ဝၼ်းၶိူဝ်းတႆး

ဝၼ်းၶိူဝ်းတႆး ဢမ်ႇၼၼ် ဝၼ်းမိူင်းတႆး ဢမ်ႇၼၼ် ဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး ၼႆႉ တီႈတေႉမၼ်း ပဵၼ်ဝၼ်းမိူဝ်ႈတွင်းမၢႆလွင်ႈဝၼ်းထီႈၸဵတ်း၊ လိူၼ်ထူၼ်ႈသွင်(ၾႅပ်ႇပႂႃႇရီႇ) ပီႊ 1947 ၼီႈ တီႈဝဵင်းပၢင်လူင် ၸိုင်ႈတႆးပွတ်းၸၢၼ်း၊ ဢၼ်ၽူႈတၢင်တူဝ်ၸုမ်းတႆး၊ ၶၢင်၊ ၶျၢင်း ၸိူဝ်းပဵၼ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်း တႄးႁူတ်ႈသၼ်လွႆၶဝ် လႆႈလူင်းလၢႆးမိုဝ်းၽွမ်ႉၸႂ်ၵၼ် တႃႇႁူမ်ႈႁွမ်းဢၼ်လွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃႈတီႈၶုၼ်ဢိင်းၵလဵတ်ႈၶဝ် ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

တၢင်းလမ်ႇလွင်ႈဝၼ်းၶိူဝ်းတႆး

7. 2. 1947 ၼီႈၼႆႉ ပဵၼ်ဝၼ်းလၢၵ်ႇလၢႆးလူင်ဝၼ်းၼိူင်ႈ ၼႂ်းပိုၼ်းတႆးပၢၼ်မႂ်ႇ။ ပဵၼ်ဝၼ်းဢၼ်တင်ႈလၵ်းထၢၼ်သၢၵ်ႈသေႇ ဢၼ်ၸႅင်ႈၼႄလႆႈဝႃႈ တႆးပဵၼ်ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းလူင်ဢၼ်ၼိူင်ႈ ဢၼ်ႁူႉပွင်ႇလွင်ႈၵၢၼ်မိူင်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ။ ပဵၼ်ဝၼ်းပိူင်းၼႄဝႃႈ တႆးမီးၸိူဝ်ႉမီးၶိူဝ်း၊ မီးမၢၼ်ႈမီးမိူင်း၊ ပဵၼ်ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းမေႃၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ဢၼ်တႄႇတင်ႈလႆႈၸိုင်ႈမိူင်း၊ မီးလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ၊ မီးတုင်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸွမ်ပိဝ်ၸိုင်ႈမိူင်း၊ မီးၽဵင်းၵႂၢမ်းၸွမ်ပိဝ်တုင်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၶေႃၶေႃ ဢၼ်တူဝ်ႈတၼ်းၸႅင်ႈၼႄဝႃႈ ပဵၼ်ၶိူဝ်းလွတ်ႈလႅဝ်း ဢၼ်ဢမ်ႇၸႂ်ႈၶီႈၶႃႈတႂ်ႈမိုဝ်းၽႂ်။ ပဵၼ်ဝၼ်းဢၼ်တႅပ်းတတ်း သုၼ်ႇတၢင်းၽွၼ်းပၢင်ႈ လွင်ႈလီလွင်ႈၸႃႉ တႃႇပိုၼ်းတႆးမႃးဝၼ်းၼိူင်ႈ။ ပဵၼ်ဝၼ်းဢၼ်ဢမ်ႇလီလူင်လီလိုမ်းပႅတ်ႈ၊ ပဵၼ်ဝၼ်းထုၵ်ႇလီဢဝ်ယိုင်ႈယႂ်ႇတႃႇထၢတ်ႈၸႂ် ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းယူႇတႃႇသေႇၼၼ်ႉဝၼ်းၼိူင်ႈ။ ပဵၼ်ဝၼ်းၵူၼ်းမိူင်းတႆး ၶိူဝ်းၵူၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆးတင်းလၢႆ ၵူႊလၢႆလၢႆၶိူဝ်း လႆႈၸႂ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵၼ် ပဵၼ်ၼမ်ႉၼိူင်ႈၸႂ်လဵဝ်မႃးၼၼ်ႉ ဝၼ်းၼိူင်ႈ။ ပဵၼ်ဝၼ်းၸဝ်ႈၾႃႉၸိုင်ႈတႆးတင်းလၢႆ ႁူမ်ႈပႃးၵူၼ်းမိူင်းပတ်းပိုၼ်ႉတင်းသဵင်ႈ မေႃၽွမ်ႉႁူမ်ႈလႆႈၸႂ်ၵၼ် တႃႇၵေႃႇတင်ႈပဵၼ်လုမ်းလူင်တႅၼ်းၽွင်းမိူင်းတႆးလႄႈ လိူၵ်ႈဢဝ်လႆ ႈၸုမ်းပွင်ၵၢၼ် တၢင်တူဝ်မိူင်းတႆး (လူင်ပွင်ၸိုင်ႈတႆးတူဝ်ႈတၼ်း)ဝႆႉထႃႈၼၼ်ႉၵေႃႈၸႂ်ႈ။ ပဵၼ်ဝၼ်းဢၼ်မၵ်းမၼ်ႈလႆႈ လွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈ တႃႇၵေႃႇတင်ႈမုၵ်ႉၸုမ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ၶိူဝ်းတႄးႁူတ်ႈသၼ်လွႆၼၼ်ႉၵေႃႈၸႂ်ႈ။ ပဵၼ်ဝၼ်းတမ်းမၼ်ႈလႆႈၸႂ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈ တႃႇၸင်ႈၸႂ်ဢဝ်လွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃႈ ပုၼ်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၵေႃႈၸႂ်ႈယဝ်ႉ။

