ဝၼ်ႇၼုပထ၊ ၸၢတ်ႈ

(ဝၼ်ၼုပထ = ၶၢဝ်းတၢင်းႁၢတ်ႇသၢႆး) ယွၼ်ႉဝီႇရိယသေ လႆႈသိူဝ်းသႃႇ

ဝတ်ႉထု ပၸ်ႉၸုပၼ်ႇ

ၽွင်းမိူဝ်ႈမုၼ်ၶမ်းၽြႃး ယူႇသဝ်းတမ်ႈတီႈ မိူင်းသႃႇဝတ်ႉထိ၊ ဝတ်ႉꩡေႇတဝၼ်ႇၼၼ်ႉ ၵူၼ်းမိူင်းသႃႇဝတ်ႉထိ ၵေႃႉၼိုင်ႈ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ လႆႈထွမ်ႇငိၼ်း တြႃးၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈလႄႈ ႁၼ်တၢင်းၽိတ်းၵႃႇမၷုၼ်ႇသေ ၸင်ႇမႃးႁဵတ်းရႁၢၼ်း တမ်ႈတီႈမုၼ်ၶမ်းၽြႃးယဝ်ႉ။ ၽွင်းမိူဝ်ႈ လႆႈမႃးႁႃႈဝႃႇၼၼ်ႉ ၸင်ႇယွၼ်းဢဝ် ၵမ်ႇမထၢၼ်း ဢၼ်မၼ်းထုၵ်ႇၸႂ် တမ်ႈတီႈၽြႃးသေ ၵႂႃႇယူႇသဝ်း တီႈၼႂ်းထိူၼ်ႇ တီႈၼိုင်ႈယူႇ။ ၼႂ်းဝႃႇသၢမ်လိူၼ် ၶတ်းၸႂ် ၵၢၼ်တြႃးမၼ်း တႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈသေတႃႉ တေႃႈၵႃႈၼိမိတ်ႈသင်ၵေႃႈ ဢမ်ႇႁၼ်သင်လႄႈ “ၵဝ်ၼႆႉ ယူဝ်ၶႄးတေပဵၼ် ပုၵ်ႈၵူဝ်ႇ ပၻပရမ ဢၼ်ဢမ်ႇၸၢင်ႈလႆႈတြႃးၸၢတ်ႈၼႆႉ ယူဝ်ႉ”ၼႆ ယွမ်းၵၢၼ်ႉသေ ပွၵ်ႈမႃးၶိုၼ်း တမ်ႈတီႈ ဝတ်ႉꩡေႇတဝၼ်ႇယဝ်ႉ။

တီႈဝတ်ႉꩡေႇတဝၼ်ႇၼၼ်ႉ ရႁၢၼ်းၶဝ်ၸဝ်ႈ ႁူႉႁၼ်ဝႃႈ မၼ်းၸဝ်ႈၼႆႉ “ၼႂ်းဝႃႇသၢမ်လိူၼ် ၶတ်းၸႂ်ၵၢၼ်တြႃးသေတႃႉ ၼိမိတ်ႈဢွၼ်ႇၵူၺ်ႈၵေႃႈ တေႃႈဢမ်ႇႁၼ်သင်၊ သမ်ႉထၢင်ႇဝႃႈ ၸၢတ်ႈၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်ပုၵ်ႈၵူဝ်ႇ ဢၼ်ဢမ်ႇၸၢင်ႈလႆႈတြႃးၼႆ ယွၼ်ႇၸႂ်သေ ပွၵ်ႈမႃး”ၼႆလႄႈ ၶဝ်ၸင်ႇဢွၼ်ဢဝ် မၼ်းၸဝ်ႈ ၵႂႃႇၸူး တမ်ႈတီႈမုၼ်ၶမ်းၽြႃး ၸင်ႇလဝ်ႈလၢတ်ႈၼႄ ၵူႈလွင်ႈလွင်ႈယဝ်ႉ။ ၵမ်းၼၼ်ႉ မုၼ်ၶမ်းၽြႃးၸင်ႇဝႃႈ “ၸဝ်ႈရႁၢၼ်းၼႆႉ ၸၢတ်ႈၵွၼ်ႇၼၼ်ႉ ယၢမ်ႈပဵၼ် ၵူၼ်းဢၼ်မီးတၢင်းၶတ်းၸႂ် ဝီႇရိယမႃးယဝ်ႉ”ၼႆသေ ၸင်ႇႁေႃးလၢတ်ႈၼႄသႃႇꩪၵ ꩡၢတ်ႈဝၼ်ႇၼုပထၼႆႉယဝ်ႉ-

