ်ႈ ယူႇသဝ်း မိူင်းပႃႇဝႃႇသေ ဢွၼ်ၵၼ် ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း ၵႂႃႇထူပ်းဝႆႈ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ၊ မႅၼ်ႈမိူဝ်ႈ ၸမ်ၶဝ်ႈဝႃႇယဝ်ႉလႄႈ ဢမ်ႇတၼ်းႁွတ်ႈၽႅဝ်ထိုင် မိူင်းသႃႇဝတ်ႉထိသေ ၶဝ်ၸဝ်ႈတင်းသဵင်ႈ လႆႈၵိုတ်းသဝ်း ဢဝ်ဝႃႇယူႇ တီႈဝဵင်းသႃႇၵေႇတၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ထိုင် လိူၼ်သိပ်းဢဵတ်း ၽွင်းယၢမ်း ဢွၵ်ႇဝႃႇဢွၵ်ႇသႃ ၶဝ်ၸဝ်ႈပီႈၼွင်ႉ ႁဵတ်းပဝႃႇရၼႃႇသေ ဢွၼ်ၵၼ် သိုပ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း ယၢင်ႈတတ်းလတ်းၸူး မိူင်းသႃႇဝတ်ႉထိ ၺႃးမႅၼ်ႈ မိူဝ်ႈၽူၼ်လူင်လူမ်းယႂ်ႇၼႃႇလႄႈ ၶဝ်ၸဝ်ႈပီႈၼွင်ႉ ယမ်းၾႃႉယမ်းၽူၼ် ထၢၼ်ႈပေႃးလူမ်ႇပိူဝ်ႉ လူမ်ႇဢုင်လူင် မိူဝ်းၸွမ်းတၢင်းယဝ်ႉ။
ရႁၢၼ်း ၽတ်ႉတဝၵ်ႉၵီႇပီႈၼွင်ႉ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၶဝ်ၸဝ်ႈတိုဝ်းၵမ် ထုတင်ႇမူတ်းမူတ်းလႄႈ လိူဝ်သေ သၢင်းပိူင်ႇ၊ သၢင်ႇၵၢၼ်း ဝဵၼ်းတူဝ်၊ သၢင်ႇၵၢၼ်းၵူပ်ႉ ဢၼ်ၼုင်ႈၸပ်းတူဝ်ဝႆႉ သၢမ်ၽိုၼ်ၼၼ်ႉ ၶဝ်ဢမ်ႇမီး သၢင်ႇၵၢၼ်း လိူဝ်သေဢိတ်း၊ ၽူၼ်ယမ်းၶဝ်ၸဝ်ႈ သမ်ႉပေႃး ယွတ်ႇယူတ်ႉယူတ်ႉလႄႈ သၢင်ႇၵၢၼ်းၵူပ်ႉလူင် ဢၼ်ပၢႆႉမႃႇၶဝ်ၸဝ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ၼမ်ႉယမ်း ၼၵ်းတိုၵ်ႉၵိုၵ်ႉသေ ပႃးၵႂႃႇၸွမ်းတၢင်း ယၢပ်ႇၼၵ်းတႄႉယဝ်ႉ။ တေဝႃႈ ဝႆႉပႅတ်ႈသေ ဢမ်ႇဢဝ်ၵႂႃႇၼႆၵေႃႈ ယွၼ်ႉပဵၼ် သၢင်ႇၵၢၼ်း ဢၼ်တၢင်ႇ ဢတိတ်ႉထၢၼ်ႇဝႆႉလႄႈ သမ်ႉတေထုၵ်ႇ ဢႃႇပၢတ်ႈ၊ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ လႆႈၶၢမ်ႇယၢပ်ႇသေ ပႃးၵႂႃႇၸပ်းတူဝ်ယဝ်ႉ။
ဝဵင်းသႃႇၵေႇတ လႄႈ မိူင်းသႃႇဝတ်ႉထိၼႆႉ ယၢၼ်ၵႆၵၼ် 6 ယူႇၸၼႃႇ (သီႇသိပ်းလၵ်းပၢႆ) ၽူၼ်သမ်ႉႁႃႇယႂ်ႇ၊ ၶဝ်ၸဝ်ႈ ယမ်းၽူၼ်လူင်မိူဝ်း၊ သိူၵ်ႈႁွတ်ႈၽႅဝ်ၵႂႃႇ တမ်ႈပၢၵ်ႇၼႃႈ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈသေ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ တူင်ႉတၵ်ႉယူႇလီသုင်းဝၢၼ် ပူင်ၵႂၢမ်းထၢမ်ၸူး ၶၢဝ်းတၢင်း ဢၼ်ၶဝ်ၸဝ်ႈ ပႆႁွတ်ႈမႃး ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉၵေႃႈ ရႁၢၼ်းၽတ်ႉတဝၵ်ႉၵီႇ ၶဝ်ၸဝ်ႈ ဝႆႈလဝ်ႈလၢတ်ႈထိုင် လိူင်ႈဢၼ် ယၢပ်ႇၼၵ်း ၶၢၼ်ၸႂ်လူင်မႃး ၸွမ်းတၢင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
မုၼ်ၶမ်းၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ဢဝ်ၼႆႉ ႁဵတ်းပဵၼ် လွင်ႈတၢင်းမၼ်းသေလႄႈသင်၊ ၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈ ဢဝ်ၺၢၼ်ႇ ႁူႉႁၼ်ထိုင် လိူင်ႈဢၼ်ၸဝ်ႈပီႈ မုၼ်ၶမ်းၽြႃး ဢၼ်ပိုတ်ႇၵီႈ ပူၼ်ႉၵႂႃႇ ဢွၼ်တၢင်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ၶဝ်ၸဝ်ႈ ယၢမ်ႈဢၼုၺၢတ်ႈ ၶႂၢင်းပၼ် ၵထိၼ်ႇယူႇလႄႈသင်၊ ၵွပ်ႈၼႆလႄႈ မုၼ်ၶမ်းၽြႃး ၸဝ်ႈၵေႃးတမ ၸင်ႇလႆႈ ဢၼုၺၢတ်ႈ ၶႂၢင်းပၼ် ၵထိၼ်ႇၼႆႉယူႇယဝ်ႉ။ လိူဝ်ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈရႁၢၼ်း ဢၼ်လႆႈသိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈၶဝ်ၸဝ်ႈ လႆႈၸၢမ်ႇၽွၼ်းလီ ဢႃႇၼိသင်ႇ ႁႃႈပိူင်သေၵမ်းၼႆလႄႈ ဢၼုၺၢတ်ႈ ၶႂၢင်းပၼ် ၸွမ်းၵမ်းလဵဝ်ယူႇယဝ်ႉ။ တႄႇမိူဝ်ႈၼၼ်ႉမႃး တေႃႇႁွတ်ႈပၢၼ် မိူဝ်ႈလဵဝ် ၵူၼ်းၸၢဝ်းပုတ်ႉထႁဝ်းၶဝ် ၵူႈတီႈၵူႈလႅၼ် ဢွၼ်ၵၼ် ၼပ်ႉယမ်ဝႆႉၼၵ်း ၶေႃႈသဵင်ၵႂၢမ်းၶမ်းၽြႃးၸဝ်ႈသေ ၶတ်းၸႂ် ႁဵတ်းပွႆးသိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇ ၵူႈပီယူႇယဝ်ႉ။
ဢၼုၺၢတ်ႈပၼ် ႁႂ်ႈသိူဝ်ႇသၢင်ႇၵၢၼ်း
မႄးထတ်းၵထိၼ = ၵထိၼ်ႇ ဢၼ်တႅမ်ႈၼႄမႃးယဝ်ႉၼႆႉ တိုၵ်ႉပဵၼ်ၸိုဝ်ႈ ‘’’ၶွပ်ႇထၢင်ႇ’’’ တီႈယဵပ်ႉသၢင်ႇၵၢၼ်းၵူၺ်းလႄႈ ယင်းပႆႇလႆႈဝႃႈ သိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇ ၸွမ်းပိူင်ဝိၼႄးၵွၼ်ႇ၊ ဝၢႆးမႃး မုၼ်ၶမ်းၽြႃး ဢဝ်ရႁၢၼ်း ၽတ်ႉတဝၵ်ႉၵီႇ သၢမ်သိပ်းပီႈၼွင်ႉ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ႁဵတ်းပဵၼ် လွင်ႈတၢင်းမၼ်းသေ ဢၼုၺၢတ်ႈ ပွႆႇဝၢင်းၶႂၢင်းပၼ် ႁႂ်ႈသိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇ ၼင်ႇတႂ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ။ • ဢၼုꩡႃၼႃမိ ꧤိၵ်ၶဝေ ဝသ်သံ ဝုꩦ်ꩧႃၼံ ၵထိၼံ ဢတ်ထရိတုံ [2] ဢၼ်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ဢၼုၺၢတ်ႈပၼ် ႁႂ်ႈသိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ် ၸႂ်ႉတိုဝ်း ၶေႃႈၵႂၢမ်း ‘’’ၵထိၼံ ဢတ်ထရိတုံ’’’ ၼႆလႄႈ ၸင်ႇလႆႈပဵၼ်မႃး “ပွႆးသိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇ” တေႃႇႁၢၼ်ႉၼႆႉယူႇ။ (သိူဝ်ႇ= ၼႆႉ ၵႂၢမ်းတႆး၊ ၵထိၼ်ႇ= ၼႆႉ ၵႂၢမ်းပႃႇလိလု) သိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇ ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ပိူင်လူင်မၼ်း ဢင်ႇၵႃႇ သီႇယိူင်ႈ ၸိူဝ်းတႂ်ႈၼႆႉ ၵိုင်ႇလီ တဵမ်ထူၼ်ႈယူႇယဝ်ႉ။
- ရႁၢၼ်း တူၼ်ဢၼ်ႁပ်ႉသၢင်ႇၵၢၼ်း ၵထိၼ်ႇၼၼ်ႉ ဝၼ်းလိူၼ်ပႅတ်ႇလွင်ႈ ၼိုင်ႈၶမ်ႈ ဝႆႉဢတိတ်ႉထၢၼ်ႇ ယူႇသဝ်း တီႈဝတ်ႉသေတီႈတီႈ တေႃႇပေႃးထိုင် ၼႂ်းဝႃႇ သၢမ်လိူၼ်၊ ဝႃႇဢမ်ႇလူႉ ဢမ်ႇႁၵ်းသေ ႁဵတ်းပဝႃႇရၼႃႇ လိူၼ်သိပ်းဢဵတ်းမူတ်းၼၼ်ႉယဝ်။ ၸဝ်ႈ ဢၼ်ဢဝ်ဝႃႇ တၢင်ႇတီႈတၢင်ႇၵျွင်းလႄႈသင်၊ ဢမ်ႇဢဝ်ဝႃႇလႄႈသင်၊ ဝႃႇလု ဝႃႇႁၵ်းလႄႈသင်၊ ဢမ်ႇဝႃႇလိုၼ်း (ပၸ်ꧡိမဝႃသ) လႄႈသင်၊ ၸဝ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇထိူၵ်ႈႁပ်ႉ ၵထိၼ်ႇယဝ်ႉ။
- သင်ႇၶႃႇၸဝ်ႈ ဢၼ်ၶဝ်ႈသိမ်ႇ ပွင်ၵထိၼၵၢမ်ႇ ၽတ်းႁေႃး ၺၢတ်ႈၵမ်ႇမဝႃႇသေ ဢဝ်သၢင်ႇၵၢၼ်း ၵထိၼ်ႇ ဢၢပ်ႈပၼ်ၼၼ်ႉ တီႈဢႄႇသုတ်း တေလႆႈမီး 5 တူၼ်၊ ၼမ်လိူဝ် 5 တူၼ်ယူႇ။ ပေႃးယွမ်း 5 တူၼ်တႄႉ ဢမ်ႇၵိုင်ႇပွင် ၵထိၼၵၢမ်ႇယဝ်ႉ။
- တေလႆႈ သိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇ ၼႂ်းၶၢဝ်းယၢမ်း လိူၼ်သၢင်ႇၵၢၼ်း (ၸီဝရမႃသ)ၵူၺ်း။ ၼႂ်းလိူၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၼႂ်းၵျွင်းတိူၵ်ႈ ၼိုင်ႈတိူၵ်ႈၼႆႉ တေလႆႈသိူဝ်ႇ ၵထိၼ်ႇ ဝၼ်းလဵဝ် ပွၵ်ႈလဵဝ်ၵူၺ်းယဝ်ႉ။ (လိူဝ်သၢင်ႇၵၢၼ်း ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ တင်ႈတႄႇ လိူၼ် 11 လွင်ႈ ၼိုင်ႈၶမ်ႈ တေႃႇထိုင် လိူၼ် 12 မူၼ်း ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း လိူၼ်ၼိုင်ႈ လုမ်းလုမ်းၼႆႉယဝ်ႉ)
- သၢင်ႇၵၢၼ်းၵထိၼ်ႇ ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ မၼ်းၸိုၼ်ႈမူတ်းသႂ် လီၼႃႇလႄႈ တေလႆႈပဵၼ် သၢင်ႇၵၢၼ်း ဢၼ်လႆႈမႃးၸွမ်း တြႃးၽဵၼ်ႈၽဵၼ်ႈယဝ်ႉ။ တီႈတႅၵ်ႈမၼ်း တေလႆး မိူၼ်ၼင်ႇ သၢင်ႇၵၢၼ်း ဢၼ်ယူႇၼိူဝ်ၵၢင်ႁၢဝ် လူၼ်ႇႁူင်ႈတူၵ်းမႃး ႁၵ်းၵူၺ်းမၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼႆ တႃႇပိူၼ်ႈ တေမႃး လူႇတၢၼ်း သၢင်ႇၵၢၼ်းၵထိၼ်ႇၼၼ်ႉ ရႁၢၼ်းၶဝ်ၸဝ်ႈ ဢမ်ႇလီ တုၵ်းၸႂ်ႉသေႃႇသူၼ်းၽႂ်၊ ၼႄတိၼ် ၼႄမိုဝ်း လၢတ်ႈၶိတ်ႉ လၢတ်ႈပၢႆႇ သူၼ်းတုမ် ႁႂ်ႈပိူၼ်ႈ မႃးလူႇတၢၼ်း ၵထိၼ်ႇၼၼ်ႉ ဢမ်ႇလီႁဵတ်း၊ တီႈတိူၵ်ႈသုတ်းမၼ်း ၵႃႈတီႈ ပေႃႈမႄႈပီႈၼွင်ႉၸဝ်ႈၵဝ်ႇၵေႃႈ ရႁၢၼ်းၶဝ်ၸဝ်ႈ ဢမ်ႇလီၵႂႃႇလၢတ်ႈ သေႃႇသူၼ်း ႁႂ်ႈၶဝ်မႃးလူႇတၢၼ်း ၵထိၼ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈလႂ် ပိူၼ်ႈမီးၸႂ်လီ သတ်ႉထႃႇ ၸေႇတၼႃႇ ပိုတ်ႇၵီႈ မႃးလူႇတၢၼ်း ႁင်းၵူၺ်းၵွၼ်ႇ ၸင်ႇတေပဵၼ်လႆႈ သၢင်ႇၵၢၼ်းၵထိၼ်ႇ ၸိုၼ်ႈမူတ်းသႂ် လီငၢမ်းယူႇယဝ်ႉ။
ၽူႈတၢၼ်းသၢင်ႇၵၢၼ်း
မႄးထတ်းၵေႃႉၽူႈ ဢၼ်တၢၼ်းလႆး သၢင်ႇၵၢၼ်းၵထိၼ်ႇတႄႉ ဢမ်ႇတတ်းၶၼ်ႈဝႆႉ မၢႆမီႈၼင်ႇၵဝ်ႇ။ သၢင် ၽီ ၵူၼ်း သတ်း ဢမ်ႇဝႃႈ ရႁၢၼ်း သႃႇမၼေႇ ယသေႉ ပူႇၶၢဝ် ၼၢႆးၶၢဝ် ဢမ်ႇဝႃႈ၊ ၵူၼ်းႁိူၼ်း ၵူၼ်းၵျွင်း ဢမ်ႇဝႃႈ ၸဵမ်ၼုမ်ႇ ၸဵမ်ထဝ်ႈ ၸဵမ်ယိင်း ၸဵမ်ၸၢႆး သၢမ်ပၢၼ်ၸဵတ်းသႅၼ်း မီးသုၼ်ႇ လူႇတၢၼ်းလႆႈ ၵူႈၵေႃႉယဝ်ႉ။
တၢင်းတၢၼ်း ဢၼ်လီဢဝ်သိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇ
မႄးထတ်းတၢင်းလူႇတၢင်းတၢၼ်း ဢၼ်လီဢဝ်သိူဝ်ႇ ၵထိၼ်ႇၸမ်ႉ -
- ဢၼ်တရဝႃသၵ = သၢင်ႇၵၢၼ်း ဝဵၼ်းဢႅဝ်။
- ဢုတ်တရႃသင်ၷ = သၢင်ႇၵၢၼ်း ဝဵၼ်းတူဝ်။
