သြႃႇ
ၶေႃႈၵႂၢမ်းဢၼ်ဝႃႈ "သြႃႇ" ၼႆ့ လုၵ်ႉတီႈ တူဝ်ပႃႇလိ "သိရ" ၼၼ်ႉမႃးသေ တီႈပွင်ႇမၼ်း ဢွၵ်ႇဝႃႈ "ၵွၵ်းႁူဝ်၊ တီႈၵႅဝ်ႈ၊ တီႈသုင်"။ ဝၢႆးမႃး လၢႆးတႅမ်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈမႃး ၼင်ႇတီႈတႂ်ႈၼႆႉယူႇ။ တူဝ်"ရ" ၼၼ်ႉ ဢဝ်ႁဵတ်းပဵၼ် လဵပ်ႈ "ြ " လႄႈပဵၼ်မႃး "သိရ>သြိ၊ လုၵ်ႉတီႈ "သြိ" သေ ပဵၼ်မႃးထႅင်ႈ"သြိႃ" သိုပ်ႇလႅၵ်ႈလၢႆႈတႅမ်ႈမႃး "သြႃ" ၼႆယဝ်ႉ။
- သြိ>သြိႃ>သြႃ
ပွင်ႇဝႃႈ ၽူႈဢၼ်သွၼ်ပၼ် တၢင်းႁူႉ တမ်ႈတီႈ တပႄး(လုၵ်ႈသဵတ်ႇ)ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၽူႈမီး တီႈၸၼ်ႉသုင်၊ ပဵၼ်ၽူႈၵႅဝ်ႈ၊ ပဵၼ်ၽူႈဢၼ်ၵိုင်ႇလီ ဢဝ်ယုၵ်ႉ တၢင်ႇႁူဝ်ၼႆယူႇ။ ၵႂၢမ်းတႆးႁဝ်းတႄ့ ဢွၼ်ၵၼ် ႁွင်ႉဝႃႈ "သြႃႇ၊ ၶူးမႃး၊ ၶူးဝႃး၊ မေႃသွၼ်၊ ၶူးသွၼ်"ယဝ်ႉ။
တမ်ႈတီႈ ၼႂ်းဢင်ႇၵုတ်ႉတရၼိၵၢႆႇ သတ်တၵၼိပၢတ်ႈ၊ ၻုတိယ မိတ်တသုတ်ႈၼၼ်ႉ မုၼ်ၶမ်းၽြႃးပိုတ်ႇၼႄ တီႈပွင်ႇသြႃႇဝႃႈ
- (1) ပဵၼ်ၵေႃႉ ၵိုင်ႇလီၼပ်ႉယမ်။
- (2) ပဵၼ်ၵေႃႉ ၵိုင်ႇလီႁၵ်ႉသႃ။
- (3) ပဵၼ်ၵေႃႉ ၵိုင်ႇလီ ယွင်ႈယေႃး။
- (4) ၵေႃႉမေႃၸီႉၼႄ တီႈၽိတ်း ပၢၵ်ႈၼႄတီႈၸိုဝ်ႈ
- (5) ၵေႃႉမေႃ တွပ်ႇလၢတ်ႈပၼ် ၶေႃႈထၢမ်
- (6) ၵေႃႉမေႃႁေႃးလၢတ်ႈပၼ် ၶေႃႈသင်ႇသွၼ် ထမ်းတြႃးဢၼ်ၶိုၵ်ႉလိုၵ်ႉလမ်ႇၵမ်ႇၽီႇ။
- (7) မေႃႁၢမ်ႈသီး လွင်ႈၵၢၼ်ဢမ်ႇလီ ၼႆယဝ်ႉ။
ၸဝ်ႈမႁႃႇရတ်ႉထသႃႇရ ပိုတ်ႇဝႃႈ မႄးထတ်း
ၸဝ်ႈမႁႃႇရတ်ႉထသႃႇရ ၸဝ်ႈၶိူဝ်းတႆးႁဝ်း မိူဝ်ႈပၢၼ်ဢႃႇဝၼၼ်ႉ မၼ်းၸဝ်ႈ ပဵၼ်ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ ၽၢႆႇမၢၼ်ႈၸဝ်ႈၼိုင်ႈသေ မၼ်းၸဝ်ႈ ယွင်ႈၵုင်ႇမုၼ်ငဝ်းသြႃႇဝႆႉဝႃႈ တပႄးႁဵင်မိုၼ်ႇ ၵတ်ႉႁိုၼ်ႇလၢဝ်လႅင်း ငဝ်းႁႅင်းလိူဝ်ၵေႃႈ တေႃႈဢမ်ႇပဵင်းသြႃႇ ၸၼ်ႇတႃႇလိူၼ်လူင် လိုဝ်းႁူင်လိူဝ်ပိူၼ်ႈ ၼႆယူႇ။ ၶႂ်ႈဝႃႈ တပႄးတပၢၼ်း ၵတ်ႉၶႅၼ်ႇတၢၼ်ႇႁိုဝ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးဢူငဝ်း မိူၼ်ၼင်ႇ သြႃႇၶူးမႃးလူင်ၼႆယဝ်ႉ။ ငဝ်းလႅင်းလုၵ်ႈသဵတ်ႇတႄပးၼႆႉတေႃႉတႄႉလႅင်း မိူၼ်ငဝ်းလၢဝ်၊ ငဝ်းလႅင်းသြႃႇၶူးသွၼ်ၼႆႉ မိူၼ်ငဝ်းလိူၼ်မူၼ်း။
ၵႂၢမ်းပႃႇလိ ပိုတ်ႇဝႃႈ မႄးထတ်း
သြႃႇမေႃသွၼ်ၼႆႉ ၵႂၢမ်းပႃႇလိ ႁွင်ႉဝႃႈ ဢၸရိယ ၼႆသေ တီႈပွင်ႇမၼ်း ပိုတ်ႇၼႄၼင်ႇၼႆယူႇ။ သိသ်သႃၼံ ႁိတံ ဢႃၸရတီတိ ဢႃၸရိယေႃ တမ်ႈတီႈၼိူဝ်လုၵ်ႈၼွင်ႉတပႄးၼၼ်ႉ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ မေႃႁဵတ်းပၼ် ႁႂ်ႈမီးၼမ်ႉတွၼ်းၽွၼ်းလီ ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင်လႄႈ ႁွင်ႉဝႃႈ ဢႃႇၸရိယ သြႃႇယဝ်ႉ
ၼႂ်းထေႇရၵထႃႇ ပိုတ်ႇဝႃႈ မႄးထတ်း
တမ်ႈတီႈ သႃရိပုတ်တထေရၷထႃ (ထေရ၊ 993)ၼၼ်ႉသမ်ႉဝႃႈဝႆႉ ဝႆႉၸႂ်ဢီႈလူ၊ တူၺ်းလူတၢင်းၽိတ်း၊ ၶိတ်းဢွၵ်ႇၸီႉသင်ႇ၊ လေႃႈထင်ႇၼႄပၼ်၊ တီႈဢၼ်ၸိုဝ်ႈၸႂ်ႈ၊ ႁႂ်ႈမီးၼမ်ႉတွၼ်း၊ ၽွၼ်းလီႁႂ်ႈယႂ်ႇ၊ သႂ်ႇၸႂ်လၢတ်ႈဢွၵ်ႇ၊ မွၵ်ႇပၼ်သိုဝ်ႈသိုဝ်ႈ၊ ဢမ်ႇယိုဝ်ႈၼႂ်းၸႂ်၊ ဢမ်ႇၸိုၵ်းၽႂ် ၼႆယဝ်ႉ။
ၼႂ်းထမ်ႇမပတ ပိုတ်ႇဝႃႈ မႄးထတ်း
လိူဝ်သေၼၼ်ႉ သြႃႇဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်း ၽူႈၵႅဝ်ႈလူင် သိပ်းၸဝ်ႈ ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉ ၼႂ်းဢၼၼ်ႇတ ႁႃႈၸဝ်ႈၼၼ်ႉလူးၵွၼ်ႇ။ တမ်ႈတီႈ ၼႂ်းထမ်ႇမပတၵေႃႈ မုၼ်ၶမ်းၽြႃးႁေႃးလၢတ်ႈဝႆႉဝႃႈ "သြႃႇၶူးမႃး ဢၼ်သင်ႇသွၼ်ဢွၼ်လီပၼ် ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼၼ်ႉ တေလႆႈပူႇၸေႃႇမူးၸႃး မိူၼ်ၼင်ႇ ပုၼ်ႇၼႃးၶဝ်ပူႇၸေႃႇ ဝႆႈသႃၽႆးတႃႇသေႇၼၼ်ႉ" ၼႆယဝ်ႉ။
Aristotle ပိုတ်ႇဝႃႈ မႄးထတ်း
ၽူႈပၢႆးဝူၼ်ႉယႂ်ႇလူင် ၼႂ်းၵမ်ႇၽႃႇ ဢရိတ်ႉသထူဝ်ႇထႄႇ Aristotel လၢတ်ႈဝႃႈ those who edu-cate children well are more to be hon-ored than even their parents, for those only give them life, those the art of living of well ၵိုင်ႇလီ ဢဝ်ၵုင်ႇမုၼ်ယွင်ႈယေႃး သြႃႇၶူးသွၼ် ဢၼ်သွၼ်ပၼ် တၢင်းႁူႉၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼၼ်ႉလိူဝ်တွၼ်းသေ ပေႃႈမႄႈယူႇ။ ၵွပ်ႈသင် ပေႃးဝႃႈၼႆၸိုင် ပေႃႈမႄႈၼႆႉ ၵိူတ်ႇမႃးပၼ် ႁႂ်ႈပဵၼ်ၵူၼ်း မီးသၢႆၸႂ်ၵူၺ်း၊ သြႃႇၶူးသွၼ်ၼႆႉၸမ်ႉ ယွၼ်ႉသွၼ်ပၼ် ႁႂ်ႈလႆႈမေႃယူႇသဝ်း ၵိၼ်သၢင်ႈၵႂႃႇ ၼႂ်းလေႃးၵၼႆ့ယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ပေႃႈမႄႈဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ပဵၼ်ၵေႃႉၵိူတ်ႇပၼ်လုၵ်ႈလၢင်း ႁႂ်ႈမီးသၢႆၸႂ်။ သြႃႇဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ပဵၼ်ၵေႃႉ ၵိူတ်ႇပၼ် လုၵ်ႈၼွင်ႉတပႄး ႁႂ်ႈမီးၽဝႃႉမၼ်ႈၵိုမ်း။