ဝတ်ႉထု ဢတိတ်ႉ

မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇၵွၼ်ႇ တီႈတိူင်းၵႃႇသိ၊ မိူင်းၿႃႇရႃႇၼသီႇ ၽွင်းမိူဝ်ႈၶုၼ်ႁေႃၶမ်း ၿြႁမၻတ်ႈ ၼင်ႈၵိၼ်မိူင်းယူႇၼၼ်ႉ ၼေႃႇၶမ်းၽြႃးသမ်ႉပဵၼ် ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းၵူၼ်းၵႃႉလေႃႉယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈ မၼ်းၸဝ်ႈ ယႂ်ႇမႃႈၵႃႈသုင်မႃးၼႆ ၸင်ႇဢွၼ်ႁူဝ် လေႃႉႁႃႈပၢၵ်ႇသေ ၵႃႉၵႃႉၶၢႆၶၢႆယူႇ။ ထိုင်မႃးပွၵ်ႈၼိုင်ႈ ၸင်ႇမီးမႃး လွင်ႈတၢင်း တႃႇတေၵႃႉၶၢႆလတ်းၶၢမ်ႈ ႁၢတ်ႇသၢႆးလူင် ဢၼ်ၵႂၢင်ႈ ႁူၵ်းသိပ်းယူႇꩡၼႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽွင်သၢႆး ႁၢတ်ႇသၢႆးလူင်ၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်ဢူၼ်ႈဢွၼ်ႇၽွင်သေးတႄႉတႄႉသေ ဢဝ်မိုဝ်းၵမ်ဝႆႉၵေႃႈ ၶိုၼ်းႁူင်ႈတူၵ်း၊ ၽွင်းလႅတ်ႇမႆႈမႃးၼႆၵေႃႈ တေႃႈမႆႈမိူၼ်ၼင်ႇၽႆးသေ ၽႂ်ၵေႃႈ တေႃႈဢမ်ႇယဵပ်ႇလႆႈ။ ၵွပ်ႈၼႆ ပေႃးဝႃႈ တေလတ်းၶၢမ်ႈ ႁၢတ်ႇသၢႆးလူင်ၼႆႉၸိုင် လႆႈၶပ်းၶိုင်ဢဝ်ၵႂႃႇ ၼမ်ႉမၼ်း၊ ၶဝ်ႈသၢၼ်၊ ၼမ်ႉ၊ ၽိုၼ်းတဵမ်တဵမ် ထူၼ်ႈထူၼ်ႈယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းလႆႈသိုပ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း ၵင်ၶမ်ႈၵူၺ်းသေ ပေႃးဝႃႈ မိူင်းလႅင်းမႃးၸိုင် လႆႈၵိုတ်းလေႃႉ ၸွမ်းၵၼ်သေ လႆႈႁဵတ်းမုင်းယူႇသဝ်း တႂ်ႈႁူမ်ႈလေႃႉတင်းဝၼ်းယဝ်ႉ။

