ဝတ်ႉၵုင်းပဝ်း
ပိုၼ်းၵႅပ်ႈဝတ်ႉၵုင်းပဝ်း
မႄးထတ်းဝတ်ႉၵုင်းပဝ်း ဢမ်ႇၼၼ် တိူၵ်ႈသွၼ်လိၵ်ႈ ဝတ်ႉသၻ်ꩪမ်မၸေႃတိ - ၵုင်းပဝ်း ပဵၼ်တိူၵ်ႈသွၼ်လိၵ်ႈလူင် ဢၼ်ၼိုင်ႈ ယူႇတီႈ ပွၵ်ႉ (3) ဝဵင်းၵႃလိ (ထုင်ႉၵုၼ်ပၢင်ၵုၼ်ၶူင်း) မိူင်းတႆးပွတ်းၸၢၼ်းယူႇယဝ်ႉ။
ပိုၼ်း
မႄးထတ်းပိုၼ်းၸိုဝ်ႈဝတ်ႉၵုင်းပဝ်း
ဝတ်ႉၵုင်းပဝ်းၼႆႉ လုၵ်ႉတီႈၶေႃႈၵႂၢမ်းတႆးၸႅတ်ႈꧦ ၸၢင်ႇꧦ ဢၼ်ၵူၼ်းယူႇသဝ်းၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၶဝ် ဢွၼ်ၵၼ် တၢင်ႇပၼ်မႃးယဝ်ႉ။ ‘’ၵုင်း” ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၸိုဝ်ႈလွႆဢွၼ်ႇဢၼ်ဢမ်ႇလဵၵ်ႉ ဢမ်ႇယႂ်ႇသေ ၸင်ႇႁွင်ႉဝႃႈ ‘’ၵုင်း” ၼႆယဝ်ႉ။ “ပဝ်း” ၼၼ်ႉသမ်ႉ ပဵၼ်ၸိုဝ်ႈတူၼ်ႈမႆႉမဵဝ်းၼိုင်ႈ ဢၼ်ပီႈၼွင်ႉတႆးႁဝ်းႁွင်ႉၵၼ်မႃး၊ မႆႉပဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်မႆႉဢၼ်မီးလွၼ်ႉမီးၵႅၼ် ၶိုၵ်ႉၶႅမ်ႉလႄႈၵႃႈၶၼ်ယႂ်ႇ ဢၼ်ပိူၼ်ႈဢဝ်ႁဵၼ်းႁိူၼ်း ဢၼ်ၶိူင်ႇၶမ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉတီႈၵုင်း ဢၼ်မီးတူၼ်ႈမႆႉပဝ်းၼၼ်ႉလႄႈ ၵူၼ်းဢၼ်ယူႇသဝ်းၼႂ်းဝၢၼ်ႈၵႃလိ ဢိၵ်ႇတၢင်းဝၢၼ်ႈၼွင် ငိုၼ်းၶဝ် ၸင်ႇဢွၼ်ၵၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ “ၵုင်းပဝ်း” ၼႆမႃးၸဵမ်ၸႂ်ယူႇယဝ်ႉ။
ဢွၼ်တၢင်းမိူဝ်ႈဝၢၼ်ႈၵူၼ်းပႆႇၵိုၼ်းၼမ်ၼၼ်ႉ ဝၢၼ်ႈၵႃလိပဵၼ်ဝၢၼ်ႈၼိုင်ႈ ဝၢၼ်ႈၼွင်ငိုၼ်းၵေႃႈပဵၼ်ဝၢၼ်ႈ ၼိုင်ႈႁင်းၵူၺ်းမၼ်း၊ ဢမ်ႇပႆႇၸႂ်ႈဝၢၼ်ႈလဵဝ်ၵၼ်၊ ၽွင်းယၢမ်းၼင်ႇၼၼ် တီႈဝတ်ႉၵုင်းပဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ဝႆႉပႃႇမႆႉ ပဝ်းလူင်သေ ပဵၼ်တီႈၵူၼ်ႈဝၢၼ်ႈၵူၼ်ႈသူၼ်ၶဝ်သွင်ဝၢၼ်ႈ ဢွၼ်ၵၼ်ႁႃၵိၼ်ႁဵပ်းၼိူဝ်မၼ်ယူႇယဝ်ႉ၊ ၼႂ်း ပၢင်ပဵင်းလူင် ၽၢႆႇၸဵင်ႇႁွင်ႇဝၼ်ႈတူၵ်း တိၼ်ၵုင်းပဝ်းသမ်ႉ ပဵၼ်သၢင်းၶႅင်းဝၢၼ်ႈၵႃလီႉယဝ်ႉ။