ဝၼ်းလဵဝ် လၢႆၸိုဝ်ႈ မိူဝ်ႈလဵဝ်လၢႆသဵင်

7. 2. 1947 ၼႆႉ လႆႈမီးမႃးလၢႆၸိုဝ်ႈ ၸွမ်းပိုၼ်းယၢမ်းၶၢဝ်းတၢင်းမၼ်းမႃးယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇတႄႇႁွင်ႉမႃးဝႃႈ ဝၼ်းတႆး၊ ဝၼ်းၶိူဝ်းတႆး။ ဝၢႆးမႃး (ဝၢႆး 1974) ႁႂ်ႈႁွင်ႉဝႃႈ ဝၼ်းမိူင်းတႆး(ဝၼ်းၶိူဝ်းတႆးမိူင်းတႆး)၊ ဝၢႆးလင်မႃးသမ်ႉ ႁႂ်ႈႁွင်ႉဝႃႈဝၼ်းၸေႊမိူင်းမိူင်းတႆး(ရှမ်းပြည်နယ်နေ့) ၼႆယဝ်ႉ။

ဝၼ်းလမ်ႇလွင်ႈၼႂ်းပိုၼ်း ပၢၼ်မႂ်ႇသိုပ်ႇပၢၼ်ၵဝ်ႇမႃး

ၼင်ႇပိူၼ်ႈမီးပိုၼ်းမိူင်းႁင်းၽႂ်မၼ်းၼၼ်ႉ ၶိူဝ်းတႆးၼႆၵေႃႈ မီးပိုၼ်းယၢဝ်းလူင် တႃႇတၢင်ႇၶႆႊၼေၵၼ်ယူႇ။ မိူဝ်ႈႁႅင်းဢူၼ်ႈ လႆႈႁူပ်ႉတေႃႇ လွင်ႈသုမ်းၵၢၼ်ႉသေ မိူဝ်ႈၶိုၼ်းၶွၼ်ႈတုမ်ႊလႆႈဢဵၼ်ႁႅင်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၼၼ်ႉ ပိုၼ်းမိူင်းလႆႈၶိုၼ်းႁိူင်းသေ ပဵၼ်ယႂ်ႇမႃး။ ပိုၼ်းယၢဝ်းလူင်ၶိူဝ်းတႆး ဢၼ်တႄႇမႃးၸဵမ်မိူဝ်ႈ 4700 လိူဝ်၊ ၸဵမ်မိူဝ်ႈၵေႃႇတင်ႈလႆႈပိုၼ်း မိူင်းလူင်ႊ၊ မိူင်းပႃ၊ မိူင်းသူႈ၊ မိူင်းယေးလၢင် ၸိူဝ်းၼႆႉမႃး တေႃႇၵၢပ်ႈပၢၼ် မိူင်းသိူဝ်၊ မိူင်းဢၢႆႈလၢဝ်း၊ မိူင်းသီ (မိူင်းၼွင်သႄ - လၢၼ်ႉၸဝ်ႈ) ၶၢဝ်းတၢင်းႁိုင် 600 ပီႊ။ မိူင်းတိုင်းၶေႃ (764-952 ၶၢဝ်းႁိုင် 188 ပီႊ)၊ မိူင်းသႅၼ်သေႊ (957 - 1311 ၶၢဝ်းႁိုင် 354 ပီႊ)၊ မိူင်းမွၵ်ႇၶၢဝ်မၢဝ်းလူင်ၸေႊလၢၼ်ႉ (1311-1752 ၶၢဝ်းႁိုင် 347 ပီႊ)၊ ၵၢပ်ႈပၢၼ်မိူင်းၼၢႆး(1752-1887 ၶၢဝ်းႁိုင် 135ပီႊ) ၸိူဝ်းၼႆႉမႃး။ ၼင်ႇႁဝ်းတူၵ်းသုမ်း မိူဝ်ႈလႆႈၼႃႈလဵၵ်ႉတႃႇလႆတမ်ႇမႃးၵေႃႈမီးၼၼ်ႉ လွင်ႈမိူဝ်ႇဢွင်ႇပေႉမႃး မီးလွင်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇႁိူဝ်ႈႁိူင်းပိူင်းသႂ်ႇ ဢူဢၢႆၶိုဝ်ႉမႃးၵေႃႈတေႃႇမီးမႃးယူႇ။ ၼင်ႇၼႂ်းပိုၼ်း လႆႈမီးမႃး ၽူႈႁတ်းႁၢၼ် ၽူႈလီၸဝ်ႈတႄႇၸိုင်ႈတႄႇမိူင်းပၼ် ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၸဝ်ႈတေႃႇၶမ်း(ၵဵင်းႁုင်ႈ)၊ ၸဝ်ႈသိူဝ်ႁူမ်ႈႇၾႃႉ(ၸဝ်ႈသိူဝ်ၽိူၵ်ႇလူင်)၊ ၸဝ်ႈသီၼူႉလူဝ်ႇ၊ ၸဝ်ႈၽူင်းၵႃးယီးၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၼႂ်းပိုၼ်းမိူင်းမၢဝ်းလူင်ၵေႃႈ လႆႈမီးၸဝ်ႈတႄႇတင်ႈမိူင်း ၸဝ်ႈၶုၼ်လူးၶုၼ်လၢႆး၊ ၶုၼ်တိုင်းၶမ်း၊ ၸဝ်ႈသိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉ၊ ၸဝ်ႈသၢမ်လူင်ၾႃႉ၊ ၸဝ်ႈသိူဝ်ၵႃႈၾႃႉ ၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉသေဢမ်ႇၵႃး ၼႂ်းပိုၼ်းမိူင်းသႅၼ်ဝီၼႆၵေႃႈ လႆႈမီးမႃး ၸဝ်ႈလူင်တၢႆႇၶၢၼ်ႇ၊ ၸဝ်ႈသိူဝ်ယဵပ်ႇၾႃႉ၊ ၸဝ်ႈၶမ်းတႅတ်ႈၾႃႉ၊ ၸဝ်ႈၶမ်းၵၢႆႇၾႃႉၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ။ ၸဝ်ႈၶုၼ်တႆး ဢၼ်ၼႄလႆႈတၢင်းႁတ်းႁၢၼ် လွင်ႈႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၵူၼ်းမိူင်း ဝႆႉပဵၼ်ယႂ်ႇသေ ဢွၼ်ႇႁူဝ်ၵူၼ်းသိုၵ်းၵူၼ်းမိူင်း လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉပူတ်းပွၺ်ႇပၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၼင်ႇ ၸဝ်ႈၶုၼ်သၢင်ႇႁၢႆႉ၊ ၸဝ်ႈၶုၼ်သၢင်ႇတူၼ်ႈႁုင်းၶဝ်ၵေႃႈ မီးမႃးၸွမ်းၵူႊသိုပ်ႇၵူႊပၢၼ် တေႃႇထိုင်ႁၢၼ်ႉၸင်ႇၼႆႉယူႇ။ ၼႂ်းပိုၼ်းတႆးပၢၼ်မႂ်ႇၼႆၵေႃႈ ၸဝ်ႈၾႃႉဢုင်ႇၸိင်ႇ ပဵၼ်ၵေႃႉဢွၼ်သိုၵ်းၵူၼ်းမိူင်းသေ လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉပႅတ်ႈသိုၵ်းၵျႃႇပၢၼ်ဢွၼ်တၢင်းသေ ပူဝ်ႇပႃႉထူးလႄႈဢွင်ႇသၢၼ်းၶဝ်ဢွၼ်ႇ။ တႃႇဢဝ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆးယၢမ်းလဵဝ် ပူတ်းပွၺ်ႇလွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸဝ်ႈၾႃႉတႆး လႄႈ ၽူႈႁၵ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆးႁဝ်းၶဝ် ဢွၼ်ႁဵတ်းသၢင်ႈမႃးဢွၼ်တၢင်းယူႇယဝ်ႉ။ ပိုၼ်းၸဵတ်းသွင်ဝၼ်းၼိူင်ႈ (7.2.1947)ၼႆႉၵေႃႈ ပဵၼ်ပိုၼ်းမဵဝ်းၸိူင်ႉၼၼ်ၼႆယဝ်ႉ။