ပေႃးၵၢင်ဝၼ်းတူၵ်းၼႆၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်ၵိၼ်ၶဝ်ႈၶမ်ႈသေ သိုပ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၵမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ လႆႈၵႂႃႇၶၢဝ်းတၢင်း ၵၢင်ၶမ်ႈၵူၺ်းလႄႈ လႆႈတူၺ်း ၼၵ်ႈၶတ်ႈတႃႇရႃႇလိူၼ်လၢဝ်သေ ၵႂႃႇၶၢဝ်းတၢင်း ၸိူင်ႉၼင်ႇ ပိူၼ်ႈၵႂႃႇၶၢဝ်းတင်း ၼမ်ႉသမုၻ်ႉၻရႃႇၼၼ်ႉလႄႈ လႆႈပႃး ၵူၼ်းၼႄတၢင်းၼိုင်ႈၵေႃႉယဝ်ႉ။ ၽုင်လေႃႉလူင် ဢၼ်ၼေႃႇၶမ်းၽြႃး ဢွၼ်ႁူဝ်မႃးၼၼ်ႉ ပူၼ်ႉမႃးၶၢဝ်းတၢင်း 59 ယူႇꩡၼႃႇယဝ်ႉလႄႈ “ပေႃးသိုပ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းထႅင်ႈ ၶမ်ႈၼိုင်ႈၸိုင် တၵ်းတေဢွၵ်ႇပူၼ်ႉ ႁၢတ်ႇသၢႆးလူင်ဢမ်ႇႁၢင်ႉ” ဝူၼ်ႉႁၼ် ထိုင်ၼင်ႇၼႆ ဝၢႆးသေၵိၼ်ၶဝ်ႈၶမ်ႈယဝ်ႉ ၸင်ႇၸႂ်ႉႁႂ်ႈဢဝ်ၼမ်ႉ၊ ၽိုၼ်းဢၼ်တၢင်ႇၼၵ်းမႃးၼိူဝ်လေႃႉ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၸုၼ်ႉပႅတ်ႈသဵင်ႈသဵင်ႈယဝ်ႉ။

ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၼေႃႇၶမ်းၽြႃးၵေႃႈ ၼင်ႈၼိူဝ်လေႃႉၼၢမ်း တူၺ်းၼၵ်ႈၶတ်ႈ လိူၼ်လၢဝ်သေ ၶိုၼ်းသိုပ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းမႃးယူႇ။ ၽွင်းတိုၵ်ႉဢွၼ်ႁူဝ်ၼႄတၢင်းမႃးယူႇ တီႈႁူဝ်လေႃႉၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ႁိူဝ်ႉၶၢဝ်းတၢင်းမႃးၵေႃႈ ႁိုင်ၼၢၼ်းယဝ်ႉလႄႈ ၸင်ႇဢဝ်ၼွၼ်းလပ်းၵႂႃႇပႅတ်ႈယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ဝူဝ်းလေႃႉၶဝ် ၶိုၼ်းပွၵ်ႈမႃးၶိုၼ်း တၢင်းၵဝ်ႇၶဝ်ၵေႃႈ တေႃႈဢမ်ႇတၼ်းႁူႉထိုင်။ ထိုင်မႃး ၼႃႈမိူင်းၸမ်လႅင်း ၼေႃႇၶမ်းၽြႃး ၸင်ႇတိုၼ်ႇမႃး ၸင်ႇမႃးတူၺ်း ၼၵ်ႈၶတ်ႈလိူၼ်လၢဝ်သေ ၸႂ်ႉႁႂ်ႈဝူဝ်းလေႃႉ ၶိုၼ်းလဵဝ်လင်ယဝ်ႉ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ ၼႃႈမိူင်းလႅင်းပၢင်ႇမႃးယဝ်ႉလႄႈ ၸင်ႇၶိုၼ်းႁူႉဝႃႈ ၶဝ်ၶိုၼ်းၽႅဝ်ထိုင် တီႈၵဝ်ႇၶဝ် မိူဝ်ႈဝၼ်းဢွၼ်ၼၼ်ႉ ၼႆယဝ်ႉ။ ၵမ်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၵႃႉလေႃႉတင်းသဵင်ႈ ဢွၼ်ၵၼ်ၸႂ်မႆႈၸႂ်လူႉသေ ၼွၼ်းယူႇတႂ်ႈလေႃႉၶဝ်ယဝ်ႉ။ ၼေႃႇၶမ်းၽြႃးၸင်ႇဝူၼ်ႉဝႃႈ “သင်ဝႃႈ ၵဝ်ဢမ်ႇၶတ်းၸႂ်ၼႆၸိုင် ႁဝ်း တေလႆႈလူႉႁၢႆသုမ်းတၢႆ တင်းမူတ်းယဝ်ႉ”ၼႆသေ ၵၢင်ၼႂ်ၸဝ်ႉၸဝ်ႉ ၽွင်းလႅတ်ႇပႆႇတၼ်းမႆႈၼၼ်ႉ ၸင်ႇလဵပ်ႈတူၺ်းၸွမ်း ႁိမ်းႁွမ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ်ယိူဝ်ႈယႃႈၶဵဝ်ဢွၼ်ႇ ဢွၵ်ႇဝႆႉလႄႈ ၸင်ႇၸႂ်ႈဢဝ်သဵမ်သေ ၶုတ်းတီႈၼၼ်ႈယဝ်ႉ။ ၽိူဝ်ႇၶုတ်းၵႂႃႇ မွၵ်ႈႁူၵ်းသိပ်းသွၵ်ႇၼႆ ၵႂႃႇတိူၵ်ႈသႂ်ႇ ပိုၼ်ႉၽႃမၢၵ်ႇႁိၼ်လူင်လႄႈ ဢွၼ်ၵၼ်ၸႂ်တူၵ်းၵႂႃႇ တင်းသဵင်ႈ။ ၼေႃႇၶမ်းၽြႃး ၸင်ႇလူင်းၵႂႃႇတူၺ်း တီႈပိုၼ်ႉၽႃမၢၵ်ႇႁိၼ်လူင်ၼၼ်ႉ ၸင်ႇဢဝ်ႁူ ဢိူမ်ႈထွမ်ႇတူၺ်း တီႈပိုၼ်ႉၽႃမၢၵ်ႇႁိၼ်ၼၼ်ႉၼႆ လႆႈငိၼ်းသဵင်ၼမ်ႉလႆဝႆႉလႄႈ ၸင်ႇၶိုၼ်းၶိုၼ်ႈမႃး တီႈၼိူဝ်ယဝ်ႉ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၸင်ႇႁႂ်ႈၵူၼ်းၸႂ်ႉမၼ်းၵေႃႉၼိုင်ႈ ဢဝ်ၶွၼ်ႉၸွၵ်းလဵၵ်းသေ ၵႂႃႇထုပ်ႉတႅၼ်ႇ ႁႂ်ႈမၢၵ်ႇႁိၼ်လူင်ၼၼ်ႉလႅဝ်ယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းတင်းမူတ်း ဢမ်ႇၶႂ်ႈၶတ်းၸႂ်သေ ထၢတ်ႈၸႂ်တူၵ်းသေတႃႉ ၸၢႆးဢွၼ်ႇၼၼ်ႉတႄႉ ထၢတ်ႈၸႂ်ဢမ်ႇတူၵ်း၊ မၼ်းၸင်ႇဢဝ် ၶွၼ်ႉၸွၵ်းလဵၵ်းမၼ်း ထုပ်ႉတႅၼ်ႇ ပိုၼ်ႉၽႃမၢၵ်ႇႁိၼ်လူင်ၼၼ်ႉ တႅၵ်ႇလႅဝ်ၵႂႃႇလႄႈ ၼမ်ႉၸင်ႇမုတ်းဢွၵ်ႇမႃး မွၵ်ႈတူၼ်ႈထၢၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ၵူၼ်းၵႃႉလေႃႉၶဝ်တင်းသဵင်ႈ ဢမ်ႇလႆႈလူႉႁၢႆတၢႆသုမ်းသင် လႆႈသိူဝ်းသႃႇသေ သိုပ်ႇၵႂႃႇၵႃႉၶၢႆ တီႈဢၼ်ၶဝ်ၶႂ်ႈၵႂႃႇၼၼ်ႉလႄႈ ဢွၼ်ၵၼ်လႆႈ ၼမ်ႉတွၼ်းတင်းၼမ် လႆႈသိူဝ်းသႃႇၵႂႃႇသေ ၶိုၼ်းၽႅဝ်ထိုင် တီႈယူႇမိူင်းလင်ၶဝ်ယဝ်ႉ။ မုၼ်ၶမ်းၽြႃးႁေႃးၼႄ လွင်ႈꩡၢတ်ႈၵွၼ်ႇၼင်ႇၼႆသေ ၸင်ႇသိုပ်ႇႁေႃး ၷႃႇထႃႇတီႈတႂ်ႈၼႆႉ ယဝ်ႉ-