မွၵ်ႇမူဝ် ၵုမုတြႃႇၼၼ်ႉ သင်ဝႃႈ မီးငဝ်းလိူၼ် ၸင်ႇတေၵီႈ။ မွၵ်ႇၵွၼ်ၼၼ်ႉ သင်ဝႃႈ မီးၽွင်ၼၢႆး ၸင်ႇတေၵီႈ။ မွၵ်ႇပၢၼ်းသေၼၼ်ႉ သင်ဝႃႈ မီးၼမ်ႉၽူၼ် ၸင်ႇတေၵီႈမွၵ်ႇ ႁၢင်ႈလီၼင်ႇၼၼ် တပႄးၼႆႉၵေႃႈ တေႃႈတေလႆႈမီး သြႃႇၵွၼ်ႇ ၸင်ႇတေၶႅမ်ႉလႅပ်ႈ ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသႂ်ယဝ်ႉ။
သြႃႇဢၼ်လဵဝ် မႄးထတ်း
လိူၼ်မူၼ်း ၼၼ်ႉ ၵူၼ်းႁူဝ်ႁႅၵ်ႈၵမ်ႇၽႃႇၶဝ် ႁွင်ႉဝႃႈ "ꧢၼ်ၻ"၊ ၵူၼ်းမိူဝ်ႈလဵဝ် ႁွင်ႉဝႃႈ "ၸၼ်ႇတႃႇ" ၊ ၵမ်ႈၽွင်ႈ ႁွင်ႉဝႃႈ "ပုင်းပၢင်းလိူၼ်"၊ ၵမ်ႈၽွင်ႈႁွင်ႉဝႃႈ "ဢႅပ်ႇငိုၼ်းလႅင်း ၼိူဝ်ၵၢင်ႁၢဝ်"ၼႆဢွၼ်ၵၼ် ႁွင်ႉၵူႈပိူင်ပိူင်သေတႃႉ ပဵၼ်လိူၼ်လုၵ်ႈလဵဝ်ၼင်ႇၼၼ် သြႃႇၼႆၵေႃႈ ပိၵ်ႉသမ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ် ႁွင်ႉဝႃႈ
"သတ်ႉထႃ၊ ဢႃႇၸရိယ၊ ၶူးဝႃး၊ ဢႃးၸၼ်၊ မေႃသွၼ်၊ ၶူးသွၼ်" ၼႆသေတ ၼမ်ႉၸႂ်ၽိူၵ်ႇၸိုၼ်ႈၶၢဝ်သႂ် သြႃႇၼၼ်ႉတႄႉ မိူၼ်ၵၼ် တင်းသဵင်ႈၵူၺ်း။ ပုၼ်ႈတႃႇ သၢႆၸႂ်ယိုၼ်းယၢဝ်းၼၼ်ႉ လႆႈဢဝ် တူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၼွပ်ႇဢၢပ်ႈပၼ် ၶူးမေႃယႃၼင်ႇၼၼ် ပုၼ်ႈတႃႇ ၽဝ တေၸုၵ်းမၼ်ႈတႄႉ လႆႈဢဝ် ၽဝၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢၢပ်ႈပၼ် သြႃႇၶူးသွၼ်ယူႇယဝ်ႉ။ ဝၼ်းဢၼ် လႅတ်ႇဢမ်ႇဢွၵ်ႇၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမီးဢူ၊ ၶမ်ႈၶိုၼ်း လိူၼ်ဢမ်ႇလႅင်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမီးဢူ၊ မွၵ်ႇဢၼ်ဢမ်ႇမီး ဢၢႆသႅဝ်ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမီးဢူ၊ ႁွင်ႈဢၼ် ဢမ်ႇမီး ၼမ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးဢူ။ တပႄး ဢၼ်ဢမ်ႇ မီးသြႃႇၼၼ်ႉၵေႃႈ တေႃႈတေဢမ်ႇမီးဢူသေ တေမိူၼ်ၼင်ႇ ႁိူဝ်းဢမ်ႇမီးမႆႉၽၢႆးၼၼ်ႉၵူၺ်း။
သြႃႇဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ပဵၼ်ၵေႃႉဢၼ် ပိူင်းၽႆးလႅင်းပၼ် လုၵ်ႈၼွင်ႉပွင်ႈပၢႆသေ ၶၢမ်ႇပၼ်ၽဝၶီႈတဵၼ်း ဢွၼ်ႇၶဝ် ၸိူမ်ႈၼႆႈ ၽႆးမႆႈၵႂႃႇ ၵမ်းဢိတ်းဢိတ်းၼၼ်ႉယူႇ။ ထႅင်ႈပိူင်ၼိုင်ႈ မိူၼ်ၼင်ႇ မၢၵ်ႇႁိၼ်လပ်ႉၽ ဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈၽၽၢႆသေ ၶၢမ်ႇႁဵၼ်ႈၵႂႃႇ ပွၵ်ႈဢိတ်းဢိတ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ထႅင်ႈပိူင်ၼိုင်ႈ မိူၼ်ၼင်ႇ ႁေႃၽႆး ဢၼ်ၼႄပၼ် သဵၼ်ႈတၢင်းၵႂႃႇႁိူဝ်း ႁႂ်ႈထိုင်တီႈထိုင်တၢင်းသေ တူဝ်မၼ်းတႄႉ လႆႈၶၢမ်ႇတၢမ်ႇလႅတ်ႇမႆႈ လူမ်းထွင်း ၽွင်းၼမ်ႉႁွၼ်ၼမ်ႉၽၢပ်ႈသႂ်ႇ ၵူႈၸဝ်ႉၼႂ် ဝၼ်းၶမ်ႈၼၼ်ႉယူႇ။