ထိုင်မိူဝ်ႈလႆႈတင်ႈပဵၼ်ဝတ်ႉပဵၼ်ၵျွင်းမႃးယဝ်ႉၵေႃႈ ၸင်ႇၸႂ်ႉၸိုဝ်ႈ ‘’ၵုင်းပဝ်း” ၼၼ်ႉၵူၺ်းသေ ၶိုၼ်းဢွၼ်ၵၼ် ႁွင်ႉၸိုဝ်ႈဝတ်ႉဝႃႈ ‘’ဝတ်ႉၵုင်းပဝ်း’’ ၼႆမႃးတေႃႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။
ထိုင်မႃးပၢၼ်ၸဝ်ႈသြႃႇသုၸိင်ႇတႃႇ ပဵၼ်ၽူႈၵႂၢၼ်းဝတ်ႉၼၼ်ႉ ၸင်ႇဝူၼ်ႈဝႃႈ လူဝ်ႇမီးၸိုဝ်ႈပႃႇလိပႃၼႆလႄႈ မၼ်းၸဝ်ႈၸင်ႇတိူင်ႇပၢင်ႇဢုပ်ႇဢူဝ်းၸွမ်း သင်ႇၶႃႇလႄႈတၵ်ႉၵႃႇၶဝ်သေ ၸင်ႇ တၢင်ႇၸိုဝ်ႈပႃႇလိသႂ်ႇထႅင်ႈဝႃႈ “သၻ်ꩪမ်မၸေႃတိ” ဢၼ်မီးတီႈပွင်ႇၽၢႆႇတႆးဝႃႈ “သၢႆလႅင်းထမ်ႇမ” ၼႆယူႇယဝ်ႉ၊ ထိုင်မႃးဝၢႆးၼၼ်ႉ ၸင်ႇ ဢွၼ်ႇၵၼ်ၸႂ်ႉ ၸိုဝ်ႈဝႃႈ ဝတ်ႉသၻ်ꩪမ်မၸေႃတိ - ၵုင်းပဝ်း ၼႆမႃးတေႃႇထိုင် ယၢမ်းလဵဝ်ယူႇယဝ်ႉ။
လွင်ႈတၢင်းဢၼ်လႆႈတေႇတင်ႈဝတ်ႉၵုင်းပဝ်း
မႄးထတ်းမိူဝ်ႈပီ ၶရဵတ်ႈ 1996 ၼၼ်ႉယွၼ်ႉပိူဝ်ႈပဵၼ်ၶၢဝ်းၵၢၼ်မိူင်းလႅၵ်ႈလၢႆႈ ဝၢၼ်ႈမိူင်းသုၵ်ႉသၵ်ႉႁႅင်းၼႃႇသေ လႆႈမီးပီႈ ၼွင်ႉတႆးပွတ်းၸၢၼ်း ဢိူင်ႇမိူင်းၵဵင်းလူမ်းတင်းသဵင်ႈ လႆႈၶၢႆႉယၢႆႉပၢႆႈၽေးသိုၵ်းသေမႃးယူႇသဝ်းၸွမ်းတိၼ်လွႆ ၵုင်းပဝ်း၊ ၵွပ်ႈၼၼ်ၼင်ႇႁိုဝ်ၵူၼ်ႈထဝ်ႈၵူၼ်းၵႄႇၶဝ် တေဢမ်ႇလႆႈၶိုၼ်ႈၵျွင်းလွင်ႈမွၵ်ႇၵႆၼၼ်ႉ ၸင်ႇဢွၼ် ၵၼ်ၵေႃႇတင်ႈ ဝတ်ႉၵုင်းပဝ်း ပုၼ်ႈတႃႇၵူၼ်ႈၸိူဝ်းပၢႆႈၽေး ဢၼ်လုၵ်ႉဢိူင်ႇၵဵင်းလူမ်းမႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
လွင်ႈၵေႃႇသၢင်ႈဝတ်ႉ