ငိူၼ်ႈပိုၼ်းဝၼ်းလင် ဢၼ်ၵမ်ႉယၼ်ပၼ် ၸဵတ်းသွင်ဝၼ်းၼိူင်ႈ

မိူဝ်ႈၸူဝ်ႊၼႃႈပီႊ 1882 ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၾႃႉတႆး ၶုၼ်သၢင်ႇတူၼ်ႈႁူင်း ဢဝ်ဢဵၼ်ႁႅင်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ၶိူဝ်းၵူၼ်းမိူင်းတႆးတင်းလၢႆ ႁူမ်ႈပႃးၸဝ်ႈၾႃႉသီႇပေႃႇသေ ပေႃးတၼ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉပႅတ်ႈ သိုၵ်းၸဝ်ႈၾႃႉ ၼေႃႇသႅင်ၾႃႉ လႄႈ သိုၵ်းၶုၼ်ႁေႃၶမ်းမၢၼ်ႊ ၸိူဝ်းၶိုၼ်ႈမႃးယႃႉမိူင်းတႆးၼၼ်ႉ ပေႉလႆႈပႅတ်ႈယဝ်ႉ။ ၵမ်းလိုၼ်း လၢမ်းတိုၵ်းပႅတ်ႈၸဝ်ႈၾႃႉၼေႃႇမိူင်း တီႈလႃႈသဵဝ်ႈ၊ မိူင်းပၢတ်ႇ၊ တၢင်ႉယၢၼ်း တင်း မိူင်းယႆၸိူဝ်းၼႆႉသေ ဢွင်ႇပေႉလႄႈ လႆႈဢဝ်မိူင်းတႆးပူတ်းပွၺ်ႇလွတ်ႈလႅဝ်းမႃးလႆႈယူႇယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႊ ဝၢႆးလင်မႃး သိုၵ်းဢိင်းၵလဵတ်ႈၶဝ်သမ်ႉ ၶိုၼ်ႈၽႅဝ်မႃးမိူင်းတႆးသေ မိူင်းတႆးၸင်ႇၶိုၼ်းလႆႈၽႅဝ် တႂ်ႈဢိင်းၵလဵတ်ႈၵႂႃႇယဝ်ႉ။ မိူင်းၵဵင်းတုင်ၼႆႉ 1890 မႃး ၸင်ႇတူၵ်းၶဝ်ႈၼႂ်းဢိင်းၵလဵတ်ႈၵႂႃႇ။ ပၢႆးဢုပ်ႉပိူင်ႇၽွင်းငမ်းမိူင်းတႆးၽွင်းယၢမ်းၼၼ်ႉၸမ်း လႆႈႁၼ်မီးၼင်ႇၸၼ်ႉထၢၼ်ႈ ၸိူဝ်းတီႈတႂ်ႈၼႆႉသေ လႅၵ်ႈလၢႆႊမႃးလၢႆလၢႆၸၼ်ႉလႄႈ တေႃႇပေႃးၽႅဝ်မႃးဝၼ်း 7.2.1947 ၼႆႉယူႇယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼႆ 7.2.1947 ၼႆႉ ယူႇလၢႆႊလၢႆႊသေပဵၼ်မႃးမီးမႃးဢမ်ႇၸႂ်ႈ။ ပဵၼ်ဝၼ်းမီးယွၼ်ႉမီးတွၼ်း ၼႂ်းပိုၼ်းတႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ တႃႇၵေႃႇတင်ႈလႆႈ ၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဢၼ်ၼိူင်ႈၵေႃႈၸႂ်ႈယဝ်ႉ။