လိူဝ်သေၼၼ်ႉ သြႃႇၶူးသွၼ်ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ဢဵၼ်ႁႅင်းၶဝ်ပဵၼ် ဝႃႇသၼႃႇ၊ ၵၢၼ်းႁၢပ်ႇၶဝ်ပဵၼ် ၸေႇတၼႃႇ၊ ၼႃႈၵၢၼ်ၶဝ်တႄႉ ဢမ်ႇသၢၵ်ႈသႃႇသေတႃႉ ၶဝ်သိုပ်ႇႁၢပ်ႇၵွၼ်း သိုပ်ႇဢဝ် ပုၼ်ႈၽွၼ်းပၼ် လုၵ်ႈၼွင်ႉတပႄးမႃး ပီယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုဝ်ယဝ်ႉ။ သြႃႇဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ဢမ်ႇမီး"ငိုၼ်းၶမ်းဢုတ်ႉၸႃႇ" သေတႃႉ ၶဝ်မီး "တိုၼ်းထမ်းသိၵ်ႉၶႃႇ"။ ဢမ်ႇမီး "ဢႃႇၼႃႇ" သေတႃႉ ၶဝ်မီး "ဢေႃးၸႃႇ"။ ပိူင်လူင်မၼ်း သြႃႇဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ၶဝ်ၸဝ်ႈပဵၼ် ၵေႃႉၼႄတၢင်း ဢၼ်ဢဝ် မဵတ်ႉတႃႇ၊ ၵရုၼႃႇ၊ မုၻိတႃႇ၊ ဝႃႇသၼႃႇ၊ ၸေႇတၼႃႇသေ ႁဵတ်းၵၢၼ်ၼႄပိူၼ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
သြႃႇၶူးသွၼ်ၼႆႉ မႄးထတ်း
သြႃႇၶူးသွၼ်ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ႁွင်ႉဝႃႈ ၸဝ်ႈသူၼ်မွၵ်ႇ ၽဝၵူၼ်း၊ ၵေႃႉႁဵတ်းမေႃႈ၊ ၵေႃႉၸဵၼ်ႈႁၢင်ႈ၊ ၵေႃႉသူၺ်းလပ်ႉသႅင်၊ ၵေႃႉၶႅၵ်းႁိၼ်၊ မၢၵ်ႇႁိၼ်လပ်ႉ၊ ၵၢၼ်ႈၽႆးပႅၵ်ႇ၊ ၽႆးလႅင်း၊ မူဝ်ၼႂ်းဢုင်… ၼႆၵေႃႈ တေႃႈဢမ်ႇၽိတ်း။ တီႈတႄႉမၼ်း သြႃႇဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ပဵၼ်ၵေႃႉဢၼ်ႁဵတ်းပၼ် ႁႂ်ႈမိူင်းၵူၼ်းၶူင်းၵၢင်ႁဝ်း လႆႈမီးဢၢႆႁွမ်ႁူၺ်း လႆႈမီးလႅင်းလွမ်တူၺ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တမ်ႈတီႈ ၼႂ်ႈလေႃးၵၼႆ့ သြႃႇဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၽူႈယႂ်ႇၶိုၵ်ႉလူင်ၸဝ်ႈၼိုင်ႈယူႇ။ ဢွင်ႈတီႈ ဢမ်ႇသၢင်ႇထုၵ်ႇ၊ ဢွင်ႈတီႈ ဢမ်ႇလီယူႇသဝ်း ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ဢွင်ႈတီႈ ဢမ်ႇမီးသြႃႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉတီႈၼိုင်ႈယဝ်ႉ။