- သံꧠႃꩦိ = သၢင်ႇၵၢၼ်းၵူပ်ႉ ၼႆ သၢမ်ၽိုၼ်ယဝ်ႉ။ ၼႂ်းသၢမ်ၽိုၼ်ၼႆႉၵေႃႈ တေလႆႈလိူၵ်ႈဢဝ် ၽိုၼ်လဵဝ်ၵူၺ်းသေ သိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇယဝ်ႉ။ ဢမ်ႇလႆႈ ဢဝ်သိူဝ်ႇ တင်းသၢမ်ၽိုၼ် ပွၵ်ႈလဵဝ် (မိူဝ်ႈၵၼ်)၊ လိူဝ်သေ သၢင်ႇၵၢၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ၶူဝ်းတၢၼ်း ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇသိူဝ်ႇလႆႈ ၵထိၼ်ႇလႃးလႃး။ ၶူဝ်းလူႇတၢၼ်း တၢင်ႇၸိူဝ်ႉတၢင်ႇပိူင်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ဢၼ်လူႉၵိုၵ်းၸွမ်း ၵထိၼ်ႇလႄႈ ႁွင်ႉဝႃႈ ‘’’ၵထိၼ ပရိဝႃရ’’’ၼႆယဝ်ႉ။ သၢင်ႇၵၢၼ်း သၢမ်ၽိုၼ် ဢၼ်တေဢဝ်သိူဝ်ႇ ၵထိၼ်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈ လူဝ်ႇပဵၼ် သၢင်ႇၵၢၼ်း ဢၼ်ၸွမ်းပိူင်ဝိၼႄးသေ ၵႅတ်းထႅၵ်ႇ တတ်းလွၵ်း ယဵပ်ႉယွမ်ႉ၊ တႅမ်ႈမၢႆ ၵပ်ႉပပိၼ်ႇတု၊ တၢင်ႇဢတိတ်ႉထၢၼ်ႇယဝ်ႉတူဝ်ႈ လီငၢမ်းၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။
ၶူးလၢႆးလူႇတၢၼ်း ၵထိၼ်ႇ
မႄးထတ်းမိူဝ်ႈလူႇတၢၼ်း သၢင်ႇၵၢၼ်း ၵထိၼ်ႇၼၼ်ႉ တေလႆႈဝႆႉၸႂ် ယိူင်းၸူးထိုင် သင်ႇၶႃႇသေ ဝႃႈဢွၵ်ႇသူပ်းဢွၵ်ႇပၢၵ်ႇ “ဢိမံ ၵထိၼ ၸီဝရံ သံꧠသ်သ ၻေမ = သၢင်ႇၵၢၼ်း ၵထိၼ်ႇၽိုၼ်ၼႆႉ ယိူင်းၸူး သင်ႇၶႃႇသေ လူႇတၢၼ်းၶႃႈဢေႃႈ” ၼႆသေ ႁႂ်ႈပဵၼ် သင်ႇၶိၵယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈလူႇတၢၼ်း သၢင်ႇၵၢၼ်း ၶူဝ်းလူႇတၢၼ်း တၢင်ႇၸိူဝ်ႉတၢင်ႇပိူင်တႄႉ ပႅင်ႈၼင်ႇ ၵၢင်ၸႂ် ၸဝ်ႈတႃႇၼၶဝ် မီးၼၼ်ႉ ယိူင်းၸူး လူႇတၢၼ်းပၼ် ပုၵ်ႉၵူဝ်ႇၸဝ်ႈၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၼႆႉ ၵိူင်းၼၼ်ႉ ၵိူင်းၼႆႉ လႆႈယူႇသေတ ဢၼ်ပဵၼ် သၢင်ႇၵၢၼ်းၵထိၼ်ႇၼႆႉတႄႉ တေလႆႈ လူႇတၢၼ်းပၼ် တႃႇသင်ႇၶႃႇၵူၺ်း။ ဢမ်ႇလႆႈလူႇ တႃႇပူၵ်ႉၵူဝ်ႇ ဢၼ်ယိူင်းၸူး သေၸဝ်ႈၸဝ်ႈသေ လူႇတၢၼ်းၼၼ်ႉ။
သင်ဝႃႈ ၸဝ်ႈတႃႇၼမၼ်း ဢမ်ႇယွမ်းၽွမ်ႉ တႃႇလူႇပၼ်သင်ႇၶႃႇသေ ၵူၺ်းၶႂ်ႈလူႇပၼ် ပုၵ်ႉၵူဝ်ႇ ၸဝ်ႈၼၼ်ႉၸဝ်ႈၼႆႉၸိုင် ၸဝ်ႈတူၼ်ၼၼ်ႉ ႁပ်ႉႁွင်းဢဝ်သေ ၶိုၼ်းဝႃႈ “ဢိမံ ၵထိၼ ၸီဝရံ သံꧠသ်သ ၻေမ” ၼႆသေ ဢဝ်လူႇထိုင် သင်ႇၶႃႇၵေႃႈ ၵိုင်ႇလီဢဝ်သိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇယူႇၼင်ႇၵဝ်ႇ။ တၢၼ်းထိုင် သင်ႇၶႃႇ ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ မိူဝ်ႈလူႇတၢၼ်း သၢင်ႇၵၢၼ်းၵထိၼ်ႇၼၼ်ႉ ၶူးလၢႆးမီးသွင်ယၢင်ႇ
- ဢဝ်မိူဝ်းလူႇတၢၼ်း ၵႃႈတီႈဝတ်ႉၵျွင်း၊
- ၽိတ်ႈပၢင်း သင်ႇၶႃႇၸဝ်ႈၶဝ် မိူဝ်းတီႈႁိူၼ်း တီပွၵ်ႉ တီႈဝၢၼ်ႈသေ လူႇတၢၼ်း ၼႆယဝ်ႉ။
ၼႂ်းသွင်လၢႆးၼၼ်ႉ သင်ဝႃႈ ဢဝ်မိူဝ်းလူႇတၢၼ်းထိုင် တီႈဝတ်ႉတီႈၵျွင်းၸိုင် မိူဝ်းတၢၼ်း တီႈၵျွင်းလႂ်ၵေႃႈ ပဵၼ်သင်ႇၶိၵ တႃႇၵျွင်းၼၼ်ႉၵူၺ်း။ ဢမ်ႇၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ တၢင်ႇၵျွင်း။ သင်ၽိတ်ႈပၢင်း မိူဝ်းလူႇတၢၼ်း ၼႂ်းပွၵ်ႈ ၼႂ်းဝၢၼ်ႈၸိုင် တူၵ်ႇၸိုဝ်ႈၵျွင်းလႂ်သေ လူႇတၢၼ်းၵေႃႈ ပဵၼ်သင်ႇၶိၵ တႃႇၵျွင်းၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ သင်ဝႃႈ ဢမ်ႇတူၵ်ႇၸိုဝ်ႈၵျွင်းလႂ်သေ လၢတ်ႈဝႃႈ “သံꧠသ်သ ၻေမ = လူႇတၢၼ်းထိုင် သင်ႇၶႃႇတီႈၶႃႈ” ၼႆၵူၺ်းၸိုင် သၢင်ႇၵၢၼ်းၽိုၼ်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၶူဝ်းသင်ႇၶႃႇ ဢၼ်ၽိတ်ႈပၢင်းမႃး တင်းသဵင်ႈယဝ်ႉ။ သၢင်ႇၵၢၼ်းၽိုၼ်ၼၼ်ႉ ၽႅဝ်ၼႂ်းၵျွင်းလႂ် ဢွၼ်တၢင်းၵေႃႈ ၶဝ်ႈပဵၼ် ၵထိၼ်ႇသင်ႇၶိၵ ၼႂ်းၵျွင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ၽၢႆႇသင်ႇၶႃႇၸဝ်ႈၶဝ် ၼႂ်းပီလဵဝ် လိူၼ်လဵဝ် ၵျွင်းတိူၵ်ႈလဵဝ် သိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇလႆႈ ဝၼ်းလဵဝ် ပွၵ်ႈလဵဝ်ၵူၺ်းသေတ ၸဝ်ႈတႃၼႇ ၵထိၼ်ႇၶဝ်တႄႉ ၼႂ်းၸူဝ်ႈၶၢဝ်းလိူၼ်သၢင်ႇၵၢၼ်းၼၼ်ႉ လူႇတၢၼ်း ၵထိၼ်ႇလႆႈ လၢႆပွၵ်ႈ လၢႆၵျွင်းယူႇ။
ၵၢၼ်သိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇ
မႄးထတ်းတႃႇတေ သိူဝ်ႇၵထိၼ် ႁႂ်ႈမႅၼ်ႈၸွမ်းပိူင်ဝိၼႄး ၼင်ႇဢၼ်မုၼ်ၶမ်းၽြႃး ၸိၸမ်ႈ တမ်းပူင်ဝႆႉၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ်ၵၢၼ်သင်ႇၶႃႇ တင်းပိုၵ်းယဝ်ႉ။ ဢမ်ႇၸႂ်ႈ ၵၢၼ်တၵႃႇလႃးလႃး။ “သိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇၼႆႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈ ၵၢၼ်တၵႃႇ” ပေႃးဝႃႈၼႆၸိုင် ပၢၼ်မိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ သမ်ႈဢွၼ်ၵၼ်ဝႃႈ “တၵႃႇၵေႃႉၼၼ်ႉ ၵေႃႉၼႆႉ ၸုမ်းၼၼ်ႉ ၸုမ်းၼႆႉ ႁဵတ်းပွႆး သိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇ” ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ မၼ်းပဵၼ် ၵႂၢမ်းၸူၺ်ႉ ၼႆယူႇယဝ်ႉ။