1. 1888 တေႃႇ 1897 ၼႂ်းတၢင်း 10 ပီႊ၊ ၶဝ်ဢဝ်လိၵ်ႈလၢႆး ၶၢၼ်းပဵၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉ(Sanad)သေ ဢုပ်ႉပိူင်ႇမိူင်းတႆးမႃး ၸွမ်းၼင်ႇမၢႆမီႈဢၼ်ပၼ်သုၼ်ႇၸႂ်ႉၸဝ်ႈၾႃႉဢုပ်ႉပွင် တႂ်ႈပိူင်မၢႆမီႈ ၶဝ်ႈပဵၼ်ၵၢၼ်ၼႂ်းၸိုင်ႈတႆး (The Shan States Act) ၼၼ်ႉမႃး၊ တင်းလၢႆၸႅၵ်ႇၽႄမိူင်းတႆး ပဵၼ် 48 တွၼ်ႊမိူင်းသေယဝ်ႉ ဢဝ်လၢႆး ၵႄႇ၊ ၵၢင်ႉ၊ ႁဵင်၊ သိုင်ႇ၊ မိူင်း၊ ထမူင် ၸိူဝ်းၼႆသေ ဢုပ်ႉပွင်။
2. 1897 တေႃႇ 1922 ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း 25 ပီႊသမ်ႉ ဢဝ်မိူင်းတႆးႁွမ်းတင်းမိူင်းမၢၼ်ႊသေ ပၼ်ႁႂ်ႈၵႅမ်ၶုၼ်ၽွင်းၸိုင်ႈလူင်ၵေႃႉၼိူင်ႈ ဢုပ်ႉပွင်မႃးတင်းၸုမ်းၶွင်ႇသီႇၵႅမ်ၶုၼ်ၽွင်းၸိုင်ႈလူင် (Lieutenant Government's Council)ၼႆႉ ပွင်ၵၢၼ်မႃး။ ၵွပ်ႈၼႆ မၢၼ်ႊၶဝ် ၸင်ႇမီးတၢင်းႁၼ်မႃးဝႃႈ မိူင်းတႆးၼႆႉ ပဵၼ်ပွတ်းတွၼ်ႊမိူင်းမၢၼ်ႊမႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
3. 1922 တေႃႇ 1935 ပီႊၼႆႉသမ်ႉ ၶိုၼ်းမႄးႁႂ်ႈမိူင်းၸဝ်ႈၶႆႇၾႃႉတႆးၸိူဝ်းၼႆႉ မႃးၶွၼ်ႈတုမ်ႊၵၼ်ၶိုၼ်းပဵၼ်33 မိူင်းသေ ပၼ်ၸိုဝ်ႈဝႃႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ႊၸဝ်ႈၶႆႇၾႃႉၸိုင်ႈတႆး(Federated Shan States)ၼႆလႄႈ လႆႈဝႃႈပဵၼ်ပၢၼ်မိူင်တႆးႁူမ်ႈတုမ်ႊၵၼ် ဢၼ်ဢဝ်ၸုမ်းပွင်ၵၢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ်သေ ဢုပ်ႉပွင်မိူင်း တႂ်ႈဢိင်းၵလဵတ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၼႂ်းပၢၼ်ၼႆႉယဝ်ႉ ဢၼ်လႆႈၵိူတ်ႇပဵၼ်မႃး ဝၼ်းၶိူဝ်းတႆးၵမ်းဢွၼ်တၢင်းသုတ်း မိူဝ်ႈ 7.9.1930 ၼီႈ။
4. 1935 တေႃႇ 1942 ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း 7 ပီႊသမ်ႉ ဢဝ်ၸုမ်းၵေႃၸုၵ်းမၼ်ႈ ဢၼ်ပဵၼ်ၸုမ်းပွင်ၵၢၼ်တူဝ်ႈတၼ်း (Standing Committee)သေ ဢုပ်ႉပွင်မိူင်းတႆးမႃး။ ပွင်ႇဝႃႈ ပဵၼ်ပၢၼ်မိူင်းတႆးၸုၵ်းမၼ်ႈႁင်းၶေႃ တႂ်ႈၽွင်းငမ်းဢိင်းၵလဵတ်ႈ။
5. 1942 တေႃႇ 1945 ၶၢဝ်းတၢင်းသၢမ်ပီႊ ပဵၼ်ၽွင်းၵၢပ်ႈၵျႃႇပၢၼ်ႇၶဝ် မႃးဢုပ်ႉပိူင်ႇမိူင်း၊ ၶဝ်ဢဝ်လႅၼ်ႊလိၼ်မိူင်တႆး လိၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉၵဵင်းတုင် တင်း လိၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းပၼ်ႇ ၵႅဝ်ႊႁႂ်ႈၼႂ်းမိူင်းၶုၼ်ထႆး ပိူင်ႇၵႂႃႇၵမ်းၼိူင်ႈ။
6. ဝၢႆးသိုၵ်းလုမ်ႈၾႃႉၵမ်းထူၼ်ႈသွင် 1945 တေႃႇ 1947 ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်းသၢမ်ပီႊ မိူင်းတႆးလႆႈမီးမႃး မုၵ်ႉၸုမ်းတူင်ႉတိုၼ်ႇၵၢၼ်ပၢႆးမိူင်းလၢႆလၢႆၸုမ်းသေ ၶတ်းၸႂ်တႃႇမူၼ်ႉဢွၵ်ႇလွတ်ႈ တႂ်ႈငဝ်းငမ်းဢိင်းၵလဵတ်ႈမႃးယူႇယဝ်ႉ။ ၸုမ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉၸမ်း

• ၸုမ်းပူတ်းပွၺ်ႇ ၵူၼ်းမိူင်းၸိုင်ႈတႆး (ရပလ)
• ၸုမ်းလွတ်ႈလႅဝ်းၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းၵူၼ်းမိူင်းတႆးတင်းသဵင်ႈ (ရလလဖ)
• ၸုမ်းၼုမ်ႇၶိူဝ်းမိူင်းဢေးသီးယႂ်း (AY)
• ၸုမ်းၸဝ်ႈႁႆႊၸဝ်ႈၼႃးမိူင်းတႆး (ရတလဖ)
• ၸုမ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸဝ်ႈၶႆႇၾႃႉမိူင်းတႆး (ရပကစ)
• ၸုမ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵူၼ်းမိူင်းသၼ်လွႆ (ရတစညဖ) ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

ၽွင်းၼၼ်ႉ ၽူႈၸီႉသင်ႇလွင်ႈပၢႆးဢုပ်ႉပိူင်ႇၸိုင်ႈတႆးသမ်ႉ ပဵၼ်မိသ်ႉတႂ်ႇၵျႂၼ်ႇလၢႆႇတႅၼ်ႇ။ ၵွပ်ႈထၢတ်ႈၸႂ်ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းမၢၼ်ႈမိူင်းတိုၼ်ႇသၢၼ်ႈမႃးလႄႈ လႆႈႁၼ်ၼႂ်းမိူင်းတႆး မီးမႃးပၢင်တုမ်ႊလူင် လၢႆလၢႆပွၵ်ႈ။