What is the different between rail-way master and a teacher? ၶေႃႈထၢမ်ဢၼ်ဝႃႈ ၽူႈၵွၼ်းႁူင်းရူတ်ႉရဵၼ်းလႄႈ သြႃႇမေႃသွၼ် ပႅၵ်ႇပိူင်ႈသင်ၵၼ် ၼႆၸိုင် A railway master minds the train where as a teacher trains the mind ဢၼ်ၵွၼ်းထိင်းပၼ် ရူတ်ႉရဵၼ်း ယႃႇႁႂ်ႈ ၽိတ်းတၢင်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၽူႈၵွၼ်းႁူင်းရူတ်ႉရဵၼ်း၊ ဢၼ်ၵွၼ်းထိင်းပၼ် ၽဝယႃႇပေႁႂ်ႈၽိတ်းတၢင်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ြသႃႇၶူးသွၼ်ၼႆလႄႈၶေႃႈထၢမ်တွပ်ႇၼႆ့ လီမၢႆတွင်းဝႆႉယူႇတႄႉ။
The future of the nation is on the shoulder of teachers and how they teach kids. the future of the world is in the class-room where the teachers are, and if we have any chance to guarantee a posi-tive bridge to 21 st century, it is how we educate the children in the classroom today. (Richard Renginald Green)
ပုၼ်ႈတႃႇ ဝၢၼ်ႈမိူင်း ၼိုင်ႈမိူင်း တေၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၵႂႃႇ ဝၼ်းတႃမိူဝ်းၼႃႈၼၼ်ႉ ပုၼ်ႈၽွၼ်းမၼ်း မီးဝႆႉၼိူဝ်ႁူဝ်မႃႇ သြႃႇၶဝ်ယဝ်ႉ။ ဢိင်ၼိူဝ် လွင်ႈဢၼ် သြႃႇၶဝ် ပူင်သွၼ်ပၼ် လုၵ်ႈႁဵၼ်းၶဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပုၼ်ႈတႃႇ ဢၼႃႇၵတ်ႈၵမ်ႇၽႃႇ မိူဝ်းၼႃႈထႃႈပၢႆၼၼ်ႉတႄႉ မီးတီႈ လိၵ်ႈႁဵၼ်း ဢၼ်ြသႃႇၶဝ် ပူင်သွၼ်ပၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လွင်ႈဢၼ် ပူင်သွၼ်ပၼ် လိၵ်ႈလၢႆး တမ်ႈတီႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼုမ်ႇၶဝ် မိူဝ်ႈၼႆႉၼႆႉ ၶဝ်ပူင်သွၼ်ပၼ်သင်လၢႆလၢႆၼႆၸိုင် မၼ်းတေဢဝ် ၼမ်ႉတွၼ်းၽွၼ်းလီမၼ်း ယွၼ်ႈထိုင် ၼႂ်းပီႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 21 သေ တေသိုပ်ႇပၼ် လွင်ႈမၼ်ႈၸႂ်ယူႇ… ၼႆ ရိတ်ႉၶျိူတ်ႉရီႇၵျိၼ်ႇၼႄလ်ၵရိင်း မွၵ်ႇလၢတ်ႈၼႄ လွင်ႈ သြႃႇ ပဵၼ်ပိူင်ၶိုၵ်ႉ ပုၼ်ႈတႃႇ မိူဝ်းၼႃႈၼၼ်ႉယူႇ။
ၵူၼ်းႁဵတ်းမေႃႈ ဢၼ်သၵ်ႉလိၼ်ၼဵဝ်ယူႇၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈ မေႃႈတႅၵ်ႇသေလႄႈ သၵ်ႉလိၼ်ၼဵဝ်ႁႅင်းႁႅင်း ဢမ်ႇၸႂ်ႈ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈ မေႃႈမၼ်ႈၵိုမ်းလႄႈ ၸင်ႇသၵ်ႉယဝ်ႉ။ သြႃႇ ၶူးသွၼ်ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈ လုၵ်ႈၼွင်ႉတပႄး ၸဵပ်းသႅပ်ႇသေလႄႈ ပေႃႉႁႅမ်ဢမ်ႇၸႂ်ႈ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈတပႄး ၵတ်ႉၶႅၼ်ႇလႅၼ်ႇၽၢႆလႄႈၸင်ႇတေပေႃႉႁႅမ်ယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ၸိူဝ်းပဵၼ် လုၵ်ႈၼွင်ႉတပႄးၵေႃႈ တေႃႈတေလႆႈယိူၼ်ႉၵၼ်ႈ ယူႇသဝ်းၸမ် ၵူဝ်ယမ်ၼပ်ႉယမ် သြႃႇသေ ၶတ်းၸႂ်ႁဵၼ်းဢဝ် တၢင်းႁူႉတၢင်းမေႃ တေႃႇပေႃႈမေႃၵႂႃႇၵွၼ်ႇ ၸင်ႇတေၸၢင်ႈပဵၼ် တပႄးၵတ်ႉၶွင်ႇ ဢွင်ႇထိုင်တီႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
တီႈၼႂ်းၸႃတၵ၊ သံဝရၸၢတ်ႈၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ထွမ်ႇဢဝ် ၵႂၢမ်းဢၼ် သြႃႇသင်ႇသွၼ်လႄႈ ၶုၼ်ၸၢႆးဢွၼ်ႇ သံဝရၼၼ်ႉ ၶႅမ်ႉၶိုၵ်ႉလိုၵ်ႉတွၼ်းလိူဝ် ပီႈဢၢႆႈမၼ်း 99 ၵေႃႉသေ မၼ်းၸၢႆး လႆႈပဵၼ် ၶုၼ်ဢုပ်ႉမိူင်းယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈႁေႃၶမ်းလူင် မိလိၼ်ႇတၵေႃႈ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ လႆႈၺႃး သြႃႇၶူးမႃးလီ ဢၼ်ပဵၼ် ၸဝ်ႈၼႃႇၵသိၼ်ႇၼၼ်ႉလႄႈ ပဵၼ်ၶုၼ်လီ ၵိုၵ်းပိုၼ်း သႃႇသၼႃႇၵႂႃႇယူႇ။ ၸဝ်ႈႁေႃၶမ်းလူင်ဢသေႃးၵၵေႃႈ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၺႃးသြႃႇၶူးမႃးလီ ၸဝ်ႈမႁႃႇ မွၵ်ႉၵလိပုတ်ႉတတိတ်ႉသလႄႈလႆႈပဵၼ် ၶုၼ်လီ ပူၵ်းပွင် သႃႇသၼႃႇၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈယဝ်ႉ။
ပေႃးၺႃးသြႃႇၽိတ်း မႄးထတ်း
တႃႇတေ ဢမ်ႇထူပ်းၺႃး သြႃႇၽိတ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ တေႃႈပဵၼ်ပိူင်လူင်မၼ်းတႄႉတႄႉ။ "ပေႃးၺႃးသြႃႇလီ၊ ႁွတ်ႈမိူင်းၽီၼိပ်ႉပၢၼ်ႇ၊ ပေႃးၺႃးသြႃႇၽိတ်း ပၵ်းၶိတ်းတူၵ်းဢပႄႇ" ၼႆၵေႃႈ တေႃႈလီတွင်းဝႆႉ ၵိုမ်းၵိုမ်းယူႇ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ႁဵတ်းၵေႃႉၺႃး သြႃႇၽိတ်း ဢၼ်ပဵၼ် တေႇဝတတ်ႈလႄႈ ဢၸႃႇတသတ်ႈၼႆႉ လႆႈဢဝ်တၢႆ ပေႃႈမၼ်းသေ ႁၢင်ႈႁၢႆႉ ၵိုၵ်းပိုၼ်းၵႂႃႇယူႇ။ ဢင်ႇၵုလိမႃႇလၵေႃႈ ၺႃးသြႃႇၽိတ်း ၶႂ်ႈႁႂ်ႈမၼ်း တၢႆလႄႈ လႅၼ်မၼ်းဝႃႈ ႁႂ်ႈၵႂႃႇႁႃတႅပ်းဢဝ် ၼိဝ်ႉမိုဝ်းႁဵင်ၼိဝ်ႉလႄႈ လႆႈၶဝ်ႈပဵၼ် ၸိုဝ်ႈသဵင် ၵူၼ်းႁၢႆႉၵႂႃႇလႂ်ယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼႆ လူဝ်ႇမေႃလိူၵ်ႈသြႃႇလီယူႇ။ လုၵ်ႈၸၢႆးသထေး မိူင်းပႃႇရၼသီႇ ၵေႃႉၼိုင်ႈၼႆႉ မိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ ဢမ်ႇမီးသြႃႇ ဢမ်ႇသွၼ် ႁဵၼ်းလိၵ်ႈလၢႆး တၢင်းမေႃသင် ၵမ်းလိုၼ်းမႃး ၵွတ်းၽၢၼ် ၶၢၼ်ၸႂ် လႆႈႁႃယွၼ်းၵိၼ်သေ ဢမ်ႇၵႃး ၵႂႃႇဢဝ် ၽူႈလၵ်ႉ ၵူၼ်းၸူၼ် ႁဵတ်းသြႃႇမၼ်းလႄႈ မိူဝ်ႈပိူၼ်ႈၸူၼ်သေ ဢဝ်ၶူဝ်းလဵင်း ပၢႆႈဢွၵ်ႇၵႂႃႇၼၼ်ႉ ၸူၼ်ၶဝ်ၸႂ်ႉမၼ်း ယိပ်းလၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈသေ ပႂ်ႉဝႆႉ ႁိမ်းၽၵ်းတူ ႁိူၼ်းလႄႈ ပိူၼ်ႈမႃးၺွပ်းလႆႈသေ လႆႈၶၢမ်ႇၽၼ်းတၢႆပႅတ်ႈယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ် သြႃႇဢမ်ႇလီၼၼ်ႉ လူဝ်ႇမေႃလႄဝႈ၊ မိူဝ်ႈလဵၵ်ႉၼွႆႉၼႆ့ သမ်ႉလူဝ်ႇ ႁဵၼ်းသွၼ်ဢဝ် တၢင်းႁူႉတၢင်းမေႃယဝ်ႉ။
ဢမ်ႇလီၽိတ်းသြႃႇ မႄးထတ်း
သြႃႇဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉ ၼႂ်းၽူႈၵႅဝ်ႈလူင် သိပ်းၸဝ်ႈလႄႈ ဢမ်ႇလီၽိတ်း။ ဢမ်ႇလီၶဵင်ႇတႃႉ သၢၼ်ၶတ်းၶိုၼ်း။ ၸၢႆးမူႇသိၵ ၵူၼ်းလဵတ်းတိင်ႇၼၼ်ႉ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ၶိုၼ်းၶဵင်ႇတႃႉ သြႃႇမၼ်းလႄႈ ၽဝႃႉမၼ်း ပိူၼ်ႈဢွၼ်ၵၼ် မၵ်းမၼ်ႈဝႃႈ မၼ်းဢမ်ႇႁူႉၵုင်ႇမုၼ်ြသႃႇၼႆသေ မၢင်မၼ်းပႅတ်ႈလႄႈ ၸၢတ်ႈပၢၼ်မၼ်း လႆႈလူႉသုမ်းၵႂႃႇ။ တေႇဝတတ်ႈၵေႃႈ သၢၼ်ၶတ်းၽြႃးလႄႈ ၵမ်းလိုၼ်း လိၼ်ဢိုၼ်သေ တူၵ်းသုမ်း လူႉသုမ်းၵႂႃႇၼၼ်ႉ ၼႂ်းလေႃးၵၼႆႉ မီးတင်းၼမ်ယဝ်ႉ။
သြႃႇဢမ်ႇမီး ဢမ်ႇပဵၼ် မႄးထတ်း
ၵွပ်ႈၼၼ် ၼႂ်းလေႃးၵၼႆ့ သြႃႇဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမီး တိုၼ်းဢမ်ႇပဵၼ်။
- သြႃႇဢမ်ႇၼႄတၢင်း တပႄးဢမ်ႇသၢင်းလၢင်း"၊
- သြႃႇဢမ်ႇၼႄပၼ် တပႄးဢမ်ႇႁၼ်လႆႈ"၊
- သြႃႇဢမ်ႇဢွၼ်ႁဵတ်း ပဵၼ်ၵဵတ်းပိုတ်းၶလၢဝ်ႇငၢဝ်ႇ၊
- ပေႃးၽၢတ်ႇယၢၼ်ြသႃႇ မိူၵ်ႈလိူင်းၵႂႃႇတင်းၸၼ်း၊
- ပေႃးသြႃႇၽၢတ်ႇယၢၼ် ၶၢၼ်ၸႂ်ၵႂႃႇတင်းသဵင်ႈ … ၼႆ ၶေႃးၵႂၢမ်းၸိူဝ်းၼႆ့ၼႄပၼ် လွင်ႈဝႃႈ သြႃၼႆႉ
ဢမ်ႇမီးဢမ်ႇပဵၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ဝၼ်းသြႃႇ ၼႂ်းၵမ်ႇၽႃႇ မႄးထတ်း
ၵၢပ်ႈပၢၼ် ႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 21 ၼႆ့ ႁွင်ႉဝႃႈ ၵၢပ်ႈပၢၼ်ပႆႇၺႃႇ ၼႆသေ ပႆႇၺႃႇတၢင်းမေႃၼႆႉ ပဵၼ်ငဝ်ႈ၊ သြႃႇၶူးသွၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်ၸဝ်ႈယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ် မိူဝ်ႈပီ 2008 လိူၼ်ဢွၵ်ႉထူဝ်ႇပိူဝ်ႇ 5 ဝၼ်း၊ မူႇၸုမ်း မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ၵူႈမိူင်းမိူင်း United Nation ႁဵတ်းပၢင်ၵုမ် တႅပ်းတတ်းမၵ်းမၼ်ႈပဵၼ် ဝၼ်းသြႃႇ ဝၼ်းမေႃသွၼ် သေ ၵူႈမိူင်းမိူင်း ပိုၼ်လိၵ်ႈဢွၵ်ႇဝႃႈ ႁႂ်ႈဢွၼ်ၵၼ် ႁဵတ်းပဵၼ် ဝၼ်းယုၵ်ႉယွင်ႈ သြႃႇမေႃသွၼ်ယဝ်ႉ။