မႄးထတ်းလွင်ႈၵေႃႇသၢင်ႈဝတ်ႉၵုင်းပဝ်းၼႆႉ လႆႈတေႇၸဵမ်ႈမိူဝ်ႈ ပီ1996 မိူဝ်ႈပီႈၼွင်ႉၵူၼ်ႈပၢႆၽေးသိုၵ်း မႃးယူႇၼမ် ၸွမ်းတိၼ်လႆၵုင်းပဝ်းသေ လႆႈတေႇၵျွင်းၽၢၵ်ႈ ၵျွင်းၶႃးမႃးဢၼ်တၢင်း ပၢၼ်ၼိုင်ႈယဝ်ႉပၢၼ်ၼိုင်ႈ တႃႇသင်ႇၶႃႇၸဝ်ႈၶဝ် သမ်ႉပေႃးတေလႆႈယူႇသဝ်းၶႅမ်ႉလႅပ်ႈလီ တႃႇၵၢၼ်ႁဵၼ်းၶေႃႈသင်ႇၵႂၢမ်းသွၼ် ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ တႃႇသႃႇသၼႃႇမုၼ်ၶမ်းၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ သမ်ႉပေႃးတေႁိူဝ်ႈႁိူင်းၵႂႃႇ ဝၼ်းတႃႇမိူဝ်းၼႃႈၼၼ်ႉ ၸွမ်းၼင်ႇၵၢၼ် ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး ဢိၵ်ႇလွင်ႈပွင်ပဵၼ်လႆႈသင်ႇၶႃႇလႄႈတၵ်ႉၵႃႇၼၼ်ႉ၊ လႆႈဢွၼ်ၵၼ်ၶတ်းၸႂ်သႂ်ႇႁႅင်းၵေႃႇသၢင်ႈမႃး ပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ်တေႃႇပေႃးပဵၼ်ၵျွင်းလူင်ႁူင်းထမ်းမႂ်ႇဢၼ်ဢၼ်ၸဝ်ႈသြႃႇဝိၸိတ်ႉတ ၵျွင်းၼမ်ႉသွင်လိၼ်း လွႆသႅင်မိူင်းသူႈလႆႈဢွၼ်ႁူဝ်တၵ်ႉၵႃႇသတ်ႉထတ်း တီႈၸမ်တီႈၵႆသေ ႁဵတ်းၵေႃႇသၢင်ႈမႃး ဢၼ်ႁၼ်ယူႇယၢမ်းလဵဝ်ယူႇယဝ်ႉ။
ၸဝ်ႈသြႃႇၼင်ႈဝတ်ႉသၻ်ꩪမ်မၸေႃတိ - ၵုင်းပဝ်း ဝဵင်းၵႃလီႉ
မႄးထတ်း1. ၸဝ်ႈသြႃႇဢႃၸေယ ၵဵင်းလူမ်း
2. ၸဝ်သြႃႇပၺ်ၺႃသီရိ -
3. ၸဝ်ႈသြႃႇဝႃရိတ်တ -
4. ၸဝ်ႈသြႃႇသုၸိၼ်တႃ ၼမ်ႉပႃမၼ်း
5. ၸဝ်ႈသြႃႇထမ်မဝရ -
6. ၸဝ်ႈၶူးၶမ်းလႅင်း ၶေမိၼ်ႇတ မိူင်းပူးလူင်
ၵၢၼ်ႁဵၼ်း
မႄးထတ်း
ၸဵမ်မိူဝ်ႈၵေႃႇတင်ႈ ဝတ်ႉသၻ်ꩪမ်မၸေႃတိ - ၵုင်းပဝ်းမႃး၊ သင်ႇၶၸဝ်ႈဢၼ်လႆႈမႃးယူႇသဝ်းတီႈဝတ်ႉ လႆႈ ဢွၼ်ၵၼ်ႁဵၼ်းသွၼ်ဢဝ်လိၵ်ႈလၢႆးပၢႆးထမ်း ၸွမ်းပိူင်လၵ်းသုတ်ႇပရိယတ်ႉတိသတ်ႉထမ်ႇမပႃႇလၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈ ဝဵင်းပၢင်လူင် ဢၼ်မီးၸၼ်ႉမူႇလ၊ ၸၼ်ႉပထမ၊ ၸၼ်ႉတုတိယ၊ ၸၼ်ႉတတိယ ၼၼ်ႉသေ၊ ထိုင်မႃးပီၶရဵတ်ႈ ပီ 2022 ၵၢၼ်ႁဵၼ်းသင်ႇၶတႆး ဢၼ်မီး ၸဝ်ႈၶူးလူင် ၶမ်းမၢႆ ထမ်မသႃမိ ႁူမ်ႈလူၺ်ႈၸဝ်ႈသြႃႇလူင်ၶဝ်ၸဝ်ႈ လႆႈဢွၼ်ႁူဝ်ၼမ်းၼႃႈ သင်ႇၶၸဝ်ႈၼႂ်းမိူင်းတႆး ပိၼ်ႇလႅၵ်ႈလၢႆႈလၵ်ႈသုတ်ႇမႂ်ႇ ပရိယတ်ႉတိသတ်ႉ ထမ်ႇမပႃႇလၵႅၼ်ႇမႂ်ႇ မီးၸၼ်ႉငဝ်ႈ သၢမ်ၸၼ်ႉ၊ ၸၼ်ႉၵၢင် သၢမ်ၸၼ်ႉ၊ လႄႈၸၼ်ႉသုင် သၢမ်ၸၼ်ႉ ႁူမ်ႈပဵၼ် ၵဝ်ႈၸၼ်ႉသေ ဝတ်ႉၵုင်းပဝ်းၵေႃႈလႆႈသိုပ်ႇသွၼ်ၸွမ်းလၵ်းသုတ်ႇမႂ်ႇမႃးယူႇယဝ်ႉ။
လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၶူးၶမ်းလႅင်း ၶေႇမိၼ်ႇတ (B.A, M.Ed.) ဝၢႆးသေလႆႈမႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈသြႃႇၼင်ႈၵျွင်းယဝ်ႉ၊ ၼင်ႇႁိုဝ်ၵၢၼ်ႁဵၼ်းသင်ႇၶၸဝ်ႈပေႃးသေ ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႅၼ်ႈၸဝ်ႈပိူင်ၵမ်ႇၽႃႇ လႄႈၼင်ႇႁိုဝ် တေပဵၼ်လွင်ႈပူၵ်း ပွင်ၸွႆႈထႅမ် ၵၢၼ်ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ ပၢႆးၸႂ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇယိင်းၸၢႆးၼေႃႇတႅၼ်းၶိူဝ်းႁဝ်း ႁႂ်ႈပဵၼ်လုၵ်ႈလၢင်းလီ လႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းလီတႃႇပေႃႈမႄႈ ဝၢၼ်ႈမိူင်းလႄႈ ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းၼၼ်ႉ ၸင်ႇလႆႈပိုတ်ႇၽုၺ်ႇ ပၢင်ၽိုၵ်းၾွၼ်ႉ ပၢင်သွၼ် ၶၢဝ်းမႆႈမႃး လႆႈဝႃႈၵၢၼ်ႁဵၼ်း ဝတ်ႉသၻ်ꩪမ်မၸေႃတိ - ၵုင်းပဝ်း လႆႈႁၼ်ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင်မႃးတႄႉတႄႉယူႇ ယဝ်ႉ။
ၽိုၼ်ဢိင်
မႄးထတ်းပပ်ႉမၢႆတွင်းလွင်ႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉႁႃႁေႃႈမုၼ်းၵဝ်ႇ ၸဝ်ႈၶူးၶမ်းလႅင်း ၶေႇမိၼ်ႇတ (B.A, M.Ed.) ဢၼ်လႆႈၵႅပ်းမၢႆ တွင်းဝႆႉ။