31. 1. 1946 ပၢင်တုမ်ႊလူင်မိူင်းၵိုင်- ဢုပ်ႇၵုမ်လွင်ႈပူၵ်းပွင်၊ ၵႃႉၶၢႆပၢႆးမၢၵ်ႈမီးလႄႈလွင်ႈၵၢင်ၸႂ်ၵူၼ်းမိူင်း မိူင်းတႆး။ 20 တေႃႇ 28. 3. 1946 ႁဵတ်းပၢင်တုမ်ႊလူင်ပၢင်လူင် တီႈလိၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉ လၢႆးၶႃႈ ၵမ်းဢွၼ်ထီႈၼိူင်ႈ။ တိူင်ႇပၢင်ႇလွင်ႈငဝ်းလၢႆးၵူႊလွင်ႈလွင်ႈ။ 3 တေႃႇ 7. 2. 1947 ႁဵတ်းပၢင်တုမ်ႊလူင်ပၢင်လူင် ၵမ်းထီႈသွင် ဢၼ်ၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇပဵၼ်မႃး 7. 2. 1947 ။ တႅပ်းတတ်း တႃႇတေဢဝ်လွတ်ႈလႅဝ်း တင်းႁၢင်ႈႁႅၼ်းလွင်ႈပိူင်ၾၢင်ၸိုင်ႈမိူင်း။ ၵေႃႇတင်ႈမုၵ်ႉၸုမ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈၶိူဝ်းႁၢဝ်းသၼ်လွႆ။

ဝၼ်းၶိူဝ်းတႆး ၵမ်းထီႈၼိူင်ႈ မိူဝ်ႈပီႊ 1930 ၼီႈ

ဝၼ်းၶိူဝ်းတႆး ၵမ်းထီႈၼိူင်ႈၼႆႉ လႆႈတႄႇမႃးမိူဝ်ႈ 7. 9. 1930 ၼီႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေ ၶုၼ်ၼႃႈၽိူၵ်ႇၶဝ်ၵေႃႇတင်ႈပၼ် မုၵ်ႉၸုမ်းၸဝ်ႈၶႆႇၾႃႉၸိုင်ႈတႆး မိူဝ်ႈ 1922 ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းတႆးတင်းလၢႆ လႆႈပဵၼ်မႃး 33 ၸဝ်ႈသေ တိူဝ်းမီးတၢင်းမိုတ်ႈၵိုဝ်းၸမ်ၸႂ်ၵၼ်မႃး။ သမ်ႉၶႂ်ႈမူၼ်ႉမႄးပူၵ်းပွင်ၵေႃႇသၢင်ႈ တင်ႈလွင်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး ႁႂ်ႈလႆႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႃးယူႇ။ ၵူၺ်းၼႃႇ ဢိင်းၵလဵတ်ႈၶဝ် ဢမ်ႇပၼ်သုၼ်ႇတူၵ်ႇလၢတ်ႈသင်မႃးလႄႈ လႆမီးမႃးၼႂ်းၵၢင်ၸႂ်မူမ်ႇပႅင်းဝႆႉၵွၺ်း။ ၽႅဝ်မႃးၼႂ်းပီႊ 1930 ၼီႈ လိူၼ်ထူၼ်ႈၵဝ်ႈ (သႅမ်ႇထႅမ်ႇပႂ်ႇ) လႆႈ 7 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်သၢမ်ၸဝ်ႈ(မိူင်းမိတ်ႈ၊ သီႇပေႃႉ၊ သႅၼ်ဝီ) ၸင်ႇတၢင်ႇတူဝ်ၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်တႆးသေ ၵႂႃႇတုၵ်းယွၼ်းးသုၼ်ႇလႆႈ တီႈမိူင်းဢိင်းၵလဵတ်ႈ။ ဢမ်ႇလႆႈသုၼ်ႇသင်မႃးသေတႃႉ ၸႂ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ဢၼ်မေႃၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵၼ်သေ တူၵ်ႇလၢတ်ႈတႃႇတင်ႈၶိူဝ်းတင်ႈမိူင်းလႆႈၼၼ်ႉ လႆႈယင်ႇႁၢၵ်ႈၾင်ပႅင်ႈမႃး လႆႈတႄႇမီးမႃး။ တႄႇပဵၼ်မႃးယဝ်ႉလႄႈ ဝၼ်းဢၼ်တႆးတႄႇၵႂႃႇၶတ်းၸႂ် တႃႇလႆႈသုၼ်ႇၵၢၼ်မိူင်း ႁႂ်ႈတိူဝ်းတွၼ်းမႃးၼၼ်ႉ ၸင်ႇလႆႈမၵ်းမၼ်ႈမႃး ႁႂ်ႈပဵၼ်ဝၼ်းၶိူဝ်းတႆး ၵမ်းဢွၼ်တၢင်းသုတ်းပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။ ႁဵတ်းၼႆသေ ၼႂ်းၸိုင်ႈတႆး လႆႈမီးမႃး ထၢတ်ႈၸႂ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ မၢၼ်ႈမိူင်း လႄႈ လွင်ႈတၢင်းၵၢၼ်ပၢႆးမိူင်းမႃးယူႇယဝ်ႉ။ ၼႂ်းပၢၼ်ၼႆႉ လႆႈမီးမႃး ႁူင်းႁဵၼ်းသွၼ်ပႃးလိၵ်ႈတႆး ဢၼ်ပဵၼ်တႃႇလုၵ်ႈလၢၼ်ငိူၼ်ႈၶိူဝ်းၸဝ်ႈၶႆႇၾႃႉၶဝ်ၶိုၼ်ႈႁဵၼ်းၼၼ်ႉ တီႈဝဵင်းတွင်ႇၵီးယူႇယဝ်ႉ။ ႁူင်းႁဵၼ်းၼႆႉ ဝၢႆးမႃး လၢႆႊပဵၼ်ႁူင်းႁဵၼ်းႁူင်းမူၺ်း(ၵေႃးလဵၵ်ႉ) ၵမ်ႇပေႃးၸမႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ဝၼ်းၶိူဝ်းတႆး မိူဝ်ႈပီႊ 1947 ၼီႈ

