ဢပၼ်ႇၼၵ၊ ၸၢတ်ႈ
ဝတ်ႉထု ပၸ်ႉၸုပၼ်ႇ
မႄးထတ်းၽွင်းမိူဝ်ႈမုၼ်ၶမ်းၽြႃး ယူႇသဝ်းတမ်ႈတီႈ ဝတ်ႉꩡေႇတဝၼ်ႇၼၼ်ႉ တပႄးတိတ်ႉထိႁႃႈပၢၵ်ႇ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၸင်ႇၸွမ်းဢူၺ်းၵေႃႉၶဝ် သထေးလူင်ဢၼႃႇထပိၼ်ႇသေ မႃးၸူးတမ်ႈတီႈမုၼ်ၶမ်းၽြႃး ယဝ်ႉ။ ထွမ်ႇတြႃး၊ လူႇတၢၼ်း၊ ၵမ်သိၼ်ႁဵတ်းၼႆသေ လႅၵ်ႈလၢႆႈၼပ်ႉယမ်ၵိူဝ်းလီမုၼ်ၶမ်းၽြႃးမႃးယူႇယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈ မုၼ်ၶမ်းၽြႃးၶၢႆႉၵႂႃႇယူႇသဝ်းတမ်ႈတီႈ မိူင်းရႃႇၸၵႁၵေႃႈ ၸိူဝ်းၶဝ်ဢၼ်ပဵၼ်တပႄး တိတ်ႉထိသေ မႃးပဵၼ်တပႄးၽြႃးၼၼ်ႉ ၶိုၼ်းၵႂႃႇၼပ်ႉယမ်ၵိူဝ်းလီ တိတ်ႉထိၶဝ်ၶိုၼ်းယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈ မုၼ်ၶမ်းၽြႃး လႆႈႁူႉထိုင် လွင်ႈဢၼ်ၶဝ် ၼပ်ႉယမ်ၵိူဝ်းလီ ၽၢႆႇၼႃႈပိူင်ၼိုင်ႈ ၽၢႆႇလင်ပိူင်ၼိုင်ႈၼႆ ၸင်ႇဝႃႈ “မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇၵေႃႈ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ တီႈပိုင်ႈဢိင်ႇဢမ်ႇမၢၼ်ႇမႅၼ်ႈလႄႈ လႆႈလူႉသုမ်းမႃးယဝ်ႉ”ၼႆသေ ၸင်ႇႁေႃးၶႆႈၼႄ ꩡၢတ်ႈၵဝ်ႇ ဝတ်ႉထုဢတိတ်ႉ ၸိူင်ႉၼင်ႇတီႈတႂ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ။
ဝတ်ႉထုဢတိတ်ႉ
မႄးထတ်းပဵၼ်ၽွင်းမိူဝ်ႈ ပၢၼ်ၶုၼ်ႁေႃၶမ်း ၿြႁမၻတ်ႈ ၼင်ႈၵိၼ်မိူင်းၿႃႇရႃႇၼသီႇ တိူင်းၵႃႇသိၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ ၼေႃႇၶမ်းၸဝ်ႈ ပဵၼ်ၶိူဝ်းၵူၼ်းၵႃႉလေႃႉ တီႈမိူင်းၿႃႇရႃႇၼသီႇသေ ၵႆႉဢဝ်လေႃႉႁႃႈပၢၵ်ႇသေ ၵႃႉၶၢႆၵုၼ်ႇယူႇယဝ်ႉ။ ၸိူင်ႉၼင်ႇၼေႃႇၶမ်းၸဝ်ႈၼၼ်ႉၼင်ႇၵဝ်ႇ ၵူၼ်းၵႃႉလေႃႈလူင်ၵေႃႉၼိုင်ႈ ဢၼ်ပဵၼ် ၼေႃႇလွင်းၻေႇဝၻတ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢဝ်လေႃႉႁႃႈပၢၵ်ႇသေ ၵႃႉၶၢႆမီးယူႇတီႈ မိူင်းၿႃႇရႃႇၼသီႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၵႃႉၵေႃႉၼၼ်ႉတႄႉ ဢမ်ႇမီးၼမ်ႉၵတ်ႉသေ ဢမ်ႇလၵ်းလႅမ်၊ ပဵၼ်ၵူၼ်းဢၼ် ၺၢၼ်ႇတၢင်းႁူႉဢေႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပုၼ်ႈတႃႇတေၵႂႃႇၵႃႉၶၢႆၼႆႉ ၵူၼ်းၵႃႉလေႃႉသွင်ၵေႃႉၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ် ႁၢင်ႈႁႅၼ်း သိုဝ်ႈၽႂ်တၼ်းမၼ်းယူႇ။ သင်ဝႃႈ လေႃႉႁဵင်လမ်း ၵႂႃႇမိူဝ်ႈလဵဝ်ၵၼ်ၼႆၸိုင် တေမီး လွင်ႈယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ တီႈယူႇတီႈသဝ်း၊ တၢင်းၵိၼ်တၢင်းယႅမ်ႉလႄႈ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ႁူႉႁၼ်ၼင်ႇၼႆသေ ၼေႃႇၶမ်းၸဝ်ႈၸင်ႇထၢမ် ၼေႃႇလွင်းၵူၼ်းၵႃႉလေႃႉၻေႇဝၻတ်ႈဝႃႈ “ၸဝ်ႈၵဝ်ႇတေၵႂႃႇဢွၼ်တၢင်းႁႃႉ၊ ဢမ်ႇၼၼ် တေၵႂႃႇၽၢႆႇလင်ႁႃႉ”ၼႆယဝ်ႉ။ ၼေႃႇလွင်းၵူၼ်းၵႃႉလေႃႉၻေႇဝၻတ်ႈ ၸင်ႇတူၺ်းႁၼ်ထိုင် “ပေႃးဝႃႈ ႁဝ်းၵႂႃႇဢွၼ်တၢင်းၼႆၸိုင် တေလႆႈၵႂႃႇ ၼိူဝ်သဵၼ်ႈတၢင်းဢၼ်လီ၊ ဝူဝ်းၵေႃႈ တေလႆႈၵိၼ် ယိူဝ်ႈယႃႈဢၼ်လီ” တူၺ်းႁၼ်ထိုင်ဢၼ်လီၸိူဝ်းၼႆႉၵူၺ်းသေ ၸင်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ မၼ်းတေၵႂႃႇဢွၼ် တၢင်းၼႆယဝ်ႉ။ ၼေႃႇၶမ်းၽြႃးၸဝ်ႈၵေႃႈ ပဵၼ်ၵူၼ်းႁူႉႁၼ်ထိုင်ၽွၼ်းလီ ဢၼ်လႆႈၵႂႃႇၽၢႆႇလင်ၼၼ်ႉလႄႈ ၸင်ႇၽွမ်ႉၸႂ်သေဝႃႈ “လီယဝ်ႉ၊ တႆးၵေႃႉႁဝ်းၶဝ် ၵႂႃႇၽၢႆႇၼႃႈတႃႉ”ၼႆယဝ်ႉ။
လေႃႉႁႃႈပၢၵ်ႇ ဢၼ်ၼေႃႇလွင်းၵူၼ်းၵႃႉၻေႇဝၻတ်ႈဢွၼ်ႁူဝ်ၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ်ပူၼ်ႉဝၢၼ်ႈ ၵူၼ်းသေ ၽႅဝ်မႃးတမ်ႈတီႈၼႂ်း ၵၼ်ႇတႃႇရႁၢတ်ႇသၢႆးလူင်ယဝ်ႉ။ ၵၼ်ႇတႃႇရၼၼ်ႉၸမ်ႉပဵၼ် ၵၼ်ႇတႃႇရ ဢၼ်ဢမ်ႇမီးၼမ်ႉလႄႈ ဢၼ်မီးၽီလူးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽွင်းမိူဝ်ႈၶဝ်ၽႅဝ်မႃး