သဵင်ႉပီႇတႃႇသပၢၵ်ႉ၊ ဝဵင်း
သဵင်ႉပီႇတႃႇသပၢၵ်ႉ၊ ဝဵင်း မႄးထတ်း
ဝဵင်းသဵင်ႉပီႇတႃႇသပၢၵ်ႉၼႆႉ တီႈၼႂ်းဝဵင်းလူင်ရသျႃးၼၼ်ႉ လိူဝ်သေ ဝဵင်းမေႃႇသၵူဝ်ႇၸိုင် မၼ်းပဵၼ် ဝဵင်းယႂ်ႇလူင် မၢႆသွင်ယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပီ 2012 ၼၼ်ႉ ၵူၼ်းယူႇသဝ်း မီး 5 လၢၼ်ႉလိူဝ်လိူဝ်။ [1] တင်းၵူၼ်း မႃးႁဵတ်းၵၢၼ် ႁႃၵိၼ်ႁႃယႅမ်ႉ တီႈဝဵင်းၼႆႉသေ ပီ 2015 ၼၼ်ႉ ၵူၼ်းယူႇသဝ်း မီးယူႇ 6.2 လၢၼ်ႉ။ ဝဵင်းသဵင်ႉပီႇတႃႇသပၢၵ်ႉၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်းတႃႈႁိူဝ်းသၢင်းၽေႃးလူင် ဢၼ်ၸပ်းတိတ်း ပၢင်ႇလၢႆၿေႃးလ်ထိၵ်ႉ Baltic Sea သေ ဢမ်ႇၵႃး ပဵၼ်ဝဵင်း ႁဵတ်းသၢင်ႈ ႁိူဝ်းဝဵင်းၼိုင်ႈ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ပဵၼ်ဝဵင်းၾႅတ်ႇတရႄႇ ၼႂ်းမိူင်းရသျႃးဝဵင်းၼိုင်ႈယဝ်ႉ။
ဝဵင်းလုၵ်ႈၼႆႉ မီးတီႈႁိမ်းမႄႈၼမ်ႉၺႄးဝႃး Neva River သၢပ်ႇၼမ်ႉၺေးဝႃး ဢၼ်လႆၶဝ်ႈၸူး ပၢင်ႇလၢႆႇငွၵ်းၾိၼ်းလႅတ်း Gulf of Finland ဢၼ်မီးၼႂ်းပၢင်ႇလၢႆႇၿေႃးလ်ထိၵ်ႉ Baltic Sea ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝဵင်းလုၵ်ႈၼႆႉ ၸဝ်ႈႁေႃၶမ်းလူင် သႃႇ Tsar Peter the Great တႄႇတင်ႈဝႆႉ မိူဝ်ႈပီ 1703 လိူၼ်မေႇ 27 ဝၼ်းယဝ်ႉ။ တႄႇဢဝ် ပီ 1713 တေႃႇ 1728 လႄႈသင် တႄႇဢဝ် ပီ 1732 တေႃႇ 1918 လႄႈသင် ဝဵင်းသဵင်ႉပီႇတႃႇသပၢၵ်ႉၼႆႉ ၶဝ်ႈပဵၼ် ဝဵင်းၸဝ်ႈႁေႃၶမ်း ရသျႃးၶဝ် ယူႇသဝ်းၵႂႃႇယဝ်ႉ။ တႃႇတေမႃးယူႇဝဵင်းမႂ်ႇၼႆႉ ၸဝ်ႈႁေႃၶမ်း လႆႈပူင်ၶေႃႈပူင်သေ ၸႂ်ႉၵူၼ်းမိူင်း ၶၢႆႉမႃးယူႇသဝ်းဢဝ်ယဝ်ႉ။ ဢၼ်ဝဵင်းလုၵ်ႈၼႆႉ မႃးၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ်ပၢၼ် ၼၢင်းႁေႃၶမ်း ၵႅတ်ႉတလိၼ်း ထူၼ်ႈသွင်၊ ပၢၼ်ၼၢင်းႁေႃၶမ်း ဢလႅတ်ႉၸၼ်းတႃး မၢႆၼိုင်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ထိုင်မႃး ပီ 1918 တႄႉ လုမ်းလႄႈၼႃႈၵၢၼ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈရသျႃး ၶၢႆႉၵႂႃႇတီႈ ဝဵင်းလူင်မေႃႇၸၵူဝ်ႇ ဢၼ်မီးၽၢႆႇၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇ ၵႆယၢၼ် 388 လၵ်း (625 ၵီႇလူဝ်ႇမီႇထိူဝ်ႇ)ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ [2]