သြႃႇသိပ်းပိူင် မႄးထတ်း
- 1။ A Guide ၵေႃႉၼႄတၢင်း
- 2။ An Example ၵေႃႉႁဵတ်း ႁႂ်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၶိုတ်းၵၢပ်ႈပၢၼ်။
- 3။ An Example ၵေႃႉပဵၼ် တူဝ်ယၢင်ႇလီ။
- 4။ A Teacher ၵေႃႉပဵၼ် မေႃပူင်သွၼ်။
- 5။ A Searcher ၵေႃႉမေႃ ၶူၼ်ႉႁႃ။
- 6။ A Courselor ၵေႃႉပဵၼ် တီႈၵိူဝ်းၵုမ်။
- 7။ An Suthority ၵေႃႉမီး ဢၢမ်းၼၢတ်ႈ။
- 8။ A doer of Routineၵေႃႉႁဵတ်း ၵၢၼ်ၵဝ်ႇတႃႇသေႇ။
- 9။ An Actor ၵေႃႉၼႄႁၢင်ႈၽၢင်။
- 10။ A Facer of Reality ၵေႃႉႁတ်းႁၢၼ်တေႃႇသူႈ ဢၼ်မၢၼ်ႇမႅၼ်ႈ ဢၼ်ၸိုဝ်ႈၸႂ်ႈ။
ႁူမ်ႈငဝ်း မႄးထတ်း
ၼႂ်းထမ်ႇမၼီႇတိ ဝႃႈဝႆ့ - သုခါ ရုက္ခဿ ဆာယာ ဝ၊ တတော ဉာတိ မာတာပိတု။ တတော အာစရိယော ရညော၊ တတော ဗုဒ္ဓဿ နေကတာ
- ႁူမ်ႈငဝ်းတူၼ်ႈမႆႉ လီၵတ်းယဵၼ်သိူဝ်းသႃႇ။
- လိူဝ်ၼၼ်ႉ ႁူမ်ႈငဝ်းပီႈၼွင်ႉ တွၼ်းလိူဝ်ၵႂႃႇ။
- လိူဝ်ၼၼ်ႉ ႁူမ်ႈငဝ်းသြႃႇ တွၼ်းလိူဝ်ၵႂႃႇ။
- လိူဝ်ၼၼ်ႉ ႁူမ်ႈငဝ်းရႃႇၸႃႇ တွၼ်းလိူဝ်ၵႂႃႇ။
- လိူဝ်ၼၼ်ႉ ႁူမ်ႈငဝ်းသႃႇသၼႃႇ တွၼ်းလိူဝ်ၵႂႃႇ။
ဝႃႈဝႆႉ ၼင်ႇၼႆသေ ၼႄပၼ်ဝႃး သြႃႇၼႆ့ ပဵၼ်ႁူမ်ႈငဝ်းလူင်ပိူင်ၼိုင်ႈ။ တီႈတႄ့မၼ်း ပုၼ်ႈတႃႇ တပႄးၼၼ်ႉ သြႃႇၼႆႉ ပဵၼ်ၵူႈသမ်ႇသႅၼ်ပိူင်ၼႆၵေႃႈ တေႃႈဢမ်ႇၽိတ်း။ ယွၼ်ႉၼၼ် ၵႂၢင်းဢင်းၵိတ်းၶဝ်ၶေႃႈၼိုင်ႈၵေႃႈ ဝႃႈဝႆ့ Teacher is many thing ၼႆယဝ်ႉ။ ဝွၵ်းပွတ်းပႅတ်းဢွၼ်ႇႁူဝ်ၼႆႉတႄ့ ပဵၼ်ဝွၵ်း ယွင်ႈၵုင်ႇယေႃးမုၼ် သြႃႇလေႃးၵီႇ၊ သြႃႇလေႃးၵုတ်ႉတရႃႇ တင်းသဵင်ႈယဝ်ႉ။
- ႁိုတ်းထႃႉဝွၼ်းထေႃ
- သွၼ်မေႃႁူႉႁၼ်
- မႄးပၼ်ၸႂ်လူၼ်း
- ႁႂ်ႈပဵၼ်ၵူၼ်းလီ
- ပိူၼ်ႈႁၵ်ႉပိူၼ်ႈၸင်း မၼ်းဢမ်ႇၶီ။
- ဢၼ်ၼႆႉ ပိူၼ်ႈႁွင်ႉ သြႃႇလီ။
ၽိုၼ်ဢိင် မႄးထတ်း
- ၼႂ်းဢင်ႇၵုတ်ႉတရၼိၵၢႆႇ သတ်တၵၼိပၢတ်ႈ၊ ၻုတိယ မိတ်တသုတ်ႈ
- သႃရိပုတ်တထေရၷထႃ (ထေရ၊ 993)
- ꩪမ်မပၻ
- ၸႃႇတၵ၊ သံဝရၸၢတ်ႈၼၼ်ႉ
- ၸႃႇတၵ၊ မူသိၵၸၢတ်ႈ
- ꩪမ်မၼီတိ
- သုၶမ်း (ၸဝ်ႈ) တၢင်ႉယၢၼ်း၊ ပပ်ႉၸဵင်ၶမ်းလႅင်း မၢႆ(20)၊ ၼႃႈလိၵ်ႈ 26-30 ၊ ပီ 2012