ပၢင်ၵုမ်ပီႊၼႆႉ ပဵၼ်ၵမ်းထူၼ်ႈသွင် ဢၼ်ႁဵတ်းတီႈဝဵင်းပၢင်လူင်၊ လိၼ်မိူင်းၸဝ်ႈၾႃႉလၢႆးၶႃႈ။ ယွၼ်ႉၵွပ်ႈပဵၼ်တီႈတူၵ်းၵၢင်ၵႄႈမိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇပွတ်းၸၢၼ်းလႄႈ လႆႈၵႂႃႇမႃးသၢင်ႇထုၵ်ႇတႃႇတင်းသဵင်ႈ။ ၶိုင်ႁႂ်ႈပဵၼ်ပၢင်တုမ်ႊလူင် ၶိူဝ်းၸိူဝ်းတႄးႁူတ်ႈသၼ်လွႆ ဢၼ်ၶဝ်ႈပႃး ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶျၢင်း၊ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶၢင်ၶဝ် လႄႈ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼႂ်းမိူင်းတႆးတင်းသဵင်ႈ တႄႇဢဝ်ၶိူဝ်းပလွင်ႈတဢၢင်း၊ ၶိူဝ်းတႆးထၼူႉ၊ ၶိူဝ်းပဢူဝ်းတွင်ႇသူႇ၊ ၶိူဝ်းတႆးၼွင်(ဢၢင်းသႃး)၊ တႆးပွတ်းႁွင်ႇပွတ်းၸၢၼ်းတင်းသဵင်ႈ။ ၸဝ်ႈၾႃႉၵူႊမိူင်းမိူင်းၶဝ်ၵေႃႈ မႃးၶိုၼ်ႈႁွတ်ႈထိုင်ယဝ်ႉ။ ပၢင်ၵုမ်လူင်သၢမ်ဝၼ်း(3-7. 2. 1947) ၼႆ တႅပ်းတတ်းတႅမ်ႈမၢႆလႆႈ ၶေႃႈလမ်ႇလွင်ႈလူင် တႃႇလွင်ႈလီလွင်ႈၸႃႉ ဢၼ်တေပဵၼ်ပိုၼ်းမၼ်ႈၵႅၼ်ႇလူင်ၵႂႃႇ တႃႇၶိူဝ်းႁဝ်းမိူင်းႁဝ်း။ လုၵ်ႉတီႈပၢင်တုမ်ႊလူင်ၼႆႉသေ တႅပ်းတတ်းတႃႇတေၵေႃႇသၢင်ႈ မုၵ်ႉၸုမ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ၶိူဝ်းမိူင်းၸိူဝ်းတႄးႁူတ်ႈသၼ်လွႆ။ လႆႈၸႂ်ၵၼ် တႃႇၽွမ်ႉႁူမ်ႈသေ တေတုၵ်းယွၼ်းဢဝ် လွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃႈတီႈဢိင်းၵလဵတ်ႈ။ လႆႈၸႂ်တႃႇပူၵ်းပွင်ၵၢၼ်ယဵၼ်ႇငႄႈလိၵ်ႈလၢႆး ဢိၵ်ႇပၢႆးမၢၵ်ႈမီးၽႂမၼ်း ႁႂ်ႈတိူဝ်းလွတ်ႈလႅဝ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၵႂႃႇ တင်ႈပိူင်ၽႂ်မၼ်း။ လႆႈၸႂ်တႃႇပူၵ်းတင်ႈ မိူင်းတီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇ တင်းလွင်ႈမီးသုၼ်ႇလႆႈၽဵင်ႇပဵင်း။ တႃႇလႆႈမီးလွင်ႈသုၼ်ႇပိုၼ်ႊၼႄလႆႈ ပိူင်ႇမီႈၽိင်ႈမိူင်းႁင်းၶေႃႈ ၼႂ်းမိူင်းတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၽႂ်မၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉယူႇယဝ်ႉ။ လၵ်းထၢၼ်သၢၵ်ႈသေႇ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းမိူင်းလွႆ ၸိူဝ်းလႆႈၸႂ်လူင်းလၢႆမိုဝ်း ၽွမ်ႉၸွမ်းတႆးၸမ်း -

ၾၢႆႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶၢင်ၶဝ်ပဵၼ်

(1) သမႃးတူႇဝႃႇသိၼ်ႇဝႃးၼွင်ႇ (ၸေႊတွၼ်ႊမျိတ်ႉၵျီးၼႃး/ ဝဵင်းၸေႊၼႃး)

(2) တူႇဝႃႇၸၢဝ်ႇရိပ်ႉ (ၸေႊတွၼ်ႊမျိတ်ႉၵျီးၼႃး/ ဝဵင်းၸေႊၼႃး)

(3) တိင်ႇရတၼ်ႇ (ၸေႊတွၼ်ႊမိတ်ႉၵျီးၼႃး/ ဝဵင်းၸေႊၼႃး)

(4) ၸၢဝ်ႇလႃႉ (ၸေႊတွၼ်ႊမၢၼ်ႈမူဝ်ႇ)

(5) ၸၢဝ်ႇလွၼ်း (ၸေႊတွၼ်ႊမၢၼ်ႈမူဝ်ႇ)

(6) လပၢင်ႇၵရွင်ႇ(ၸေႊတွၼ်ႊမၢၼ်ႈမူဝ်ႇ) ၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

ၾၢႆႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶျၢင်းပဵၼ်

(1) လႂႃႉမူင်း (ၾလမ်း)

(2) တွင်ႇၸႃႇၶပ်ႉ(တီးတိမ်ႇ)