ဝဵင်းသဵင်ႉပီႇတႃႇသပၢၵ်ႉၼႆႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ယၢမ်ႈပဵၼ်မႃး ဝဵင်းၵဝ်ႇႁေႃၶမ်းသေ ၶူဝ်းၶွင်ၽိင်ႈငႄႈၵဝ်ႇၵႄႇ ရသျႃး မီးဝႆႉ တင်းယႂ်ႇတင်းၼမ်လႄႈ ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်းသဵၼ်ႈမၢႆ ၽိင်ႈငႄႈၵဝ်ႇၵႄႇ ဢၼ်ၸုမ်းUN မၵ်းမၼ်ႈ UNESCO World Heritage Site ယဝ်ႉ။ တေလႆႈဝႃႈ ဝဵင်းလုၵ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်မၢၵ်ႇႁူဝ်ၸႂ် ငဝ်ႈငႃႇ ၽိင်ႈၵဝ်ႇရသျႃးသေ ႁေႃၶၢဝ်းၵတ်း ဢၼ်ဢဝ်ႁဵတ်းပဵၼ် ႁွင်ႈၼႄပိုၼ်းၼၼ်ႉ ၼႂ်းၵမ်ႇၽႃႇ ပဵၼ်ႁွင်ႈၼႄပိုၼ်း ဢၼ်ယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈ ဢၼ်ၶိုၵ်ႉသေပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။ [3] တီႈဝဵင်းလုၵ်ႈၼႆႉ မီးဝႆႉ ႁူင်းသဝ်းၵႂၢင်ႈလူင်လၢင်၊ ႁၢင်ႈႁေႃၶၢဝ်းၵတ်း ဢိင်ႁူင်းႁေႃဢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ သူဝ်ႇဝီႇယႅတ်ႉ သိမ်းပဵၼ် ၶွင်ၵူၼ်းမိူင်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉလႄႈ ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇဝႆႉတႄႉတႄႉ။ လိူဝ်သေၼၼ် ႁူင်းႁဵၼ်း၊ ႁူင်းႁဵၼ်းပၢႆးၸၢၵ်ႈ၊ ႁူင်းႁဵၼ်းပၢႆးမွၼ်း၊ ႁူင်းတူၺ်းလိၵ်ႈ၊ ၸုမ်းပၢႆးသၢႆႊၶဝ် ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ မီးဝႆႉ တင်းၼမ်သေ လွင်ႈပၢႆးၸၢၵ်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၼၼ်ႉ လမ်းလင် ဝဵင်းမေႃႇၸၵူဝ်ႇၵူၺ်း။ ပဵၼ်ဝဵင်း ဢၼ်မီးၽင်ႇၼမ်ႉတႃႈႁိူဝ်းသၢင်းၽေႃး ၶိုၵ်ႉလူင်ဝဵင်းၼိုင်ႈသေ ဢၼ်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇ ႁိူဝ်းသၢင်းၽေႃးလူင်ၵေႃႈ ပဵၼ်ဝဵင်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ၸိုဝ်ႈဝဵင်းလုၵ်ႈၼႆႉ မီးဝႆႉ သၢမ်မဵဝ်း။ မိူဝ်ႈၸဝ်ႈႁေႃၶမ်းသႃႇ တႄႇတင်ႈ တႄႇဢဝ် 1703 တေႃႇထိုင် 1914 ၼၼ်ႉ ႁွင်ႉဝႃး သဵင်ႈပီႇတႃႇသပၢၵ်ႉ၊ ဝၢႆးသိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇ ပွၵ်ႈၼိုင်ႈ ယဝ်ႉသေ ထိုင်မႃး 1914 တေႃႇထိုင် 1924 တႄႉ ၶုၼ်မိူင်းပၢၼ်ၼၼ်ႉ တၢင်ႇၸိုဝ်ႈဝႃႈ ပီႇထရူဝ်ႇၵရၢတ်ႉ Petrograd ဢွၵ်ႇတီႈပွင်ႇဝႃႈ ဝဵင်းပီႇတႃႇၼႆယဝ်ႉ။ [4] ထိုင်မႃး ပီ 1924 တေႃႇ 1991 ၼၼ်ႉ ယွင်ႈယေႃး ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် လီႇၼိၼ်ႇသေ တၢင်ႇၸိုဝ်ႈဝႃႈ လီႇၼိၼ်ႇၵရၢတ်ႉ Leningrad ပွင်ႇဝႃႈ ‘’’ဝဵင်းလီႇၼိၼ်ႇ’’’ ယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေ သူဝ်ႇဝီႇယႅတ်ႉ တႅၵ်ႇလႅဝ် ထိုင်မႃး 1991 လိူၼ်သႅပ်ႇတိမ်ႇပိူဝ်ႇလ် 6 ဝၼ်း ၸင်ႇၶိုၼ်း ဢဝ်ၸိုဝ်ႈၵဝ်ႇမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ သဵင်ႉပီႇတႃႇသပၢၵ်ႉၼၼ်ႉ ႁွင်ႉၶိုၼ်း တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ဝဵင်းလုၵ်ႈၼႆႉ ၸမ်မိူင်းယူးရူပ်ႉ (မိူင်းတူၵ်း)လႄႈ ၸိုဝ်ႈပႅင်းမၼ်းၼၼ်ႉ ရသျႃးၶဝ် ႁွင်ႉဝႃႈ ဝဵင်းၽၵ်းတူမိူင်းဝၼ်းတူၵ်း ၼႆယူႇ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈမီး ႁွင်ႈၼမ်ႉ ႁွင်ႈမိူင်ၼမ်လႄႈ ဝဵင်းဝိၼ်းၼိတ်ႉပွတ်းႁွင်ႇ Venice of the North ၼႆၵေႃႈႁွင်ႉယဝ်ႉ။ ၸိုဝ်ႈပႅင်းဝဵင်းသဵင်ႉပီႇတႃႇသပၢၵ်ႉၼႆႉ မီးဝႆႉထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈၵွၼ်ႇ၊ ၼၼ်ႉတႄႉ ႁွင်ႉဝႃး ဝဵင်းၶိုၼ်းလႅင်း The City of White Nights ယဝ်ႉ။ ဝဵင်းလုၵ်ႈၼႆႉ မီးၸမ် Polar region လႄႈ ပေႃးႁွတ်ႈထိုင်မႃး ၶၢဝ်းမႆႈၸိုင် ပုၼ်ႈတႃလိူၼ်ၼိုင်ႈၼၼ်ႉ လွင်ႈလပ်းသိင်ႇ ၵၢင်ၶမ်ႈၵၢင်ၶိုၼ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမီးသေ ၸင်ႇႁွင်ႉဝႃႈ ၶိုၼ်းလႅင်းသႂ် White Night ယဝ်ႉ။ မီးပွႆးမၢႆတွင်း ၶိုၼ်းလႅင်းသႂ်ၼၼ်ႉသေ ပဵၼ်ၶၢဝ်းယၢမ်း မီးၵႃႈၶၼ် ပုၼ်ႈတႃႇ မၢဝ်ႇသၢဝ်ၶဝ်ယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈသိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇ ပွၵ်ႈသွင်ၼၼ်ႉ ဝဵင်းလုၵ်ႈၼႆႉ လႆႈၶၢမ်ႇ သိုၵ်းၼႃႇၸီႇလႄႈ သိုၵ်းၾႅၼ်ႇလၢၼ်ႇၶဝ် လွမ်ႉႁွပ်ႈတိုၵ်းတေႃး 872 ဝၼ်းသေတႃႉ ၵူၼ်းဝဵင်းၼႆႉ ဝႆႉၸႂ်ႁတ်းႁတ်းႁၢၼ်ႁၢၼ် တေႃႇသူႈ ဢမ်ႇပၼ်ဝဵင်းၶဝ် တူၵ်းသုမ်းလႄႈ ဝဵင်းလုၵ်ႈၼႆ ၸိုဝ်ႈပႅင်းဝဵင်းမၼ်း ထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈ ႁွင်ႉဝႃႈ ‘’‘ဝဵင်းၽူႈႁတ်းႁၢၼ်‘’‘ ၼႆယဝ်ႉ။ လွင်ႈဝႃႈ ပဵၼ်ဝဵင်းၽူႈႁတ်းႁၢၼ်ၼႆၼႆႉ ၵျေႃႉၽ်ၸတႃလိၼ်ႇ Joseph Stalin တၢင်ႇပၼ် မိူဝ်ႈ (1.5.1945) ၼၼ်ႉသေ ယွင်ႈၵုင်ႇၵႂႃႇယဝ်ႉ။