ၵႂၢမ်းၸူၺ်ႉ ၼႆႉ တီႈတႅၵ်ႈမၼ်း မိူၼ်ၼင်ႇဝႃႈ “ႁုင်ၶဝ်ႈ” ၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးဢမ်ႇမီးၶဝ်ႈသၢၼ် ဢမ်ႇၸၢင်ႈႁုင်လႄႈ လူဝ်ႇဝႃႈ “ႁုင်ၶဝ်ႈသၢၼ်” ၼႆသေတ မၼ်းပဵၼ် ၵႂၢမ်းၸူၺ်ႉၵူၺ်းလႄႈ လၢတ်ႈဝႃႈ “ႁုင်ၶဝ်ႈ” ၼႆၵေႃႈ ဢမ်ႇၽိတ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၼႆႉၵေႃႈ ပေႃးဢမ်ႇမီး တၵႃႇၶဝ် လူႇတၢၼ်းဝႆႉ သၢင်ႇၵၢၼ်းၸိုင် သင်ႇၶႃႇၸဝ်ႈၶဝ် ဢမ်ႇၸၢင်ႈသိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇလႄႈ ၸင်ႇဝႃႈ “တၵႃႇၵေႃႉၼၼ်ႉ ၵေႃႉၼႆႉ သိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇ” ၼႆယူႇယဝ်ႉ။
ပၵ်းပိူင် လိူင်ႈသိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇ
မႄးထတ်းၵထိၼ်ႇဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ တၵႃႇၶဝ် လူႇတၢၼ်း သၢင်ႇၵၢၼ်း ဝၼ်းလႂ်ၵေႃႈ တေလႆႈႁပ်ႉသိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇ ႁႂ်ႈယဝ်ႉတူဝ်ႈ ဝၼ်းၼၼ်ႉ ၵမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။ လူႇတၢၼ်းဝႆႉ မိူဝ်ႈၼႆႉသေ မိူဝ်ႈၽုၵ်ႈ မိူဝ်ႈႁိုဝ်း ၸင်ႇၵွႆႈဢဝ်သိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇ ၼၼ်ႉတႄႉ ဢမ်ႇလႆႈ။ (လူဝ်ႇလႆႈ သိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇ ႁႂ်ႈယဝ်ႉ ဝၼ်းဢၼ်လူႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ) မိူဝ်ႈပၢၼ် ၽြႃးၼၼ်ႉ တၵႃႇၶဝ် လူႇတၢၼ်းဝႆႉ ၽႅၼ်ႇသၢင်ႇၵၢၼ်းၵူၺ်း၊ ဢမ်ႇၸႂ်ႈ ဢၼ်ယဵပ်ႉယဝ်ႉမၼ်း ၼင်ႇပၢၼ်မိူဝ်ႈလဵဝ်လႄႈ တႃႇတေပဵၼ် သၢင်ႇၵၢၼ်း မႅၼ်ႈၸွမ်း ပၵ်းပိူင်ဝိၼႄးၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈဢၼ်တေႁပ်ႉသိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇၼၼ်ႉ လႆႈတတ်းလွၵ်း ၵႅတ်း ထႅၵ်ႇ ယဵပ်ႉ ယွမ်ႉ ႁႂ်ႈယဝ်ႉတူဝ်ႈ ဝၼ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။ သင်ဝႃႈ တူၼ်လဵဝ် ဢမ်ႇၶိုင်ပွင် ယဝ်ႉတူဝ်ႈလႆႈၸိုင် တၢင်ႇပႃး တေလႆႈၸွႆႈ ၵႅတ်း ထႅၵ်ႇ ယဵပ်ႉ ယွမ်ႉ ႁႂ်ႈၸဵဝ်းယဝ်ႉ ၸဵဝ်းတူဝ်ႈယူႇယဝ်ႉ။ ၼႃႈၵၢၼ် ဢၼ်ၸွႆႈၵၼ် ပွင်သၢင်ႇၵၢၼ်း ၵထိၼ်ႇၼႆႉ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ၵူႈၸဝ်ႈၵူႈသူႇ ယွင်းယေႃးထေႃးဢၢမ်းတႄႉတႄႉယဝ်ႉ။ သင်ဝႃႈ ဢမ်ႇၼပ်ႉယမ်သေ တင်ႈၸႂ် ဢမ်ႇၸွႆႈ ၵႅတ်း ထႅၵ်ႇ ယဵပ်ႉ ယွမ်ႉၸိုင် ၸဝ်ႈရႁၢၼ်းၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇဢႃႇပၢတ်ႈ တုၵ်ႉၵၢတ်ႈယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပၢၼ်ၽြႃး ၸဝ်ႈပတုမုတ်ႉတရ ဢိၵ်ႇလုၵ်ႈသိတ်ႈတပႄး သင်ႇၶႃႇ ပႅတ်ႇလၢၼ်ႉပၢႆပႅတ်ႇသႅၼ် ယင်းၽွမ်ႉၸွႆႈၵၼ်ၶိုင်ပွင် သၢင်ႇၵၢၼ်းၵထိၼ်ႇၼႆ တၼ်းၼႂ်း ဢတ်ႉထၵထႃႇ ဝႃႈဝႆႉ ၸႅင်ႈၸႅင်ႈလႅင်းလႅင်းယူႇယဝ်ႉ။
ပၢၼ်မိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉတႄႉ ၵမ်ႈၼမ် ပိူၼ်ႈလူႇတၢၼ်း သၢင်ႇၵၢၼ်း ဢၼ်ယဵပ်ႉယွမ်ႉယဝ်ႉတူဝ်ႈ လီငၢမ်းၵူၺ်းလႄႈ ၼႃႈၵၢၼ် ၵႅတ်း ထႅၵ်ႇ ယဵပ်ႉ ယွမ်ႉ ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇတၢပ်ႈႁဵတ်းယဝ်ႉ။ လူဝ်ႇႁပ်ႉဢဝ်သိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇ ႁႂ်ႈမႅၼ်ႈၸွမ်းပိူင် ဝိၼႄးၵူၺ်းယဝ်ႉ။ ပေႃးတေသိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇၸိုင် ဢွၼ်တၢင်းသုတ်း ၸဝ်ႈရႁၢၼ်း ၼႂ်းဝတ်ႉတင်းသဵင်ႈ လူဝ်ႇၵႂႃႇတုမ်ၵၼ် ၼႂ်းသိမ်ႇသေ တေလႆႈလိူၵ်ႈႁႃ ၸဝ်ႈဢၼ်ၵိုင်ႇႁပ်ႉ သိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇယူႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈလိူၵ်ႈႁႃၼၼ်ႉ တေလႆႈတူၺ်းထိုင်ၼိူဝ် ၸဝ်ႈရႁၢၼ်း ဢၼ်ၵွတ်းၽၢတ် သၢင်ႇၵၢၼ်းယူႇယဝ်ႉ။ ၵွတ်းၽၢၼ် ဢၼ်ဝႃးၼႆႉ သၢင်းပိူင်ႇ၊ သၢင်ႇၵၢၼ်းဝဵၼ်းတူဝ် (သၢင်ႇၵၢၼ်းလႅဝ်း) သၢင်ႇၵၢၼ်းၵူပ်ႉ ၼႂ်းၵႃႈ သၢမ်ၽိုၼ်ၼၼ်ႉ သေၽိုၼ်ၽိုၼ် သိၵ်ႇပွင်ႇယွၵ်းယွႆဝႆႉသေ သၢင်ႇၵၢၼ်းလိူဝ် ဢမ်ႇမီးသေၽိုၼ်ၵွၼ်ႇ ၸင်ႇတေလႆႈဝႃႈ ၵွတ်းယဝ်ႉ။ တိၸီႇဝရိၵ်ႈ သၢမ်ၽိုၼ် ဢၼ်ၼုင်ႈၸပ်းတူဝ်ဝႆႉၼၼ်ႉ တိုၵ်ႉလီတိုၵ်ႉငၢမ်းယူႇၸိုင် ဢမ်ႇလႆႈဝႃႈ ၵွတ်းလႃးလႃး။