တမ်ႈတီႈၵၢင်ၵၼ်ႇတႃႇရၼၼ်ႉ ၽီလူးၶဝ်ၽၢၼ်ႇပဵၼ်ၵူၼ်းသေ ၸင်ႇၽၢမ်းႁဵတ်းၼင်ႇ ၽၢႆႇၼႃႈၼၼ်ႉ ဢၢပ်ႈၼမ်ႉၼမ်၊ ဢၢပ်ႈၽူၼ်လိူင်ႇသေ တိုၵ်းသူၼ်း ႁႂ်ႈထွၵ်ႇပႅတ်ႈဢုမ်ၼမ်ႉ ဢမ်ႇတၢပ်ႈတၢင်ႇၼၵ်း ၼိူဝ်လေႃႉႁႃႈပၢၵ်ႇၼႆယဝ်ႉ။ ၼေႃႇလွင်းၵူၼ်းၵႃႉၻေႇဝၻတ်ႈၼႆႉ ယွၼ်ႉဝႃႈ ပဵၼ်ၵူၼ်းဢမ်ႇလၵ်းလႅမ်၊ မီးၺၢၼ်ႇဢေႇလႄႈ ၸင်ႇယုမ်ႇ ၵႂၢမ်းၽီလူးၶဝ်သေ ၸင်ႇဢဝ်ဢုမ်ၼမ်ႉတင်းသဵင်ႈ ထွၵ်ႇပႅတ်ႈယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၵႃႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉ သိုပ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း တႄႇဢဝ်မိူင်းလႅင်း တေႃႇထိုင်ဝၼ်းၶမ်ႈသေတႃႉၵေႃႈ ဢမ်ႇလႆႈႁၼ်ၼမ်ႉသေဢိတ်း။ ႁဵၼ်းၼႆ ၸဵမ်ၵူၼ်း ၸဵမ်ဝူဝ်း ဢိုပ်းယၢၵ်ႈၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ်သေ လႆႈၼွၼ်းဢူၼ်ႈၼူၼ်း ၶၢၼ်ၸႂ် ၶၢၼ်ၶေႃးယူႇ။
ထိုင်မႃးၵၢင်ၶမ်ႈ ၽီလူးၶဝ်ၸင်ႇမႃး ၵိၼ်ပႅတ်ႈ ၵူၼ်းႁႃႈပၢၵ်ႇလႄႈ ဝူဝ်းၼိုင်ႈႁဵင်ယဝ်ႉ။ ႁိုင်မႃး ထႅင်ႈၽၢၵ်ႇလိူၼ်ၼိုင်ႈ ၵူၼ်းၵႃႉလေႃႉႁႃႈပၢၵ်ႇ ဢၼ်ၼေႃၶမ်းၽြႃး ဢွၼ်ႁူဝ်ၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ် သိုပ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းမႃးယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈ ၽႅဝ်မႃးတမ်ႈတီႈတေၶဝ်ႈ ၵၼ်ႇတႃႇရႁၢတ်ႇသၢႆးၼႆၸိုင် ၼေႃႇၶမ်းၽြႃး ၸႂ်ႉႁႂ်ႈ ထႅမ်ၼမ်ႉယဝ်ႉ။ ၼေႃႇၶမ်းၽြႃးၸဝ်ႈ ၸင်ႇသင်ႇသွၼ်ပၼ်သတိဝႆႉဝႃႈ “ပေႃးဢမ်ႇပၼ်ပိူၼ်ႈႁူႉၸိုင် ၼမ်ႉဢွၼ်ႇၼိုင်ႈဝၵ်ႉၵေႃႈ တေႃႈယႃႇပေၵိၼ်၊ မၢၵ်ႇမႆႉ၊ ယွတ်ႈမႆႉ၊ မွၵ်ႇမႆႉ ဢၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢမ်ႇယၢမ်ႈၵိၼ်ၼၼ်ႉ ယႃႇပေၵိၼ်”ၼႆယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈ ၼေႃႇၶမ်းၽြႃးၶဝ် ႁွတ်ႈၽႅဝ်မႃး ၼႂ်းၵၢင်ၵၼ်ႇတႃႇရ ၼႆၸိုင် ၽီလူးၶဝ် မႃးၽၢမ်းလႅၼ်ၶဝ် ၸိူင်ႉၼင်ႇၵႃႈၵွၼ်ႇတွၼ်းဢွၼ်ယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈ ၼေႃႇၶမ်းၽြႃး လႆႈႁၼ်လွင်ႈဝႃႈ ၽီလူးၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇမီးတၢင်းၵူဝ်၊ တႃလႅင်ၸိုၵ်းၶိုၵ်း၊ ဢမ်ႇမီးၵေႃႉငဝ်းၼႆၸိုင် ၵိုင်ႉ ၵၢင်ႉႁူႉဝႃႈ ပဵၼ်ၽီလူးၼႆယဝ်ႉ။
ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ဢမ်ႇထွမ်ႇဢဝ်ၵႂၢမ်းၽီလူးၶဝ်သေ သိုပ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းမႃးလႄႈ ထိုင်မႃးတၢမ်းၶမ်ႈ ၽွင်း ၽႅဝ်ထိုင်တီႈၼိုင်ႈၼၼ်ႉ ၸင်ႇမႃးႁၼ် လေႃႉတၢင်ႇၶူဝ်းတဵမ်ပိၵ်းႁႃႈပၢၵ်ႇလႄႈ လုပ်ႇၵူၼ်းလုပ်ႇဝူဝ်းသေ လႆႈႁူႉဝႃႈ ၼေႃလွင်းၵူၼ်းၵႃႉၸုမ်းၻေႇဝၻတ်ႈၶဝ် လႆႈၶၢမ်ႇတၢင်းၽီလူးၵိၼ်ၼႆယဝ်ႉ။ တီႈၼၼ်ႈ ၸင်ႇဢဝ် ဝူဝ်းဝႆႉၼႂ်းၵၢင်ၵူၼ်းသေ တူၼ်တူဝ်ၸဝ်ႈ ယိပ်းလၢပ်ႇ ပႂ်ႉတင်းၶိုၼ်းဢမ်ႇၼွၼ်းဢမ်ႇလပ်း။ ၵၢင်ၼႂ်မိူင်းလႅင်းမႃး ၸင်ႇဢဝ်လေႃႉဢမ်ႇလီ လႅၵ်ႈလေႃႉလီ၊ ဢဝ်ၶူဝ်းၵႃႈပေႃး လႅၵ်ႈၶူဝ်းၵႃႈယႂ်ႇသေ သိုပ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း ၵႃႉၶၢႆသေ ၶိုၼ်းၽႅဝ်မႃး တီႈယူႇၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၵတ်းၵတ်းယဵၼ်ယဵၼ် မၢၵ်ႈမီးလီပဵၼ်ယဝ်ႉ။ ႁဵတ်းၼႆ ၶိုၼ်းႁေႃးၶႆႈၼႄ ꩡၢတ်ႈၵွၼ်ႇယဝ်ႉဝႃႈ “သထေးလူင်... ၵႃႈၵွၼ်တွၼ်းဢွၼ်ၼႆႉ ၵူၼ်း ၸိူဝ်းဢၼ်ဢဝ် လွင်ႈတၢင်းၽိတ်းၽႅၵ်ႇပႅၵ်ႇပိူင်ႈၼၼ်ႉ လႆႈလူႉသုမ်းသေ ၵူၼ်းၸိူဝ်းဢၼ် ဢဝ်လွင်ႈ တၢင်းဢမ်ႇၽိတ်းၽႅၵ်ႇဢမ်ႇပႅၵ်ႇပိူင်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉ လႆႈလွတ်ႈၽေးၽီလူးသေ လႆႈသိူဝ်းသႃႇ ၶိုၼ်းယၢမ်ႈ လႆႈၽႅဝ် ထိုင်တီႈယူႇၵဝ်ႇယူႇယဝ်ႉ” ၼင်ႇၼႆသေ ၸင်ႇႁေႃးၼႄ ၷႃႇထႃႇတီႈတႂ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ-