မိူဝ်ႈမႃး တႄႇတင်ႈပဵၼ် မိူင်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈသူဝ်ႇဝီႇယႅတ်ႉၸိုင် ၸိူဝ်းႁၢင်ႈႁေႃ ႁိူၼ်းႁေႃ ဢၼ်ၸဝ်ႈႁေႃၶမ်းသႃႇၶဝ် တႄႇတင်ႈဝႆႉ ၶိုၵ်ႉၶိုၵ်ႉၶၢႆးၶၢႆးလူင်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသူဝ်ႇဝီႇယႅတ်ႉၶဝ် သိမ်းဢဝ်ႁဵတ်းပဵၼ် ႁွင်ႈၼႄပိုၼ်း၊ တီႈယူႇသဝ်း ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်၊ ဢဝ်ႁဵတ်း တီႈဝႆႉၶူဝ်းၶွင်ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ဢွင်ႈတီႈၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵျွင်းၽြႃးၵတီႇရႄႇ ၼၢင်းၸုမ်ႈမိူင်းၵၸၢၼ်ႇ၊ ႁူင်းတူၺ်းလိၵ်ႈ ၵူၼ်းမိူင်း ၶွင်ၸိုင်ႈမိူင်း၊ ႁူင်းၼႄၸၢတ်ႈ ၸိုင်ႈမိူင်း၊ ႁေႃဢၼိတ်ႉၼွတ်ႉၸိူဝ်းၼႆႉ မီးဝႆႉၼိူဝ်သဵၼ်ႈတၢင်းလူင်ယဝ်ႉ။ ၸွမ်းၵိင်ႇၽႄ မႄႈၼမ်ႉၺႄးဝႃး ဢၼ်ပဵၼ် မႄႈၼမ်ႉၵရဵၵ်ႉၺႄးဝႃးၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ႁၢင်ႈႁေႃၵဝ်ႇ၊ ႁိူၼ်းၵဝ်ႇ၊ ႁူင်းႁေႃလုမ်း ၽၢႆႇတပ်ႉၼမ်ႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ႁေႃၶၢဝ်းၵတ်း The Winter Palace ဢၼ်ဢဝ်ႁဵတ်းဝႆႉ ႁူင်းၼႄပိုၼ်းၸိုင်ႈမိူင်းၼၼ်ႉတႄႉ ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈသေ ႁၢင်ႈတႅမ်ႈ၊ ႁၢင်ႈၶႅၵ်း၊ ၶူဝ်းၵဝ်ႇၵႄႇ မီးဝႆ့ သၢမ်လၢၼ်ႉပၢႆလႄႈ ၼႂ်းၵမ်ႇၽႃႇၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်ယႂ်ႇၶိုၵ်ႉသေပိူၼ်ႈယူႇ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ဢွင်ႈတပ်ႉၵႅတ်ႇ ပီႇတႃႇလႄႈ တပ်ႉၵႅတ်ႇပေႃးၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ တီႈၵုၼ်ဢွၼ်ႇဢၼ်ၼိုင်ႈသေ ပဵၼ်ဝႆႉ ဢွင်ႈၼႄပိုၼ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ႁိူၼ်းမႆႉဢွၼ်ႇ ဢၼ်ၸဝ်ႈႁေႃၶမ်းပီႇတႃႇတၵရဵၵ်ႉ ယူႇသဝ်းၵႂႃႇ ၸူဝ်ႈၵႅပ်ႉၼၼ်ႉၵေႃႈ မီးဝႆႉ ၼႂ်းၵုၼ်ဢွၼ်ႇ ဢၼ်ၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ ဝဵင်းလုၵ်ႈၼႆႉ ယွၼ်ႉမီး ႁွင်ႈၼမ်ႉလူင် ႁွင်ႈမိူင်လႄႈ ၶူဝ်ဢၼ်ၶၢမ်ႈၼမ်ႉ မီးယူႇ မွၵ်ႈ 120 လင်၊ ၵမ်ႉပႃႈၼမ် ပဵၼ်ၶူဝ် ဢၼ်ၵၢႆႇၶၢမ်ႈ ႁွင်ႈမိူင်ဢွၼ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉသေ ၶူဝ်မင်လင်ၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်း ၶူဝ်လီ ၼႂ်းမိူင်းရသျႃးယဝ်ႉ။
ၵူၼ်းၸိူဝ်းဢၼ်ယူႇသဝ်း ၼႂ်းဝဵင်းသဵင်ႉပီႇတႃႇသပၢၵ်ႉၼႆႉ ၵမ်ႉပႃႈၼမ် ပဵၼ်ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ် ႁူင်းၸၢၵ်ႈသေ မၢင်ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵူၼ်းလႅၼ်ႇၽၢႆ ၽၢႆႇႁဵတ်းၵၢၼ်ယဝ်ႉ။ မၼ်းပဵၼ် ဝဵင်းဢၼ်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇ ၶိူင်ႈၶူဝ်းပၢႆးသၢႆႊ၊ ၶိူင်ႈၶူဝ်းၾႆးၾသေဢမ်ႇၵႃး ၵၢၼ်ၽၢႆႇထႃႇတုၿေႇၻ၊ ႁူင်းၸၢၵ်ႈ ၽၢႆႇယဵပ်ႉၶူဝ်း၊ ႁူင်းၸၢၵ်ႈ ႁုင်ၶူဝ်းႁႄႈၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ မီးယဝ်ႉ။ ဝဵင်းလုၵ်ႈၼႆႉ ၽၢႆႇႁဵတ်းဢွၵ်ႇ ဢိတ်ႇဢွၵ်ႇ ပပ်ႉလိၵ်ႈပပ်ႉလၢႆးၼၼ်ႉၵေႃႈ ပဵၼ်ငဝ်ႈလူင်မၼ်းသေ ဢမ်ႇၵႃး ၽၢႆႇၵပ်းသိုပ်ႇ ၵႃႉၶၢႆတေႃႇ ၼွၵ်ႈမိူင်း ၼႂ်းမိူင်းၵေႃႈ ပဵၼ်ပိူင်လူင်မၼ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ။ မိူဝ်ႈပီ 1885 ၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၶုတ်းႁဵတ်း ႁွင်ႈမိူင်လႄႈ ႁိူဝ်းသၢင်းၽေႃး ၵႂႃႇႁွတ်ႈထိုင်လႆႈ ပၢင်ႇလၢႆႇၿေႃးလ်တိၵ်ႉသေဢမ်ႇၵႃး ႁွင်ႈမိူင်ဢၼ်ၼိုင်ႈၼႆႉ ၵပ်းသိုပ်ႇလႆႈ ဝဵင်းဝႄႇလူဝ်ႇမေႃးၸၵ ဢၼ်မီးၼိူဝ်ပၢင်ႇလၢႆႇၽိူၵ်ႇၼၼ်ႉလူးၵွၼ်ႇ။
ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃး ဝဵင်းလုၵ်ႈၼႆႉ မီးထၢတ်ႈၵူၼ်း ၸေးလီၼႃႇလႄႈ ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈ ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ၶဝ်? ၵူၼ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၶဝ် ၶွၼ်ႈၵၼ်တူင်ႉၼိုင်ယဝ်ႉ။ ပီ 1905 မိူဝ်ႈပဵၼ် ပၢင်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၼၼ်ႉ ဝဵင်းလုၵ်ႈၼႆႉ သုၵ်ႉယုင်ႈသေပိူၼ်ႈ။ တီႈၼႂ်းၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ပီ 1917 ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၵူၼ်းဝဵင်းၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃးၼမ်သေပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ယုင်ႈယၢင်ႈလႄႈ ပီ 1916 ၼၼ်ႉ ၵူၼ်းတီႈဝဵင်းၼႆႉ မီးယူႇ 2415000 ၵေႃႉသေတ ထိုင်မႃး ပီ 1920 ၸိုင် ယွမ်းလူင်းၵႂႃႇထိုင် 722000 ၵေႃႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈ 1914 ၽွင်းမိူဝ်ႈ ရသျႃးလႄႈ ၵျႃႇမၼီႇ ပဵၼ်သိုၵ်းၵၼ်ၼၼ်ႉ ၶေႃႈၵႂၢမ်း ဢၼ်ဝႃႈ burg ပၢၵ်ႉၼၼ်ႉ ၵႂႃႇပွင်ႇၵႂၢမ်းၵျႃႇမၼီႇဝႃႈ တိုၵ်း ၼႆလႄႈ ဢမ်ႇလႆႈၸႂ် ၶေႃႈၼၼ်ႉသေ ၸင်ႇတေလႅၵ်ႈၸိုဝ်ႈဝဵင်းဝႃႈ ‘’‘ပီႇထရူဝ်ႇၵရႅတ်ႉ‘’‘ ယဝ်ႉ။ ထိုင်မႃး 1918 လိူၼ်မၢတ်ႉ 14 ဝၼ်းၼၼ်ႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈရသျႃး ၶၢႆႉၵႂႃႇတင်ႈလုမ်း တီႈဝဵင်းမေႃႇၸၵူဝ်ႇလႄႈ ဝဵင်းလုၵ်ႈၼႆႉ ၸင်ႇဢမ်ႇၸႂ်ႈ ငဝ်ႈၸိုင်ႈဝဵင်းၵႂႃႇပႅတ်ႈ။
မိူဝ်ႈသိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇ ပွၵ်ႈသွင် 1941 ၼၼ်ႉ သိုၵ်းၼႃႇၸီႇၵျႃႇမၢၼ်ႇလႄႈ ၾိၼ်ႇလၢၼ်ႇၶဝ် ႁွတ်ႈထိုင်မႃးလွမ်ႉဝႆႉ ႁိမ်းသၢပ်ႇဝဵင်းယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၼႂ်းဝဵင်းၼႆႉ ဢွၼ်ၵၼ် ယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ ၵႅတ်ႇၶႄဝဵင်းၶဝ် ႁတ်းႁတ်းႁၢၼ်ႁၢၼ်လႄႈ ဝဵင်းလုၵ်ႈၼႆႉ ဢမ်ႇလႆႈတူၵ်း တႂ်ႈမိုဝ်းၼႃႇၸီႇၵျႃႇမၢၼ်ႇၶဝ်။ ၵူၼ်းဝဵင်းလုၵ်ႈၼႆႉ ၸုၼ်ႉလိပ်းၸုၼ်ႉတၢႆ ၶၢမ်ႇဢိုပ်းၶၢမ်ႇယၢၵ်ႈ ၵႅတ်ႇၶႄဝဵင်းၶဝ် ႁူမ်ႈၵူၼ်းသိုၵ်းရသျႃးလႄႈ လႆႈၺႃးလွမ်ႉဢိုတ်းဝႆႉ 872 ဝၼ်း (သွင်ပီပၢႆၶိုင်ႈ) တႄႇဢဝ် (8.9.1941) တေႃႇထိုင် (21.1.1944) ယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းဝဵင်းၼႆႉ ၺႃးမၢၵ်ႇပွမ်း မၢၵ်ႇလူင် ၸုမ်းသိုၵ်းၼႃႇၸီႇၶဝ်လႄႈသင်၊ ၺႃးတၢမ်ႇၵတ်း ၶၢဝ်းၵတ်းလႄႈသင်၊ ၺႃးတၢမ်ႇဢိုပ်းယၢပ်ႈ တၢင်းၵိၼ်လႄႈသင် ၵူၼ်းလႆႈတၢႆၵႂႃႇ ၼိုင်ႈလၢၼ်ႉလိူဝ်လိူဝ်။ ၼႂ်းၵူၼ်းတၢႆၼၼ်ႉ ဢၼ်တၢႆလူၺ်ႈ မၢၵ်ႇတႅၵ်ႇၽူႈၶဵၼ်ၼၼ်ႉ ၵူၺ်းမီး 3% ၵူၺ်း၊ ဢၼ်တၢႆလူၺ်ႈ ဢိုပ်းၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ်ၼၼ်ႉ မီး 93% ၼႆယဝ်ႉ။ 1944 လိူၼ်ၸၼ်ႇၼဝႃႇရီႇ 27 ဝၼ်း ၸုမ်းတပ်ႉလႅင် သူဝ်ႇဝီႇယႅတ်ႉၶဝ် ၶိုၼ်းလိုပ်ႈလမ်းပႅတ်ႈလႆႈ သိုၵ်းၼႃႇၸီႇ ဢၼ်မႃးဢိုတ်းဝဵင်းဝႆႉၼၼ်ႉသေ ဢဝ်ဝဵင်းလွတ်ႈၽေးၶဵၼ်ယဝ်ႉ။