ၼႂ်းတိၸီႇဝရိၵ်ႈ သၢမ်ၽိုၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ပေႃးဝႃႈ သၢင်းပိူင်ႇ ယွၵ်းၸိုင် တေလႆႈပၼ် သၢင်းပိူင်ႇ၊ သၢင်ႇၵၢၼ်းလႅဝ်း ယွၵ်းၸိုင် တေလႆႈပၼ် သၢင်ႇၵၢၼ်းလႅဝ်း၊ ပေႃးသၢင်ႇၵၢၼ်းၵူပ်ႉ တုၵုၵ်ႉယွၵ်းၸိုင် တေလႆႈပၼ် သၢင်ႇၵၢၼ်းၵူပ်ႉ တုၵုၵ်ႉၵူၺ်း။ သင်ဝႃႈ ၸဝ်ႈဢၼ် သၢင်ႇၵၢၼ်းၵွတ်းၽၢၼ် ဢမ်ႇမီးသေၸဝ်ႈလႄႈသင်၊ မီးသွင်သၢမ်ၸဝ်ႈလႄႈသင် သၢင်ႇၵၢၼ်း ၵထိၼ်ႇ သမ်ႉမီး ၽိုၼ်လဵဝ်ၵူၺ်းလႄႈ တေလႆႈ ဢၢပ်ႈပၼ် ၸဝ်ႈတူၼ် ဢၼ်သိၵ်ႉၶႃႇဝႃႇယႂ်ႇ လိူဝ်သုတ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ သင်ဝႃႈ ဢၼ်ဝႃႇယႂ်ႇသုတ်း မီးသွင်သၢမ်ၸဝ်ႈၸိုင် တေလႆး ဢၢပ်ႈပၼ် ၸဝ်ႈတူၼ်လူင် ဢၼ်ၵုင်ႇႁိၵ်ႈယႂ်ႇ၊ မီးၵႄးၸူးယႂ်ႇ ၼႂ်းဝတ်ႉ ၼႂ်းၵျွင်းယူႇယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃး သင်ႇၶႃႇၸဝ်ႈ ဢဝ်ၼွပ်ႉဢၢပ်ႈပၼ်မၼ်းၸဝ်ႈယဝ်ႉလႄႈ မၼ်းၸဝ်ႈ ၶႂ်ႈၶိုၼ်း သိုပ်ႇဢၢပ်ႈပၼ် တၢင်ႇၸဝ်ႈၵေႃႈ ပၼ်လႆႈယူႇ။
ပေႃးလိူၵ်ႈဝႆႉ ၸဝ်ႈဢၼ်တေႁပ်ႉ သိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇယဝ်ႉၸိုင် တီႈဢႄႇသုတ်း ရႁၢၼ်းႁႃႈတူၼ်ႈ ၸုတုမ်ၵၼ် ၼႂ်းသိမ်ႇသေ ၽတ်းႁေႃး ၺၢတ်ႉတိတုတိယ ၵမ်ႇမဝႃႇၸႃႇ၊ ပွင်ၵထိၼၵၢမ်ႉယဝ်ႉၵေႃႈ တေလႆႈ ဢဝ်သၢင်ႇၵၢၼ်းၼၼ်ႉ ဢၢပ်ႈပၼ် ၸဝ်ႈဢၼ်တေႁပ်ႉသိူဝ်ႇ ၵထိၼ်ႇယူႇယဝ်ႉ။ ၵထိၼၵၢမ်ႇၼႆႉ တေလႆႈပွင် ၼႂ်းသိမ်ႇၵူၺ်း၊ သင်ဝႃႈ ၼႂ်းဝတ်ႉႁဝ်း ဢမ်ႇမီးသိမ်ႇၸိုင် တေလႆႈၵႂႃႇပွင် တီႈဢၼ်မီးသိမ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ သၢင်ႇၵၢၼ်း ဢၼ်တေဢဝ်သိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇၼၼ်ႉ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ လႆႈၽတ်းႁေႃး ၺၢတ်ႈၵၢမ်ႇမဝႃႇသေ ဢၢပ်ႈပၼ်လႄႈ ၸင်ႇႁွင်ႉဝႃႈ “သၢင်ႇၵၢၼ်းၺၢတ်ႈ” ၼႆယဝ်ႉ။
ပေႃးဢဝ် သၢင်ႇၵၢၼ်းၺၢတ်ႈ ဢၢပ်ႈပၼ်ယဝ်ႉၸိုင် ၸဝ်ႈဢၼ်ႁပ်ႉၵထိၼ်ႇၼၼ်ႉ သင်ဝႃႈ မၼ်းၸဝ်ႈ မီးသၢင်ႇၵၢၼ်းၵဝ်ႇ ဢၼ်တၢင်ႇ ဢတိတ်ႉထၢၼ်ႇဝႆႉၸိုင် တေလႆႈႁဵတ်း ပတ်ႉၸုတ်ႉထူဝ်ႇ (ပူတ်းဝၢင်း ဢတိတ်ႉထၢၼ်ႇ) သၢင်ႇၵၢၼ်းၵဝ်ႇၼၼ်ႉသေ တႅမ်ႈမၢႆ ၵပ်ႉပပိၼ်ႇတု၊ တၢင်ႇဢတိတ်ႉထၢၼ်ႇ တီႈသၢင်ႇၵၢၼ်းမႂ်ႇ ဢၼ်တေဢဝ်သိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ ပေႃးၼၼ်ယဝ်ႉ သင်ႇၶႃႇတင်းသဵင်ႈ ၸုတုမ်ၵၼ် ၼႂ်းဝတ်ႉသေ ၸဝ်ႈတူၼ် ဢၼ်ႁပ်ႉၵထိၼ်ႇၼၼ်ႉ လူဝ်ႇယိပ်းဢဝ် သၢင်ႇၵၢၼ်း ဢၼ်တေသိူဝ်ႇ ၵထိၼ်ႇၼၼ်သေ သိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈသိူဝ်ႇၼၼ်ႉ ပေႃးပဵၼ် သၢင်ႇၵၢၼ်းၵူပ်ႉ ၵႂၢမ်းသိူဝ်ႇမၼ်း တေလႆႈဝႃႈ ‘’’ဢိမႃယ သံꧠႃꩦိယႃ ၵထိၼံ ဢတ်ထရႃမိ’’’ ပေႃးပဵၼ် သၢင်ႇၵၢၼ်းလဵဝ်း ‘’’ဢိမိၼႃ ဢုတ်တရသင်ၷေၼ ၵထိၼံ ဢတ်ထရႃမိ’’’ ပေႃးပဵၼ် သၢင်းပိူင်ႇ ‘’’ဢိမိၼႃ ဢၼ်တရဝႃသၵေၼ ၵထိၼံ ဢတ်ထရႃမိ’’’ ၼႆ သၢမ်ၵမ်းယဝ်ႉ။ ပွင်ႇဝႃႈ “တူ ဢဝ်သၢင်ႇၵၢၼ်းၵူပ်ႉ/သၢင်ႇၵၢၼ်းလႅဝ်း/သၢင်းပိူင်ႇၼႆႉ သိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇဢေႃႈ” ၼႆယဝ်ႉ။ ဢၼ်ဝႃႈၼင်ႇၼၼ်ၼၼ်ႉ ပွင်ႇဝႃႈ သိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇယဝ်ႉ။
ပေႃးဝႃႈၼၼ်ယဝ်ႉ သမ်ႉလူဝ်ႇ သိုပ်ႇတိုၵ်းသူၼ်းပိူၼ်ႈ ၸိူဝ်းဢၼ်ဢမ်ႇလႆႈ သိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈႁူမ်ၸူမ်းၸွမ်း လွင်ႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇ သိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵႂၢမ်းဝႃႈမၼ်း ‘’’ဢတ်ထတံ ꧤၼ်တေ သံꧠသ်သ ၵထိၼံ ꩪမ်မိၵေႃ ၵထိၼတ်ထႃရေႃ ဢၼုမေႃၻထ’’’ ၼႆယဝ်ႉ။ ပွင်ႇဝႃႈ “သၢင်ႇၵၢၼ်းၵထိၼ်ႇ သင်ႇၶႃႇၼၼ်ႉ တူသိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇယဝ်ႉ၊ ဢွၼ်ၵၼ် ႁူမ်ၸူမ်းၸွမ်းၶႃႈလႄႈ” ၼႆယဝ်ႉ။ ပေႃးပဵၼ် ၸဝ်ႈတူၼ်ယႂ်ႇ ႁပ်ႉ သၢင်ႇၵၢၼ်းၵထိၼ်ႇၼႆ တီႈ ‘’’ꧤၼ်တေ’’’ ၼၼ်ႉ လူဝ်ႇလႆႈဝႃႈ ‘’’ဢႃဝုသေႃ’’’ ၼႆယဝ်ႉ။ ပေႃးတူၼ်ဢၼ်သိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇၼၼ်ႉ ဝႃႈၼၼ်မႃးၵေႃႈ ၸဝ်ႈၸိူဝ်းဢၼ် ဢမ်ႇလႆႈႁပ်ႉၵထိၼ်ႇၼၼ်ႉ သမ်ႉလူဝ်ႇ ဢွၼ်ၵၼ်ဝႃႈ ‘’’ဢတ်ထတံ ꧤၼ်တေ သံꧠသ်သ ၵထိၼံ ꩪမ်မိၵေႃ ၵထိၼတ်ထႃရေႃ ဢၼုမေႃၻႃမိ’’’ ၼႆ သၢမ်ၵမ်းယဝ်ႉ။ ဝႃႈၵမ်းပႃးပႃးၵေႃႈလႆး၊ ဝႃႈႁူမ်ႈၵၼ် မိူဝ်ႈလဵဝ်ၵၼ် တင်းမူတ်းၵေႃႈ လႆးယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈ ႁူမ်ႈမိူဝ်ႈၵၼ်ၼႆ တီႈ ‘’’ဢၼုမေႃၻႃမိ’’’ ၼၼ်ႉ လူဝ်ႇလႆႈဝႃႈ ‘’’ဢၼုမေႃၻႃမ’’’ၼႆယဝ်ႉ။ ပွင်ႇဝႃႈ “သင်ႇၵၢၼ်း ၵထိၼ်ႇသင်ႇၶႃႇၼၼ်ႉ လွင်ႈၸဝ်ႈ ဢဝ်သိူဝ်ႇၵထိၼ်ၵႂႃႇၼၼ်ႉ ႁူမ်ၸူမ်းၸွမ်းယူႇ” ၼႆယဝ်ႉ။ ဢၼ်ဝႃႈၼင်ႇၼႆၼႆႉ ပွင်ႇဝႃႈ “ႁဵတ်းဢၼုမေႃးတၼႃႇ”ၼႆယဝ်ႉ။ ၸဵမ်ၸဝ်ႈဢၼ်သိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇလႄႈ ၸဝ်ႈဢၼ် ႁူမ်ၸူမ်းၸွမ်းၵထိၼ်ႇ လူဝ်ႇဝႃႈ ႁႂ်ႈသဵင်မၼ်း တႅၵ်ႇတႅၵ်ႇလႅင်းလႅင်း၊ ႁႂ်ႈသင်ႇၶႃႇတင်းလၢႆ ပေႃးလႆႈငိၼ်းၸွမ်းယဝ်ႉ။