ပႃꩮိ
မႄးထတ်း- 1။ ဢပၼ်ၼၵံ ꩧႃၼမေၵေ၊ ၻုတိယံ ဢႃႁု တၵ်ၵိၵႃ။
ဢေတၻၺ်ၺႃယ မေꩪႃဝီ၊ တံ ၷၼေႁ ယ ႆ ၻပၼ်ၼၵံ။
ပိၼ်ႇတႆး
မႄးထတ်းၽူႈမီးပၺ်ႇၺႃႇၶဝ် မၢင်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၶဝ်မေႃလိူၵ်ႈဢဝ် တီႈတၢင်းတိုဝ်းၵမ်လီ ဢၼ်ဢွၵ်ႇမူၼ်ႉ ပူၼ်ႉလွတ်ႈ လွင်ႈတၢင်းတုၵ်ႉယၢၵ်ႈၶၢၼ်ၸႂ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵေႃႉဢၼ်ဢမ်ႇမီးပၺ်ႇၺႃႇသေ ၵူၺ်းမေႃ လၢမ်းလိမ်းဝူၼ်ႉဢဝ်ၼၼ်ႉတႄႉ တေၵႂႃႇဢဝ်တၢင်းတိုဝ်းၵမ်ထိသွင် ဢၼ်ၽိတ်းၽိတ်းၽူၼ်ၽူၼ် ဢၼ်ဢမ်ႇလွတ်ႈတၢင်းတုၵ်ႉယၢၵ်ႈၶၢၼ်ၸႂ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽူႈမီးပၺ်ႇၺႃႇ ဢၼ်ႁူႉႁၼ် တင်းသွင်ပိူင် ၼၼ်ႉတႄႉ ထုၵ်ႇလီတိုဝ်းၵမ်ဢဝ် တၢင်းတိုဝ်းၵမ်ဢၼ်ဢွၵ်ႇမူၼ်ႉပူၼ်ႉလွတ်ႈ လွင်ႈတုၵ်ႉယၢၵ်ႈၶၢၼ်ၸႂ် ၼၼ်ႉၵူၺ်းယဝ်ႉ။
- ႁူမ်ႈꩡၢတ်ႈ
ၸဝ်ႈလေႃႉၵူၼ်းၵႃႉ ၽူႈမီးပၺ်ႇၺႃႇၼၼ်ႉမႃးပဵၼ် ၽြႃး။
ၸဝ်ႈလေႃႉၵူၼ်းၵႃႉ ၽူႈဢမ်ႇမီးပၺ်ႇၺႃႇၼၼ်ႉ မႃးပဵၼ် ၻေႇဝၻတ်ႈ။
- ၵၼ်သွၼ်
- လူဝ်ႇလႆႈဝႄႈၵူၼ်းမိူၵ်ႈ
- လူဝ်ႇလႆႈလိူၵ်ႈၵူၼ်းလူင်ႉ
- ပႃႇရမီႇ ။ ပၺ်ႇၺႃႇပႃႇရမီႇ။
- မင်ႇၷလႃႇ ။ လုၵ်ႈၼွင်ႉတပႄး ၼေႃႇၶမ်းၽြႃးၸိူဝ်းၼၼ်ႉ လႆႈဢိင်ပိုင်ႈၽူႈလူင်ႉၽူႈမီးပၺ်ၺႃႇ လႄႈ ပဵၼ် “ပၼ်ꩦိတႃၼၺ်ၸ သေဝၼႃ မင်ၷလႃ”၊ သမ်ႉလႆႈဝႄႈယၢၼ် ၽူႈဢမ်ႇလူင်ႉဢမ်ႇမီးပၺ်ႇၺႃႇလႄႈ ပဵၼ် “ဢသေဝၼႃ ၸ ၿႃလႃၼ မင်ၷလႃ”ယဝ်ႉ။ လုၵ်ႈၼွင်ႉတပႄး ၻေႇဝၻတ်ႈတႄႉ မင်ႇၷလႃႇသွင်ပိူင်ၼႆႉ လူႉသုမ်းယဝ်ႉ။
ၽိုၼ်ဢိင်
မႄးထတ်း- 1- ဢေၵၵၼိပၢတ်ႈ၊ ဢပၼ်ၼၵဝၷ်၊ ꩡၢတ်ႈဢပၼ်ၼၵ