ဝဵင်းလုၵ်ႈၼႆႉ မိူဝ်ႈသိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇပွၵ်ႈသွင်ၼၼ်ႉ လူႉလႅဝ်ၵႂႃႇၼမ်တႄႉတႄႉ။ ႁိူဝ်းမိၼ် ၵျႃႇမၼီႇၶဝ် မႃးယေႃႈမၢၵ်ႇသႂ်ႇၼႆႉ မၢင်ဝၼ်း ၶႂ်ႈမီး 6000 လုၵ်ႈ ႁူမ်းလူၺ်ႈ မၢၵ်ႇတႅၵ်ႇပဵၼ်ၽႆႈ ဢၢၼ်ႇႁူဝ်ပၢၵ်ႇမၼ်းယဝ်ႉ။ ၸွမ်းသၢပ်ႇဝဵင်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉတႄႉ သမ်ႉပေႃးၶႂ်ႈလႅဝ်ၽွင်ၵႂႃႇမူတ်း ယွၼ်ႉမၢၵ်ႇမွၵ်ႈလူင် ၵျႃႇမၢၼ်ႇၶဝ် ယိုဝ်းသႂ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃး ဝၢႆးသိုၵ်းယဝ်ႉသေ ရသျႃးသူဝ်ႇဝီႇယႅတ်ႉၶဝ် ၶိုၼ်းမူၼ်ႉမႄးတႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈလႄႈ ထိုင်မႃးပီ 1965 ၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၵိုၼ်းမႃးသေ သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ၵူၼ်း ၼမ်ၶိုၼ်ႈမႃးထိုင် 3641000 ၵေႃႉယဝ်ႉ။ ပီ 2015 ၼၼ်ႉတႄႉ သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ၵူၼ်း မီးမႃး 6 လၢၼ်ႉလိူဝ်လိူဝ်။
ၽိုၼ်ဢိင် မႄးထတ်း
- ↑ Russian Federal State Statistics Service (2011). "Всероссийская перепись населения 2010 года. Том 1" [2010 All-Russian Population Census, vol. 1]. Всероссийская перепись населения 2010 года [2010 All-Russia Population Census] (in Russian). Federal State Statistics Service.
- ↑ McColl, R.W., ed. (2005). Encyclopedia of world geography. 1. New York: Infobase Publishing. pp. 633–634. ISBN 978-0-8160-5786-3. Retrieved 9 February 2011.
- ↑ "Exploring St. Petersburg / The Hermitage". Geographia.com. 6 January 1990. Retrieved 25 January 2010.
- ↑ "Петроград – Энциклопедия "Вокруг света"". www.vokrugsveta.ru.
- ↑ မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ ၇