ပေႃးဝႃႈ သင်ႇၶႃႇၸဝ်ႈၶဝ် ႁဵတ်းဢၼုမေႃးတၼႃႇ သႃႇထုၸွမ်းယဝ်ႉၵေႃႈ ၼႃႈၵၢၼ် သိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇ ၶွၼ်ႇယွတ်ႈသုတ်းပၢႆ လီငၢမ်းသေ ၸဝ်ႈတူၼ် ဢၼ်ႁပ်ႉၵထိၼ်ႇလႄႈသင်၊ သင်ႇၶႃႇတင်းလၢႆ ဢၼ်လႆႈႁဵတ်း ဢၼုမေႃးတၼႃႇ ၸွမ်းလႄႈသင် လႆးၸၢမ်ႇၽွၼ်းလီ ၵထိၼ်ႇ ဢႃႇၼိသင်ႇ ႁႃႈပိူင် ၵမ်းသိုဝ်ႈယူႇယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈတူၼ်လဵဝ် သိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇသေတ ပိူဝ်ႈဝႃႈ သင်ႇၶႃႇတင်းသဵင်ႈ ၽွမ်ႉၵၼ် ႁူမ်ၸူမ်းၸွမ်းလႄႈ လႆႈဝႃႈ “သင်ႇၶႃႇၸဝ်ႈၶဝ် သိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇ” ၼႆယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈသင်ႇၶႃႇၸဝ်ႈၶဝ် ႁူမ်ႈၵၼ် ႁဵတ်းဢၼုမေႃးတၼႃႇၼၼ်ႉ ရႁၢၼ်းသေတူၼ်သေၸဝ်ႈ ၵႂႃႇမီးယူႇ တၢင်ႇတီႈသီႇလႅၼ်လႄႈ ဢမ်ႇတၼ်းလႆႈႁဵတ်း ဢၼုမေႃးတၼႃႇ ၸွမ်းပိူၼ်ႈၸိုင် ပေႃးၶိုၼ်းၽႅဝ်မႃး မိူဝ်ႈပႆႇပူၼ်ႉ ဝၼ်းသိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇၼၼ်ႉ တေလႆႈၵႂႃႇႁဵတ်း ဢၼုမေႃးတၼႃႇ တမ်ႈတီႈ ၸဝ်ႈဢၼၼ်ႁပ်ႉၵထိၼ်ႇၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ သင်ဝႃႈ ဢမ်ႇႁဵတ်း ဢၼုမေႃးတၼႃႇၸိုင် ဢမ်ႇလႆႈ ဢႃႇၼိသင်ႇ ၼင်ႇပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။ ၵၢၼ်သိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇလႆႈၵႂႃႇပွင် ၼႂ်းဝတ်ႉ တၢင်ႇတီႈ၊ တေလႆႈႁူမ်ႈၵၼ် ပွင်ၼႂ်းဝတ်ႉ တီႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢဝ်ဝႃႇၼၼ်ႉၵူၺ်းယဝ်ႉ။
ဢႃႇၼိသင်ႇႁႃႈပိူင်
မႄးထတ်းၽွၼ်းလီ ၵထိၼ် (ဢႃႇၼိသင်ႇ) ႁႃႈပိူင်သမ်ႉ=
- ဢမ်ႇလၢတ်ႈသေ ၵႂႃႇၼႂ်းဝၢၼ်ႈၵေႃႈလႆႈ - ဢၼႃမၼ်တႃၸႃရ
- ဢမ်ႇပႃး သၢင်ႇၵၢၼ်းဢတိတ်ႉထၢၼ်ႇ ၸပ်းတူဝ်ၵေႃႈလႆႈ - ဢသမႃၻႃၼၸႃရ
- ၵိၼ်လႆႈၵၼၽေႃးၸၼ - ၵꧣၽေႃꩡၼ
- ထၢင်ႇႁၢင်ႈ ၸႂ်ႉတိုဝ်း သၢင်ႇၵၢၼ်း - ယႃဝၻတ်ထၸီဝရ
- သၢင်ႇၵၢၼ်း ၵႃႈဢၼ်လႆႈမႃး ၼႂ်းၵျွင်း ပဵၼ်တႃႇ သင်ႇၶႃႇၼႂ်းၵျွင်းတင်းသဵင်ႈ - ယေႃ ၸ တတ်ထ ၸီႇဝရုပ်ပႃၻ ပဵၼ်ႁႃႈပိူင်ၼႆႉယဝ်ႉ။
(1) ၸဝ်ႈရႁၢၼ်းၼႆႉ ဢဝ်သိၵ်ႉၶႃႇပုတ်ႈ ၸႃႇရိတ်ႉတဝႃႈသေ ပေႃးတေၵႂႃႇ ၼႂ်းဝၢၼ်ႈၼႆ လွင်ႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တေၵႂႃႇၼၼ်ႉ လူဝ်ႇလဝ်ႈလၢတ်ႈ ၸဝ်ႈရႁၢၼ်း ဢၼ်မီးတီႈတၢမ်တႃ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇသေ ၸင်ႇၵႂႃႇလႆႈယဝ်ႉ။ ပေႃးႁၼ် ၸဝ်ႈရႁၢၼ်း မီးတၢမ်တႃ သေတူၼ်တူၼ်ယူႇလႄႈ ဢမ်ႇလၢတ်ႈသေ ၵႂႃႇၸိုင် ထုၵ်ႇဢႃႇပၢတ်ႈ ပႃႇၸိတ်ႈယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ တႃႇသိၵ်ႈၶႃႇပုတ်ႈႁူဝ်ၼႆႉ ပေႃးလႆႈႁပ်ႉ ၵထိၼ်ႇ၊ ဢမ်ႇၼၼ် ပေႃးမီးသုၼ်ႇ ႁူမ်ၸူမ်းၸွမ်း ၵထိၼ်ႇယဝ်ႉၸိုင် ဢမ်ႇၸွမ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးတၢင်းၽိတ်း၊ ဢမ်ႇထုၵ်ႇဢႃႇပၢတ်ႈယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉလွင်ႈၼႆႉသေ ၸင်ႇလႃႈ ၽွၼ်းဢၼ်ဝႃး “ဢၼႃမၼ်တၸႃရ” ၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ (2) ၸဝ်ႈရႁၢၼ်းၼႆႉ ဢဝ်ၻုတိယ ၵထိၼသိၵ်ႈၶႃႇပုတ်ႈဝႃႈသေ တေလႆႈ ပႃးသၢင်ႇၵၢၼ်း ဢၼ်တၢင်ႇဢတိတ်ႉထၢၼ်ႇတႃႇသေႇယဝ်ႉ။ ပိူင်လူင် မိူဝ်ႈၽႁုင်ႈ ႁူဝ်မိူင်းသႂ်ၼၼ်ႉ သၢင်ႇၵၢၼ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢၼ်တၢင်ႇ ဢတိတ်ႉထၢၼ်ႇဝႆႉၼၼ်ႉ လူဝ်ႇမီးႁိမ်း ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ယႃႇႁႂ်ႈယၢၼ်ပူၼ်ႉ သွင်သွၵ်ႇၶိုပ်ႇယဝ်ႉ။ ပေႃးပူၼ်ႉပႅၼ်ၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇဢႃႇပၢတ်ႈ ပႃႇၸိတ်ႈသေ သၢင်ႇၵၢၼ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈ တေလႆႈပၼ်ပိူၼ်ႈပႅတ်ႈယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ တႃႇသိၵ်ႈၶႃႇပုတ်ႈ ႁူဝ်ၼႆႉၵေႃႈ ပေႃးလႆႈႁပ်ႉၵထိၼ်ႇ၊ ဢမ်ႇၼၼ် ပေႃးမီးသုၼ်ႇ ႁူမ်ၸူမ်းၸွမ်း ၵထိၼ်ႇၸိုင် ဢမ်ႇၸွမ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးတၢင်းၽိတ်း၊ ဢမ်ႇထုၵ်ႇဢႃႇပၢတ်ႈယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉလွင်ႈၼႆႉသေ ၸင်ႇလႆႈၽွၼ်း ဢၼ်ဝႃႈ “ဢသမႃၻႃၼၸႃရ” ၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ (3) ၸဝ်ႈရႁၢၼ်းၼႆႉ ဢဝ်ၵၼၽေႃးၸသိၵ်ႈၶႃႇပုတ်ႈဝႃႈသေ သင်ဝႃႈ တၵႃႇသေၵေႃႉၵေႃႉ ဢမ်ႇမေႃသေ လဝ်ႈလၢတ်ႈဝႃႈ “မုၼ်ၸဝ်ႈႁႃႈၵေႃႉ မိူဝ်းၵိၼ်ၶဝ်ႈ တီႈႁိူၼ်းၼ” ၼႆၸိုင် ၶေႃႈၵႂၢမ်း ဢၼ်ပၢင်းဝႃႈ “ၵိၼ်ၶဝ်ႈ၊ ၵိၼ်ၶဝ်ႈသဵၼ်ႈၶဝ်ႈသွႆး” ၼႆၼၼ်ႉ မၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈ ၶေႃႈၵႂၢမ်း ဢၼ်ငၢမ်ႇမႅၼ်ႈ ပုၼ်ႈတႃႇ ပၢင်းရႁၢၼ်းၶဝ်၊ သင်ဝႃႈ ဢဝ်ၶေႃႈၵႂၢမ်း ၼင်ႇၼၼ်သေ မႃးပၢင်းလႄႈ ပေႃးဝႃႈ ၸဝ်ႈရႁၢၼ်းၶဝ် မိူဝ်းၵိၼ်သုင်း ၼိုင်ႈပႃး တေႃႇ သၢမ်ပႃးတႄႉ ဢမ်ႇထုၵ်ႇဢႃႇပၢတ်ႈ ၵၼၽေႃးၸၼ သိၵ်ႈၶႃႇပုတ်ႈ၊ သင်ဝႃႈ ရႁၢၼ်းသီႇတူၼ်၊ သီႇတူၼ်လိူဝ် ႁူမ်ႈမိူဝ်ႈၵၼ်သေ မိူဝ်းသုင်းၸိုင် ထုၵ်ႇဢႃႇပၢတ်ႈယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပေႃးလႆႈ ၵထိၼ်ႇဢႃႇၼိသင်ႇၸိုင် မိူဝ်းသုင်းၵေႃႈ ဢမ်ႇထုၵ်ႇဢႃႇပၢတ်ႈယဝ်ႉ။ ထၢင်ႇႁၢင်ႈ ၵိၼ်သုင်းလႆႈ လွတ်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းလႅဝ်းယဝ်ႉ။ (4) ၸဝ်ႈရႁၢၼ်းၼႆႉ ဢဝ်သိၵ်ႈၶႃႇပုတ်ႈ ပထမၵထိၼဝႃႈသေ သင်ဝႃႈ လႆႈၽႅၼ်ႇသၢင်ႇၵၢၼ်းမႃးၼႆ တေဢမ်ႇလႆႈဝႆႉ ပူၼ်ႉလိူဝ် သိပ်းဝၼ်း၊ သင်ၶႂ်ႈလိူဝ်ၸိုင် တေလႆႈ တၢင်ႇဢတိတ်ႉထၢၼ်ႇ၊ ဢမ်ႇၼၼ် ႁဵတ်းဝိၵပ်ႉပၼႃႇဝႆႉယဝ်ႉ။ ဢတိတ်ႉထၢၼ်ႇၵေႃႈ ဢမ်ႇတၢင်ႇ၊ ဝိၵပ်ႉပၼႃႇၵေႃႈ ဢမ်ႇႁဵတ်းသေ ၶူဝ်းဢၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ တေလႆႈပၼ် ပိူၼ်ႈ ပႅတ်ႈယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပေႃးလႆႈၵထိၼ်ႇ ဢႃႇၼိသင်ႇၸိုင် ၵႃႈပႅင်ႈၶၢဝ်းယၢမ်း ဢၼ်မၵ်းၶၢၼ်းဝႆႉ ဢမ်ႇမူတ်းၼၼ်ႉ ဢဝ်သိမ်းပႅင်းဝႆႉ လႆႈသေဢမ်ႇၵႃး ဢႃႇပၢတ်ႈၵေႃႈ ဢမ်ႇထုၵ်ႇယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ၸင်ႇဝႃႈ “ယႃဝၻတ်ထၸီဝရ” ၼႆယဝ်ႉ။ (5) လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈရႁၢၼ်း ဢၼ်ႁပ်ႉၵထိၼ်ႇလႄႈ ဢၼ်ႁူမ်ၸူမ်း ၵထိၼ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၵႃႈပဵၼ် သၢင်ႇၵၢၼ်း ၶူဝ်းလူႇ ဢၼ်ပဵၼ်မႃး ၸွမ်းသၢင်ႇၵၢၼ်း ၵထိၼ်ႇတင်းလူင်ၼၼ်ႉလႄႈသင် ၵႃႈၶၢဝ်းယၢမ်း ဢႃႇၼိသမ်ႇသ သၢင်ႇၵၢၼ်းၵထိၼ်ႇ ဢမ်ႇပႆႇမူတ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်သုၼ်ႇတႃႇၶဝ်ၸဝ်ႈမူတ်းယဝ်ႉ။ မီးသုၼ်ႇ ႁပ်ႉဢဝ်လႆႈ တင်းၼမ်ယဝ်ႉ။ လွင်ႈၼႆႉ သင်ဝႃႈ ဢမ်ႇၸႂ်ႈ ၸဝ်ႈဢၼ်ႁပ်ႉၵထိၼ်ႇလႄႈ ၸဝ်ႈဢၼ်ႁူမ်ၸူမ်းၸွမ်း ၵထိၼ်ႇၼႆၸိုင် ဢမ်ႇမီးသုၼ်ႇလႆႈ။ မိူၼ်ၼင်ႇ ၸဝ်ႈဢၼ်ဝႃႇႁၵ်းလႂ်၊ ဢမ်ႇဢဝ်ဝႃႇၼႂ်းၵျွင်း ဢၼ်သိူဝ်ႇသၢင်ႇၵၢၼ်း ၵထိၼ်ႇႁူမ်ႈၵၼ်ၼၼ်ႉလႂ်၊ ဢဝ်ဝႃႇ တၢင်ႇတီႈ မႃးလႂ် ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇသႅင်ႇၶဝ်ၸဝ်ႈလႆႈ။ ဢမ်ႇမီးသုၼ်ႇလႆႈ။ ပေႃးပဵၼ် ၸဝ်ႈဢၼ်ထုၵ်ႇလႆႈ ၽွၼ်းလီၵထိၼ်ႇၵွၼ်ႇ ၸင်ႇလႆႈလႆႈယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ၸင်ႇဝႃႈ “ယေႃ ၸ တတ်ထ ၸီဝရုပ်ႉပႃတေႃ” ၼႆယဝ်ႉ။
ၸဝ်ႈတႃႇၼၵထိၼ်ႇ လႆႈၽွၼ်းလီ ၸိူင်ႉႁိုဝ်
မႄးထတ်းၽၢႆႇသင်ႇၶႃႇၸဝ်ႈၶဝ် လႆႈၸၢမ်ႇၽွၼ်းလီ ဢႃႇၼိသင်ႇႁႃႈပိူင်ၼင်ႇၼၼ် ၼႂ်းၽိုၼ်ထမ်းလိၵ်ႈ ၼႄဝႆႉ တႅၵ်ႇလႅင်းသေတႃႉ ၽၢႆႇၸဝ်ႈတႃၼၵထိၼ်ႇၶဝ် လႆးၸၢမ်ႇၽွၼ်းလီ ၸိူင်ႉႁိုဝ် ႁႂ်ႈပေႃးၼႄဝႆႉ သႃႇထၵသိူၵ်ႈပိုၼ်းမၼ်းႁင်းၶေႃ ပႆႇႁၼ်မႅၼ်ႈ ၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ၼႂ်းၽိုၼ်လိၵ်ႈ ပၢၼ်ႇၼႃႇသၵဵင်းမႆႇ (ဇင်းမယ်ပဏ္ဏာသကျမ်း) တႅမ်ႈဝႆႉ “ၼရꩡီဝၸႃတၵ” ၼႆသေ ၶႆႈၼႄ သိူၵ်ႈပိုၼ်းၼႃးမုၼ် ၽွၼ်းလီ ဢၼ်လႆႈလူႇတၢၼ်း ၵထိၼ်ႇယူႇယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပၢၼ်ႇၼႃႇသ ၵဵင်းမႆႇၼၼ်ႉ မၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈၽိုၼ်ထမ်း ဢၼ်တၢင်ႇသင်ႇၵႃႇယၼႃႇဝႆႉ ၼႂ်းပိတၵၢတ်ႈလႄႈ ၵူၼ်းၸၢဝ်းပုတ်ႉထႁဝ်းၶဝ် ၵမ်ႈၽွင်ႈ ဢမ်ႇယွမ်းႁပ်ႉ။ မုၼ်ၸဝ်ႈမၢၼ်ႈ ၸဝ်ႈသူႇရိယႃႇၽိဝမ်ႉသ၊ ၵျွင်းၸဵင်ႇမမ မေႃႇလမျၢႆႇ လၢတ်ႈဝႃႈ ပၢၼ်ႇၼႃႇသၵဵင်းမႆႇၼႆႉ ပၼ်တၢင်းႁူႉ ယႂ်ႇႁၼ်ၼမ်တႄႉတႄႉ ၼႆယဝ်ႉ။ ၽိုၼ်လိၵ်ႈ ပၼ်ႇၼႃႇသၵဵင်းမႆႇၼႆႉ ပဵၼ်မုၼ်ၸဝ်ႈတႆး တႅမ်ႈသေတ တႆႈႁဝ်း ၵမ်ႈၼမ် ဢမ်ႇတွၼ်ႉယၢမ်ႈငိၼ်းၸိုဝ်ႈမၼ်းၵွၼ်ႇ။ မၢၼ်ႈၶဝ်တႄႉ ယင်းၶိုၼ်းဢဝ်ပိၼ်ႇပဵၼ် လိၵ်ႈမၢၼ်ႈ ၸဵမ်မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃး ႁူဝ်ပၢၵ်ႇပီပုၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၼႈၽိုၼ်ထမ်းပိတၵၢတ်ႈ ဢမ်ႇလၢတ်ႈၼႄဝႆႉ ၽွၼ်းလီၼႃးမုၼ် တႃႇၼၵထိၼ်ႇ တႅၵ်ႇတႅၵ်ႇလႅင်းလႅင်းသေတ တႃႇၼၵထိၼ်ႇၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်လၢၵ်ႇလၢႆး ၶိုၵ်ႉၶၢႆးတႄႉတႄႉဝႃးဝႃႈလႄႈ ၽွၼ်းလီၼႃးမုၼ်မၼ်းၵေႃႈ ၶိုၵ်ႉၶၢႆးတႄႉတႄႉၼႆၼၼ်ႉ ၽူႈႁူႉထမ်းၶဝ်ၸဝ်ႈ ယွမ်းႁပ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ တႃႇၼၵထိၼ်ႇၼႆႉ ပေႃးထတ်းသၢင်တူၺ်း လီလီၸိုင် လိူဝ်သေ သၢင်ႇၵၢၼ်း ဢမ်ႇဢဝ်သင် သိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇလႆႈ။ ၶူဝ်းတၢၼ်း တၢင်ႇၸိူဝ်ႉ တၢင်ႇပိူင် ၵႃႈၶၼ်ယႂ်ႇတၢၼ်ႇလႂ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈဢဝ်သိူဝ်ႇ ၵထိၼ်ႇ၊ ၵွပ်ႈၼႆလႄႈ ၼႃႈမုၼ်ၽွၼ်းလီ ဢၼ်လႆႈလူႇတၢၼ်း ၽႃႈလိူင်သၢင်ႇၵၢၼ်း ၼႆႉၵူၺ်းၵေႃႈ ပဵၼ်ဢၼ်မျၢတ်ႈမႂ်ႇတႄႉတႄႉယဝ်ႉ။ လိူဝ်ၼၼ်ႉ မိူဝ်ႈလူႇတၢၼ်း ၵထိၼ်ႇၼၼ်ႉ လႆႈလူႇတၢၼ်းထိုင် သင်ႇၶႃႇၵူၺ်းလႄႈ ၸွမ်းၼင်ႇ မုၼ်ၶမ်းၽြႃးႁေႃးဝႆႉ “သံꧠေ ၻိၼ်ၼံ မႁပ်ၽလံ” (သင်ႇၶိၵတႃႇၼၼႆႉ ၽွၼ်းလီမၼ်း ယႂ်ႇၶိုၵ်ႉၼႃႇ) ၼႆလႄႈ လႆးႁူႉဝႃႈ တႃႇၼ ၵထိၼ်ႇၼႆႉ ၽွၼ်းလီၼႃးမုၼ်မၼ်း ယႂ်ႇၶိုၵ်ႉလိုၵ်ႉၼၵ်းတႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လိူဝ်ၼၼ်ႉ သၢင်ႇၵၢၼ်းၵထိၼ်ႇၼႆႉ လူႇတၢၼ်း မိူဝ်ႈၼႆႉ လႆႈဢဝ်သိူဝ်ႇၵထိၼ်ႇ ႁႂ်ႈယဝ်ႉတူဝ်ႈ မိူဝ်ႈၼႆႉၶၼ်ၶၼ်ၽႂ်းၽႂ်းလႄႈ ၶဝ်ႈပဵၼ် သၢင်ႇၵၢၼ်းတၼ်းၸႂ်၊ ပွင်ႇဝႃႈ သၢင်ႇၵၢၼ်းၶိုတ်းၸႂ် ဢမ်ႇတူၵ်းလိုၼ်းၽႂ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽွၼ်းလီမၼ်းတႄႉ ၸၢတ်ႈလႂ် ပၢၼ်လႂ်ၵေႃး ၵႃႈပဵၼ် လၢပ်ႈလီ မီးသုၼ်ႇ ဢၼ်ၵိုင်ႇလီလႆႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၸဵဝ်းလႆႈ ၸဵဝ်းတၼ်း ၶၼ်ၶၼ်ၽႂ်းၽႂ်း ဢမ်ႇတူၵ်းလိုၼ်းၽႂ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
လိူဝ်ၼၼ်ႉ ထမ်းတေႇသၼႃႇဝႃႈဝႆႉ “ꩡၼေတိ သၻိတံ ပႃၵံ” (ၽႂ်ႁဵတ်းသၢင်ႈဝႆႉ ၵုသူဝ်ႇၼႃးမုၼ် ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈ မၼ်းတေလႆး ၸၢမ်ႇပူၺ်ႈ ၽွၼ်းလီၸိူင်ႉၼၼ်) ၼႆလႄႈ တႃႇၼၵထိၼ်ႇၼႆႉ မၼ်းၸၢင်ႈယုၵ်ႉယွင်ႈ ပွင်ပၼ် “ဢႃၼိသင်ႇႁႃႈပိူင်” တမ်ႈတီႈ သင်ႇၶႃႇၸဝ်ႈၶဝ်လႄႈ ၼႃးမုၼ်လီ ၸိူင်ႉၼင်ႇဢႃႇၼိသင်ႇ ႁႃႈပိူင်ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈတႃႇၼၵထိၼ်ႇၶဝ် ဢမ်ႇယွၼ်းသူးၵေႃႈ တၵ်းလႆႈႁပ်ႇဢဝ် ဢမ်ႇႁၢင်ႉယဝ်ႉ။ လိူဝ်ၼႆႉ ၽူႈမီးၺၢၼ်ႇၶဝ် ထတ်းသၢင်ၼႄဝႆႉ ၼင်ႇတီႈတႂ်းၼႆႉယဝ်ႉ။
ၶၢဝ်းယၢမ်းၵထိၼ်ႇ
မႄးထတ်းၶၢဝ်းယၢမ်းၵထိၼ်ႇတႄႉ တႄႇဢဝ်လိူၼ်သိပ်းဢဵတ်းလွင်ႈ ၶမ်ႈၼိုင်ႈ တေႃႇထိုင် လိူၼ်သိပ်းသွင်မူၼ်းယဝ်ႉ။ ၵထိၼ်ႇၼႆႉ တႄႇမႃးၸဵမ်မိူဝ်ႈ ပၢၼ်ၽြႃးတေႃႇထိုင် ၵၢပ်ႈပၢၼ်ယၢမ်းလဵဝ် ၸၢဝ်းပုတ်ႉထတင်းသဵင်ႈ တိုၵ်ႉဢွၼ်ၵၼ် လူႇတၢၼ်းယူႇ။ တႃႇလူႇသၢင်ႇၵၢၼ်း ၵထိၼ်ႇၼၼ်ႉ ဢွၼ်တၢင်းသုတ်း လႆႈပႃႇၸႃႈလူႇတၢၼ်းပၼ် ၸဝ်ႈရႁၢၼ်း ဢၼ်ၵွတ်းၽၢၼ် သၢင်ႇၵၢၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢမ်ႇၼၼ် လႆႈလူႇတၢၼ်းပၼ် ၸဝ်ႈမထေႇဢၼ်ဝႃႇသႃ ယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် ၸဝ်ႈဢၼ်မီးၵျေးၸူး တမ်ႈတီႈ ၼႂ်းၵျွင်း ၼႂ်းဝတ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေ သၢင်ႇၵၢၼ်းၵထိၼ် သမ်ႉလူႇပႃးၸွမ်း ၶူဝ်းလူႇ ဢၼ်ဢုမ်ႇလွမ်ႉ သၢင်ႇၵၢၼ်းၵထိၼ်ႇလူးၵွၼ်ႇ။ လွင်ႈလူႇတၢၼ်းၵထိၼ်ႇၼႆႉ ထုၵ်ႇလီလႆႈပဵၼ် တၢင်းလူႇသင်ႇၶႃႇ (သံၶိၵ) ဢၼ်ၸႅတ်ႈမၼ်းလႄႈ ၸဝ်ႈတႃႇၼၶဝ် ၵိုင်ႇလီ ဝႆႈလဝ်ႈၼႄ လွင်ႈဝႃႈ ၶူဝ်းလူႇဢၼ်လႂ် လူႇသၢင်ႇၶႃႇ၊ ၶူဝ်းလူႇဢၼ်လႂ် လူႇပုၵ်ႉၵူဝ်ႇၼႆယူႇ။ ဝၢႆးပၢႆးၵထိၼ်ႇယဝ်ႉ ၸဝ်ႈရႁၢၼ်းၼႂ်းၵျွင်းၼၼ်ႉ လႆႈၽွၼ်းလိ ၵထိၼ်ႇႁႃႈပိူင်ယူႇယဝ်ႉ။