ပႃႇꩮိ

• 2။ ဢၵိလႃသုၼေႃ ဝၼ်ၼုပထေ ၶၼၼ်တႃ၊

ဢုၻင်ၷၼေ တတ်ထ ပပံ ဢဝိၼ်ၻုံ။

ဢေဝံ မုၼီ ဝီရိယၿလူပပၼ်ၼေႃ၊

ဢၵိလႃသု ဝၼ်ၻေ ႁၻယသ်သ သၼ်တိံ။

ပိၼ်ႇတႆး

ၵူၼ်းၵႃႉလေႃႉ ဢၼ်ဢမ်ႇၶၢၼ်ႉဢမ်ႇဢိူၼ် မီးဝီႇရိယၼၼ်ႉ ပေႃးဝႃႈ ၶုတ်းႁၢတ်ႇသၢႆးၸိုင် ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်းႁၢတ်ႇသၢႆးၼၼ်ႉ လႆႈၺႃးၼမ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ မိူၼ်ၼၼ်ၼင်ႇၵဝ်ႇ ရႁၢၼ်းၽူႈမီးပၺ်ႇၺႃႇ ဢၼ်မီးဝီႇရိယ ဢၼ်ဢမ်ႇၶၢၼ်ႉဢမ်ႇဢိူၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸၢင်ႈလႆႈ လွင်ႈၸႂ်ၵတ်းယဵၼ် ꧢၢၼ်ႇတြႃး ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယူႇ။

• ႁူမ်ႈꩡၢတ်ႈ ။ ။ ႁူဝ်ၼႃႈၵူၼ်းၵႃႉလေႃႉၼၼ်ႉ မႃးပဵၼ် ၽြႃး။

• ၵူၼ်းၸၢႆးဢွၼ်ႇ ဢၼ်ဢမ်ႇယွမ်းတၢင်းၶတ်းၸႂ်သေ ထုပ်ႉတႅၵ်ႇလႅဝ်မၢၵ်ႇႁိၼ်ၼၼ်ႉ မႃးပဵၼ် ၸဝ်ႈရႁၢၼ်း ဢၼ်ဝီႇရိယယွမ်း။

• ၵၼ်သွၼ် ။ ။ (1) လွင်ႈၶတ်းၸႂ်ၼႆႉ ၸၢင်ႈဢွၵ်ႇပူၼ်ႉလွတ်ႈလႆႈ လွင်ႈတုၵ်ႉယၢၵ်ႈ။

(2) လူဝ်ႇလႆႈမီးတၢင်းၶတ်းၸႂ် တႃႇသေႇ။

• ပႃႇရမီႇ ။ ။ ဝီႇရိယပႃႇရမီႇ၊ ပၺ်ႇၺႃႇပႃႇရမီႇ။
• မင်ႇၷလႃႇ ။ ။ ဢတ်တသမ်မႃပၼိꩪိ မင်ၷလႃ၊ ၿႃႁုသ်သၸ်ၸ မင်ၷလႃ။