(3) ၵဵဝ်ႊမၢၼ်း(ႁႃးၶႃး) ၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

တွၼ်ႊတႃႇမိူင်းတႆးၼႆၵေႃႈ ၽူႈတၢင်တူဝ်ၵူၼ်းမိူင်းတႆး ၵူႊတီႈၵူႊတွၼ်ႊၶဝ် ႁူမ်ႈပႃးတင်း ၸဝ်ႈၶႆႇၾႃႉမိူင်းတႆး 33 ၸဝ်ၶဝ် လႆႈတၢင်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵၼ် တႃႇတေယွၼ်ႇယွမ်းပၼ်ႁႅင်းပွင်ႊ (ဢႃႇၼႃႇ) ပိူင်ႇငမ်းၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ်သေ ၸဝ်ႈၾႃႉၵူၼ်းမိူင်းတင်းလၢႆ လႆႈၸႂ်ၵၼ် တႃႇႁူမ်ႈႁွမ်းၵၼ်ပူၵ်းပွင်မိူင်းတႆးၵႂႃႇမိူဝ်းၼႃႈယူႇယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼႆ ၸင်ႇလႆႈၸႂ်ၵၼ် တႃႇတေတင်ႈပဵၼ်လုမ်းလူင် တႅၼ်းၽွင်းမိူင်းတႆး ဢၼ်ၶဝ်ႈပႃးၸဝ်ႈၾႃႉ 33 ၸဝ်ႈ၊ ႁူမ်ႈပႃးၽူႈတၢင်တူဝ်ၵူၼ်းမိူင်း 33 ၵေႃႉၶဝ် ၽဵင်ႇပဵင်းၵၼ်သေ 66 ၸဝ်ႈ ႁူမ်ႈႁွမ်းၼႆႉပဵၼ်တႅၼ်းၽွင်းတၢင်ႇတူဝ်မိူင်းၸိုင်ႈတႆးပတ်းပိုၼ်ႉ တီႈလုမ်းလူင်တႅၼ်းၽွင်း(သၽႃး -ႁူမ်ႈတုမ်ႊလူင်) ၼၼ်ႉမႃး ၵမ်းဢွၼ်တၢင်းသုတ်းပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉတီႈပၢင်တုမ်ႊလူင်တႅၼ်းၽွင်းၼႆႉသေ ၸင်ႇသိုပ်ႇလိူၵ်ႈဢွၵ်ႇထႅင်ႈ ၽူႈတၢင်ႇတူဝ်ၾၢႆႇၸဝ်ႈၾႃႉလႄႈၼႂ်းၵူၼ်းမိူင်း ယေႈၾၢႆႇ 7 ၵေႃႉ ပဵင်းၵၼ်ယဝ်ႉ။

ၽူႈတၢင်တူဝ်ၾၢႆႇၸဝ်ႈၾႃႉ 7 ၸဝ်ႈၸမ်း

(1) ၶုၼ်ပၢၼ်းၸိင်ႇ (ၸဝ်ႈၾႃႉလူင် မိူင်းသၼ်လွႆလူင်ၼမ်ႉသၼ်ႇ၊ ၶိူဝ်းပလွင်ႈ)

(2) ၸဝ်ႈၶမ်းသိူၵ်ႈ (ၸဝ်ႈၾႃႉလူင် မိူင်းယွင်ႁူၺ်ႈ၊ ၶိူဝ်းတႆးၼွင်)

(3) ၸဝ်ႈႁူမ်ႇၾႃႉ (ၸဝ်ႈၾႃႉလူင် မိူင်းသႅၼ်ဝီ၊ ၶိူဝ်းတႆး)

(4) ၸဝ်ႈၾႃႉလၢႆးၶႃႈ ၸဝ်ႈၼုမ်ႇ (ၸဝ်ႈၾႃႉလူင် မိူင်းလၢႆးၶႃႈ၊ ၶိူဝ်းတႆး)

(5) ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း (ၸဝ်ႈၾႃႉလူင် မိူင်းပွၼ်၊ ၶိူဝ်းတႆး)

(6) ၸဝ်ႈထုၼ်းဢေး (ၸဝ်ႈၾႃႉလူင် မိူင်းသႃမိူင်းၶမ်း၊ ၶိူဝ်းတႆးထၼူႉ)

(7) ဢူးၽိဝ်ႇ (ၽူႈတၢင်တူဝ် ၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းသီႇသႅင်ႇ၊ ၶိူဝ်းပဢူဝ်း)

ၽူႈတၢင်တူဝ်ၾၢႆႇၵူၼ်းမိူင်း 7 ၸဝ်ႈၸမ်း

(1) ၶုၼ်ၽူင်း (ၽူႈတၢင်တူဝ်တွၼ်ႊၵူတ်ႉၶၢႆ၊ ၶိူဝ်းၶၢင်)

(2) လုင်းတိၼ်ႇဢေး (ၽူႈတၢင်တူဝ်တွၼ်ႊမိူင်းၼွင်ႁၢႆးယႃႈ၊ ၶိူသ်းတႆးၼွင်)

(3) လုင်းထုၼ်းမျိၼ်ႉ (ၽူႈတၢင်တူဝ်တွၼ်ႊမိူင်းမွၵ်ႇမႆႇလၢင်းၶိူဝ်း၊ ၶိူဝ်းတႆး)

(4) လုင်းၶုၼ်ၵျႃႇပူႉ (ၽူႈတၢင်တူဝ်တွၼ်ႊမိူင်းသီႇပေႃႉ၊ ၶိူဝ်းတႆး)

(5) လုင်းၶုၼ်ၸေႃး (ၽူႈတၢင်တူဝ်တွၼ်ႊပၢင်းတြႃႉ၊ ၶိူဝ်းတႆးထၼူႉ)

(6) လုင်းၶုၼ်ထီး (ၽူႈတၢင်တူဝ်တွၼ်ႊပၢင်လူင်၊ ၶိူဝ်းတႆး)

(7) ၸဝ်ႈယဵပ်ႇၾႃႉ (ၽူႈတၢင်တူဝ်တွၼ်ႊသႅၼ်ဝီ၊ ၶိူဝ်းတႆး) ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

ၶဝ်ၸဝ်ႈ 14 ၸဝ်ႈၼႆႉ ၸင်ႇလိူၵ်ႈယေႃးႁႂ်ႈ ၸဝ်ႈၶုၼ်ပၢၼ်းၸိင်ႇ (ၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းလွႆလူင်ၼမ်ႉသၼ်ႇ) ႁႂ်ႈၶိုၼ်ႈပဵၼ် ႁူဝ်ပဝ်ႈလူင်သေယဝ်ႉ ဢၼ်ၵိုတ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉသမ်ႉ ႁႂ်ႈပဵၼ်ၽူႈၶဝ်ႈၸုမ်း။ ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ၼၢမ်းၼႂ်းမၼ်းသမ်ႉ ႁႂ်ႈပဵၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းပွၼ် ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း လႄႈ လုင်းၶုၼ်ၵျႃႇပူႉ သီႇပေႃႉၶဝ်ႁဵတ်းပွင်။ ၸုမ်းၼႆႉ ႁိၵ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈၶွင်ႇသီႇမိူင်းၸိုင်ႈတႆး (Shan States Council)၊ ပဵၼ်ၸုမ်းပွင်ၵၢၼ် ၽူႈတၢင်တူဝ်မိူင်းတႆး။ ပွင်ႇဝႃႈ ပဵၼ်ၸုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းတႆး ဢၼ်ပႃးၵၢင်ၸႂ်ၵူၼ်းမိူင်းၼၼ်ႉ ၵမ်းဢွၼ်တၢင်းသုတ်းပိူၼ်ႈၼႆၵေႃႈဝႃႈလႆႈယဝ်ႉ။ ၼႆႉပွင်ႇဝႃႈ တႆးယၢမ်ႈမီးမႃး ၽူႈတၢင်တူဝ် ဢၼ်တေဢုပ်ႉမိူင်းတႆးၵႂႃႇၼႃႈ။

ဢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းတႆး တႄႇမီးမႃးၼႆႉ ၸဵမ်မိူဝ်ႈပီႊ 1947 ၼီႈ မိူဝ်ႈဝၼ်း 7. 2. 1947 ၼႆလႄႈ ၼႂ်းၵၢၼ်ပိုၼ်းပၢႆးမိူင်း မိူင်းတႆးၼႆႉ ပဵၼ်ဝၼ်းလမ်ႇလွင်ႈလူင် ဢၼ်ထုၵ်ႇလီႁူႉၵၼ်ဝႆႉၼၼ်ႉဝၼ်းၼိူင်ႈယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၵွပ်ႈ လႆႈမီးမႃးလူင်ပွင်ၸိုင်ႈယဝ်ႉလႄႈ ၼင်ႇႁိုဝ်ပိူင်ၾၢင်ၸိုင်ႈမိူင်း ပေႃးတေတဵမ်ထူၼ်ႈၸုမ်ႇၵူႈၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇလႆႈမီးပႃးတုင်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် မိၵ်ႈမၢႆၸွမ်ပိဝ်တၢင်ၶိူဝ်းမိူင်းယူႇ။ တႃႇဢူဢၢႆၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ထုၵ်ႇမီးၵႂၢမ်းတၢင်ႇတုင်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈယူႇၼႆလႄႈ ဢိင်ဢဝ်ဢၼ်လုင်းၶုၼ်ပႃႉၺၢၼ်ႇ မိူင်းသီႇပေႃႉ လႆႈတႅမ်ႈမႃးဝႆႉၼၼ်ႉ ၸင်ႇတၢင်ႇၼႄထိုင်ပၢင်ၵုမ်လူင်သေ တင်းလၢႆၸင်ႇဢွၼ်ၵၼ်ၵိုၼ်ႉႁိုၼ်ႇၸိုၼ်ႇၵမ်ႉသေ ဢွၼ်ၵၼ်လႆႈၸႂ်တႅပ်းတတ်းပၼ်မႃး ၽဵင်းၵႂၢမ်းတၢင်ႇၸွမ်ပိဝ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၼႆႉ ႁႂ်ႈပဵၼ်ၵႂၢမ်းတႆး ဢၼ်မီးၶေႃႈတႄႇဝႃႈ "ၶိူဝ်းတႆးၶိူဝ်းရႃႇၸႃ" ၼၼ်ႉမႃးယဝ်ႉ။ တႃႇတုင်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်တႅပ်းတတ်းမၵ်းမၼ်ႈပၼ် ႁႂ်ႈပဵၼ် တုင်းၸွမ်ပိဝ် ဢၼ်သီသၢမ်ႁၢဝ်း လိူင်၊ ၶဵဝ်၊ လႅင် ၽဵင်ႇၵၼ် တင်းဝူင်းလုၵ်ႈလိူၼ်မူၼ်းသီၶၢဝ် ယူႇၵၢင်ၼၼ်ႉမႃးယူႇယဝ်ႉ။ တၢင်းယၢဝ်းႁႂ်ႈမီး 5 ထတ်း၊ တၢင်းၵႂၢင်ႈမီး 3 ထတ်း။ လုၵ်ႈလိူၼ်မူၼ်းသီၶၢဝ်ၼႂ်းၵၢင်မၼ်းၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈတၢင်းၵႂၢင်ႈ လတ်းၵႂၢင်ႈၼိူင်ႈသွၵ်ႇတင်ႈ ( 18 ပႅၵ်ႉ) တဵမ်တဵမ်ၼႆသေ ဢွၼ်တႄႇၸႂ်ႉတိုဝ်းၵၼ်မႃး ၼႆႉတေႃႇမိူဝ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ။

ၽိုၼ်ဢိင်

ပိုၼ်ႊႁၢၼ်တႆး၊ 2012 ၼီႈ။ ၶူၼ်ႉလိူၺ်ႈ ဝၼ်းၶိူဝ်းတႆး(ဝၼ်းမိူင်းတႆး) ၶွပ်ႇၶူပ်ႇ 65 ပီႊ။ သၢႆပႅၼ်း၊ No. 31၊ May၊ 2012။ ၸုမ်းယုၵ်ႉယွင်ႈ ၽူႈၵတ်ႉၶႅၼ်ႇၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆး။