လၵ်းၵၢၼ်ႁႃႈပိူင် တႃႇၵေႈလိတ်ႈ ပၼ်ႁႃယႃႈမဝ်းၵမ်

“တေႁဵတ်းႁိုဝ် ၵေႈလိတ်ႈ ပၼ်ႁႃယႃႈမဝ်းၵမ်” ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ထွမ်ႇၶၢဝ်ႇပၢင်ၵုမ် ပီႈၼွင်ႉတႆး ဢၼ်ၸတ်းႁဵတ်း ၵႃႈလႂ်ၵေႃႈ ၵႆႉလႆႈငိၼ်းယူႇယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ၽေးၶဵၼ် ယႃႈမဝ်း ၵမ်ၼႆႉ ၸွတ်ႇၽႄႈထိုင် ၼႂ်းမိူင်းတႆးသေဢမ်ႇၵႃး ထိုင်မႃးၼႂ်းႁိူၼ်းၼႂ်းယေးၽႂ်မၼ်းယဝ်ႉလႄႈ ၽႂ်ၽႂ်ၵေႃႈ ဢွၼ်မႆႈၸႂ်လႂ်တိုၼ်ႇ။ ပေႃးႁၼ်ၵူၼ်းတိတ်းယႃႈ ထၢင်ႇလဵၵ်ႉတေႃႇၵၼ်။ မၢင်ၸိူဝ်းတႄႉၵေႃႈ မီးၸႂ်ၸေႇတၼႃႇသေ တီႉၺွပ်းဢဝ် တဵၵ်းၸႂ်ႉတတ်းယႃႈလိပ်းလိပ်းလႅင်လႅင်။ မၢႆထိုင်ဝႃႈ ယႃႈမဝ်းၵမ်ၼႆႉ မီးၽေးၶဵၼ်ၼႃႇသေ ၽၢႆႇၸဝ်ႈၼႃႈတီႈၶဝ်၊ လူင်ပွင် ၸိုင်ႈၶဝ် ဢမ်ႇၵေႈလိတ်ႈလႆႈပေႉလႄႈ ထိုင်တၢင်းဢၼ်ယူႇတီႈၵူၼ်းမိူင်းသေ ၵေႈလိတ်ႈဢဝ်ၵွၺ်းၵေႃႈ မီးမႃးယူႇယဝ်ႉ။

ၽွၼ်းယွၼ်ႈသၢမ်ပိူင် တီႈၵူၼ်းၸႂ်ႉ

ၵၢၼ်ၸႂ်ႉ ယႃႈမဝ်းၵမ်ၼႆႉ ၽွၼ်းယွၼ်ႈမၼ်း မီးသၢမ်ပိူင်-

1. ပၢႆးယူႇလီ၊
2. လွင်ႈၵူၼ်း
3. ငိုၼ်းတွင်း။

ၽွၼ်းယွၼ်ႈ ပၢႆးယူႇလီ – ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၸႂ်ႉ ယႃႈမဝ်းၵမ်လႄႈ ၸႂ်ၵူၼ်း တေဢမ်ႇၼိမ်လႆႈမိူၼ် ပိူၼ်ႈတၢင်ႇၵေႃႉ။ မႃႈမႃႈယွင်ႇယွင်ႇမႃး၊ တေဢမ်ႇ မိူၼ်မိူဝ်ႈၵူႊပွၵ်ႈ။ ဢိင်ၼိူဝ် လၢႆးတၢင်းၶဝ် ၸႂ်ႉယႃႈ မဝ်းၵမ်ၼၼ်ႉသေ တၢင်းပဵၼ်တၢင်ႇဢၼ်ၵေႃႈ ၸပ်းမႃးထိုင်တူဝ်ၶဝ်သေ ဢမ်ႇသၢင်ႇတေႃႇၸၢင်ႊ ႁဵတ်းႁႂ်ႈမၼ်း တၢႆၵႂႃႇၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။

ၽွၼ်းယွၼ်ႈ လွင်ႈၵူၼ်း – မိူဝ်ႈၽွင်းၸႂ်ႉ ယႃႈမဝ်းၵမ်လူၼ်ႉလိူဝ်ဝႆႉၼၼ်ႉ လၢႆးႁဵတ်းလၢႆးသၢင်ႈၶဝ် တေဢမ်ႇမိူၼ်ၵူႊပွၵ်ႈ။ ၸႂ်ႁိုၼ်ႇႁၢဝ်ႈၼႃႇ လႄႈ ၶႂ်ႈႁဵတ်းသင်ၵေႃႈ လႃႈလီႈႁဵတ်းႁွတ်းလူင်ၵႂႃႇ။ လၵ်ႉ၊ ၸူၼ်ၶူဝ်းပိူၼ်ႈ၊ ပၢၼ်းၽိတ်းပိူၼ်ႈ၊ ၶႃႈႁႅမ်ပိူၼ်ႈ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸၢင်ႊမီးယူႇယဝ်ႉ။ လိူဝ်ၼၼ်ႉ ၼႂ်းဝၢၼ်ႈၼႂ်းၶူင်ႇၵေႃႈ တေဢမ်ႇၶႂ်ႈ လဵၼ်ႈၵေႃႉၶဝ်ႈဢွၵ်ႇ တီႈတူဝ်ၵူၼ်းၸႂ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ် သေဢမ်ႇၵႃး ၵူၼ်းႁိူၼ်းမၼ်းၵေႃႈ လႆႈၼႃႈလဵၵ်ႉၸွမ်း။

ၽွၼ်းယွၼ်ႈ ၽၢႆႇငိုၼ်းတွင်း– ၵူၼ်းၵေႃႉ ဢၼ်မီးယိၼ်ႉယႃႈၼၼ်ႉ ၵႃႊပေႉမီးငိုၼ်း တိုၼ်း ဝႆႉတႃႇသိုဝ်ႉ ယႃႈမဝ်းၵမ်ၵွၺ်း။ ဢမ်ႇပဵၼ်ႁဵတ်း ၵၢၼ် ႁႃငိုၼ်းသင်သေ ၵွတ်းၽၢၼ်မႃး။ တႃႇလႆႈ ငိုၼ်းၼႆၵေႃႈ ႁႃႁဵတ်းလူင်ၵႂႃႇ ၵူႊလၢႆးၵူႊတၢင်း။ ၵွပ်ႈၼႆ ပၼ်ႁႃတႃႇၵူၼ်းၸႂ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ်ၼႆႉ ၶႅၼ်း ၼမ်မႃးၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။

ၼႆႉၵူၺ်း ႁဝ်းၶႃႈ တူၺ်းဢဝ် တႃႇသုၼ်ႇ တူဝ်ၵူၼ်းၵေႃႉလဵဝ်ၵွၺ်း။ သင်ဝႃႈ တူၺ်းတႃႇ ၸိူဝ်ႉ ၶိူဝ်းဝၢၼ်ႈမိူင်း ပေႃးၼႆၸိုင် ႁႅင်းႁဵတ်းၵၢၼ် ထၢမ်းငၢၼ်း ၶွင်ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းဝၢၼ်ႈမိူင်းႁဝ်း ပႅတ်ႈ လၢႆၵႂႃႇ တေႉတေႉ။ ၸိူဝ်းဢၼ်ၸႂ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ်ယူႇၼၼ်ႉ ၵမ်ႈပႃႈၼမ် ပဵၼ်ပၢၼ်ၵူၼ်း ဢၼ်တိုၵ်ႉ ႁဵတ်း ၵၢၼ်ထၢမ်းငၢၼ်းလႆႈ လီငၢမ်းၼၼ်ႉလွၼ်ႉလွၼ်ႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၶႃႈႁိုဝ်။

လၵ်းၵၢၼ် တိုၵ်းတေႃး ယႃႈမဝ်းၵမ် ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႊ

ႁူမ်ႈဝႃႈ ပၼ်ႁႃ ယႃႈမဝ်းၵမ် ၸွတ်ႇတူဝ်ႈ မိူင်းဝႆႉသေတႃႉ တေႃႇထိုင်မိူဝ်ႈလဵဝ် ပႆႇၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉ လႆႈ။ ယူႇတီႈၽၢႆႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၵေႃႈ ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉ ၸွမ်းၼင်ႇ ၾိင်ႈမိူင်းယႃႈမဝ်းၵမ် လႄႈ ယႃႈ ယူင်းၸႂ် (မူးယစ်ဆေးဝါးနှင့် စိတ်ကို ပြောင်းလဲ စေသောဆေးဝါးများဥပဒေ) သေတႃႉ ပႆႇထိုင်တီႈ ဢွင်ႇမၢၼ်။ ယူႇတီႈၵူၼ်းမိူင်းလႄႈသင်၊ ယူႇတီႈ မုၵ်ႉၸုမ်းတၢင်ႇၸိူဝ်းလႄႈသင် ၶဝ်ႈၸိမ်ၽဵဝ်ႈ မူၺ်ႉ ၸွမ်းၵေႃႈ မီးယူႇယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၼႃႇ မီးၵူၼ်း ထတ်းသၢင်မႃးဝႃႈ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ လၵ်းၵၢၼ်၊ မူႇပိူင်၊ ပေႃႇလၸီႇ ဢၼ်ၽႅၼ်ဝႆႉ တႃႇၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉယႃႈမဝ်း ၵမ်ၼၼ်ႉ ၽိတ်းပိူင်ႈဝႆႉလႄႈ ဢမ်ႇထိုင်တီႈထိုင် တၢင်း ၼႆယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼႆ မီးမုၵ်ႉၸုမ်းၸိူဝ်းဢၼ် တိုၵ်းသူၼ်း တီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈဝႃႈ ထုၵ်ႇလီပိၼ်ႇပႅင် လၵ်းၵၢၼ်ပေႃႇလၸီႇၵဝ်ႇ ဢၼ်ၸႂ်ႉမႃးၸဵမ်မိူဝ်ႈ ပီႊ 1993 ၼၼ်ႉ ၼႆယဝ်ႉ။

ၼႂ်းပီႊၼႆႉ ယူႇတီႈၽၢႆႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၵေႃႈ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇမႃးဝႃႈ တေပိၼ်ႇပႅင် ၾိင်ႈမိူင်း ယႃႈမဝ်း ၵမ်ၼႆယဝ်ႉ။ ပိူင်ယႂ်ႇမၼ်းတႄႉ တေလူတ်းပၼ် ဢၼ်လူင်းတူတ်ႈပၼ်တၢမ်ႇၶွၵ်ႈ တီႈၵူၼ်းၸႂ်ႉ ယႃႈမဝ်းၵမ်ၶဝ် ၼႆယဝ်ႉ။ တေလူင်းတူတ်ႈပၼ် တၢမ်ႇ တႃႇႁၢပ်ႇပုၼ်ႈၽွၼ်း ၼႃႈဝၢၼ်ႈတႃသူၼ် ပုၼ်ႈၵူၼ်းတင်းၼမ် ၼႆယဝ်ႉ။

ၵူၺ်းၵႃႈ ၵိုင်ႉၵၢင်ႉတူၺ်းတႄႉ မိူၼ်တင်း ပၼ်ႁႅင်း ၵူၼ်းၸႂ်ႉ ယႃႈမဝ်းၵမ်ၶဝ် ထၢင်ႇႁၢင်ႊၸႂ်ႉ ႁိုဝ်။ ၵူၼ်းမိူင်းၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈ ထၢင်ႇထိူမ် ငမ်းငဝ်း မႃးဝႃႈ ပၼ်ႁႃယႃႈမဝ်းၵမ်ၼႆႉ ၶႅၼ်းတေႁၢႆႉမႃးႁိုဝ် ၼႆယဝ်ႉ။

ၼင်ႇႁိုဝ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ တေပိၼ်ႇပႅင်ၸိူင်ႉ ၼႆၼႆႉ ၸုမ်းၸိူဝ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶဝ် ၶဝ်ႈ ႁႃတိုၵ်းသူၼ်းမႃးတင်းႁိုင်ယဝ်ႉ။ ၵမ်းလိုၼ်း မုၵ်ႉ ၸုမ်း ၸိူဝ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၼႂ်းမိူင်းဢိၵ်ႇ ၼွၵ်ႈမိူင်း ႁူမ်ႈၵၼ်ၽွတ်ႈတင်ႈ ၸုမ်းတိုၵ်းသူၼ်း မူႇပိူင် ယႃႈမဝ်းၵမ် တႃႇမိူင်းမၢၼ်ႊ (Drug Policy Advocacy Group Myanmar) ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ သေ ၶဝ်ႈႁႃတိုၵ်းသူၼ်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢိၵ်ႇမုၵ်ႉ ၸုမ်းၸိူဝ်းဢၼ်ၵဵဝ်ႇၵွင်ႉၼၼ်ႉ။

ၸွမ်းၼင်ႇ ၸုမ်းတိုၵ်းသူၼ်းမူႇပိူင်ယႃႈ မဝ်းၵမ် တႃႇမိူင်းမၢၼ်ႊ (DPAG-M) ၼႄႉၼမ်း မႃးပၼ်ၼၼ်ႉတႄႉ – မိူင်းမၢၼ်ႊ မီးပၼ်ႁႃယႂ်ႇ လူင် ၵဵဝ်ႇၵပ်း ၵၢၼ်ၸႂ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ်။ ပိူင်ယႂ်ႇတႄႉ ပဵၼ်လၢႆးၸႂ်ႉတိုဝ်းယႃႈမဝ်းၵမ် ဢၼ်မီးၽေးၶဵၼ် တေႃႇၵူၼ်း ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူၼ်ၼင်ႇ ၵူၼ်းၸႂ်ႉယႃႈ ၽိၼ်ႇၶဝ် ဢဝ်ၶဵမ်မၢၵ်ႈလဵဝ် ႁူမ်ႈၵၼ်သမ်းၸိူဝ်း ၼၼ်ႉ။ ၼင်ႇႁိုဝ် တေၵေႈလိတ်ႈလႆႈ ပၼ်ႁႃ ယႃႈ မဝ်းၵမ် မိူင်းမၢၼ်ႊ ၶိုင်ႁႃတီ့ၺွပ်းဢဝ် ၵူၼ်းၵဵဝ်ႇ ၵွင်ႉၶဝ် ၼႆသေတႃႉ ပိူင်ယႂ်ႇတႄႉ တီ့ၵမ်ဢဝ် ၵူၼ်း ၸႂ်ႉယႃႈ ၶဝ်ၼၼ်ႉၵွၺ်း။ လၢႆးတၢင်း ၾိင်ႈမိူင်း ယႃႈမဝ်းၵမ် ဢၼ်ဢဝ်လိူင်ႈတေႃႇ ၵူၼ်းၸႂ်ႉယႃႈ ၶဝ် ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႊ ၸဵမ်တင်း ပၵ်းပိူင်ၾိင်ႈမိူင်း တိုၵ်းတေႃး ယႃႈမဝ်းၵမ်ဢၼ်ၸႂ်ႉယူႇမိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ ဢမ်ႇထိုင် တီႈထိုင်တၢင်း။ ၵူၼ်းၸႂ်ႉယႃႈ လႄႈ မုင်ႉႁေႃႁိူၼ်းၶဝ်ၵွၺ်း လႆႈၶၢမ်ႇၼမ်လိူဝ်ပိူၼ်ႈ။ လွင်ႈၸႂ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ်ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇႁၢႆၵႂႃႇ။

လွင်ႈတီႉၺွပ်းၵမ်ႈပႃႈၼမ် ဢၼ်ၵဵဝ်ႇၵပ်း ၾိင်ႈမိူင်းယႃႈမဝ်းၵမ်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်လွင်ႈတီႉၺွပ်း ၵူၼ်းၸႂ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ် လႄႈ ၵူၼ်းၵႃႉၶၢႆယွႆႈယႅမ်း ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ။ ၼႂ်းၶွၵ်ႈၶင်ၼႆၵေႃႈ ၵူၼ်းၸႂ်ႉယႃႈ ၸိူဝ်းၺႃးလူင်းတူတ်ႈတၢမ်ႇ ပီႊယၢဝ်းၶၢဝ်း ႁိုင် ၶဝ်ၼႆႉ ပေႃးတဵမ်ပေႃးလူၼ်ႉၵႂႃႇယူႇယဝ်ႉ။ လွင်ႈ တူၺ်းထိုင်လုမ်းလႃး ပၢႆးယူႇလီ ဢၼ်ထုၵ်ႇလီမီး တီႈၶွၵ်ႈၶင် လႄႈ ပၢင်သဝ်း လုၵ်ႈၶွၵ်ႈၶဝ် ႁဵတ်း ၵၢၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇတဵမ်ထူၼ်ႈ၊ တၢင်းလူဝ်ႇ ပိုၼ်ႉထၢၼ် ပိူဝ်ႈတႃႇ လုၵ်ႈၶွၵ်ႈၶဝ်ၼႆၵေႃႈ ဢမ်ႇ မီး။ ၵူၼ်းၵႃႉယႃႈမဝ်းၵမ် ယႂ်ႇယႂ်ႇၵႂၢင်ႈၵႂၢင်ႈ ၵမ်ႈပႃႈ ဢေႇၵွၺ်း လႆႈထုၵ်ႇတီႉၵမ် ယဵတ်ႈသႂ်ႇ ၶွၵ်ႈၶင်။

ၵၢၼ်တူဝ်ထူပ်းၼႂ်းမိူင်း ဢၼ်လႆႈႁူႉလႆႈ ႁၼ်မႃးၸိူဝ်းၼႆ ပဵၼ်လၵ်းထၢၼ်ၶေႃႈမုၼ်းလူင် လၢင် ပိူဝ်ႈတႃႇ တင်းလုမ်ႈၾႃႉ၊ ပိူင်းၼႄဝႃႈ မူႇပိူင် ဢၼ်ယၼ်တီႈ ပၢႆးယူႇလီၵူၼ်းမိူင်း၊ သုၼ်ႇလႆႈ ၵူၼ်း လႄႈ ၵၢၼ်မုၼ်းလႅင်း ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵိူတ်ႇ ပဵၼ်လႆႈ ၽွၼ်းလီၵႂၢင်ႈၶႂၢင် ဢၼ်တိူဝ်ႉယမ်ထိုင် တီႈၼၼ်ႉ ၼႆယဝ်ႉ။ မူႇပိူင်ၸိူင်ႉၼင်ႇၼၼ် ဢမ်ႇ ၸႂ်ႈဝႃႈ ယုၵ်ႉမုၼ်း ပၢႆးယူႇလီၵူၼ်းမိူင်း သေဢမ်ႇ ၵႃး ၸၢင်ႊၵမ်ႉၸွႆႈ လႆႈ ၵၢၼ်ႁႃလဵင်ႉတွင်ႉၶဝ်ၵွၼ်ႇ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ ၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ လႄႈ ၵၢၼ်ၵိၼ်သူး ၵိၼ်လၢပ်ႈ ၵဵဝ်ႇၵပ်း ယႃႈမဝ်းၵမ်ၵေႃႈ လူတ်းလူင်း ၵႂႃႇ။ လိူဝ်ၼၼ်ႉ လူတ်းလူင်းလႆႈ ၵၢၼ်ႁုၵ်းႁၢႆႉ၊ ၵၢၼ်ၶတ်းၶႅင် လႄႈ လွင်ႈမိပ်ႇဢီးတီႈ ပၵ်းပိူင် တတ်းသိၼ်ၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ ၼႂ်းတူင်ႇဝူင်း ၵူၼ်းၼႆႉ တိတ်းတေႃႇသိုဝ်ႇသၢၼ်ၵၼ်လႆႈမႃးၼမ် ယူႇယဝ်ႉ။

ၵၢၼ်ၸိူဝ်းဢၼ်လႆႈႁဵတ်းယူႇၼႆႉ တိုၼ်း ပဵၼ်တၢင်းယၢင်ႈလီလႄႈ ဢမ်ႇထုၵ်ႇလီငမ်းငဝ်း သေဢိတ်း၊ ၵူၺ်းၼႃႇ ဢမ်ႇပႆႇလႆႈ ၵေႃႇတင်ႈ ႁဵတ်းသၢင်ႈလႆႈ တဵမ်တီႈ။ ပေႃးႁုပ်ႈတူၺ်းတႄႉ မိူဝ်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢၼ်ပူၼ်ႉမႃးၼၼ်ႉ လွင်ႈႁူမ်ႈ မိုဝ်းႁဵတ်းသၢင်ႈၵၼ် ဢေႇၼႃႇလႄႈ ၼႂ်းတူင်ႇဝူင်း ၵူၼ်းဢၼ်ၵဵဝ်ႇၵပ်းၶဝ် ဢိၵ်ႇၵူၼ်းမိူင်း ၵမ်ႈပႃႈ ၼမ် ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႊၶဝ် ဢမ်ႇပဵင်း ပေႃးၸႂ်ၶိုတ်း ၶေႃးၶဝ်လႆႈ။ ပၼ်ႁႃယႃႈမဝ်းၵမ်ၼႆၵေႃႈ တိုၵ်ႉ ပဵၼ်ပၼ်ႁႃလူင် ဢၼ်လွၵ်ႇငိူတ်ႈတင်းဝၢၼ်ႈတင်း မိူင်း ယူႇယဝ်ႉ။

လၵ်းၵၢၼ် ဢၼ်ထုၵ်ႇလီပိၼ်ႇပႅင် ၸႂ်ႉတိုဝ်း

မိူဝ်ႈလဵဝ်ပဵၼ်ၶၢဝ်းယၢမ်း တႃႇတေလႆႈ ႁဵၼ်းဢဝ် တူဝ်ထူပ်း ဢၼ်လႆႈတူၵ်းသုမ်းမႃးၸိူဝ်း ၼၼ်ႉသေ ၵႃႊလႆႈယွမ်းႁပ်ႉ သဵၼ်ႈတၢင်းပႆ၊ ၵဵပ်း ၸႂ်ႉမူႇပိူင် ၸိူဝ်းတေပဵၼ်ၽွၼ်းလီ တႃႇပၢႆးယူႇလီ ၵူၼ်းမိူင်း၊ လွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈ တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း၊ သုၼ်ႇ လႆႈၵူၼ်း လႄႈ ၵၢၼ်မုၼ်းလႅင်း ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ။ မူႇပိူင်ၸိူင်ႉၼင်ႇၼၼ် ၸင်ႇတေႁပ်ႉပၢၵ်ႇလႆႈ တႃႇ ၸူဝ်ႈပၢၼ်ၵူၼ်းမိူင်း တေၶိုပ်ႈၼႃႈလႆႈ။ မူႇပိူင် ၸိူင်ႉၼင်ႇၼၼ် ၸင်ႇဢွၼ် မိူင်းမၢၼ်ႊ လူတ်း လူင်း ၽေးၶဵၼ် ဢၼ်ၵဵဝ်ႇၵပ်း ပၼ်ႁႃၵၢၼ်ၸႂ်ႉ ယႃႈမဝ်းၵမ်၊ ၵၼ်ၵႃႉၶၢႆ ယႃႈမဝ်းၵမ် လႄႈ ၵၢၼ် ႁဵတ်းဢွၵ်ႇ ယႃႈမဝ်းၵမ် ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ။

(1) ၸွႆႈထႅမ်ပၼ် တႃႇပၢႆးယူႇလီ ၵူၼ်းၸႂ်ႉယႃႈ ၶဝ်

ၼႂ်းၶေႃႈယိူင်းဢၢၼ်းလူင် တႃႇတမ်းဝၢင်း မူႇပိူင်ယႃႈမဝ်းၵမ်ၼႆႉ တေလႆႈဝႆႉ ပၢႆးယူႇလီ ၵူၼ်းမိူင်း လႄႈ လွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈ တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း ပဵၼ်ယႂ်ႇတီႈသုတ်း။
ၵွပ်ႈၼႆ ၵၢၼ်ၸိူဝ်းဢၼ် ၸွႆႈထႅမ်ပၼ် ပၢႆးယူႇလီ တႃႇၵူၼ်းၸႂ်ႉတိုဝ်း ယႃႈမဝ်းၵမ် ၶဝ် ၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇလီႁပ်ႉႁွင်းဝႃႈ မၼ်းၸႂ်ႈ ဢၼ်ပဵၼ် တၢင်းၵၢၼ်။ မိူၼ်ၼင်ႇ – ၵၢၼ် ၸႅၵ်ႇမႅင်ႇပၼ် ၶဵမ် လႄႈ မူၵ်ႇ တႃႇသမ်းယႃႈ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ။ မဵဝ်းၼႆႉ ႁွင်ႉဝႃႈ ၵၢၼ်လူတ်းယွမ်းၽေးၶဵၼ် ၼႆယဝ်ႉ။ ပၼ်ၶဝ်ၸႂ်ႉယႃႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢမ်ႇပၼ်ႁႂ်ႈၶဝ်ၸပ်း ၽႄႈ တၢင်းပဵၼ်တၢင်ႇၸိူဝ်း ၸိူင်ႉၼင်ႇ ဢဵတ်ႇ တင်း တပ်းၵႂ်ႈ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ။ ယဝ်ႉၸင်ႇ သူၼ်း ႁူၺ်း ႁႂ်ႈၶဝ် မီးၸႂ်ၶႂ်ႈတတ်းယႃႈမႃးသေ တတ်း ပၼ် တၢမ်ၼင်ႇ ၵၢင်ၸႂ်ၶဝ်။
ယဝ်ႉၵေႃႈ တေလႆႈၽိူမ်ႉၸႂ်ႉ ၸၢႆႇငိုၼ်း ၸိုင်ႈမိူင်း တႃႇၵၢၼ်ၸွႆႈသၢင်ႈ ၸိူဝ်းဢမ်ႇမီးဢမ်ႇ ပဵၼ် တႃႇပၢႆးယူႇလီ ဢိၵ်ႇပႃးတင်း ၵၢၼ်လူတ်း လူင်း ၽေးၶဵၼ် ပိူဝ်ႈတႃႇၵူၼ်းၸႂ်ႉယႃႈၶဝ်။ ထုၵ်ႇ လီပၼ်ႁႅင်း ၶိုင်သၢင်ႈပၼ် တႃႇတေၵေႃႇတင်ႈ ၵၢၼ်ၸွႆႈသၢင်ႈပၢႆးယူႇလီ ဢၼ်ၸုမ်းၸိူဝ်း ဢမ်ႇ ၸႂ်ႈၽၢႆႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶဝ် ၶပ်ႉၶိုင်ပၼ် ပိူဝ်ႈတႃႇ ၵူၼ်းၸႂ်ႉယႃႈၶဝ် ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈ ဢၼ်ၵိူတ်ႇပဵၼ် ပၼ်ႁႃယူႇၼၼ်ႉ။
ယုၵ်ႉၶိုၼ်ႈ ၵၢၼ်ၸွႆႈထႅမ် လႄႈ ၵၢၼ်ယူတ်းယႃ ဢိင်ဢၢင်ႈ လၵ်းထၢၼ် (လၢႆးတၢင်း ဢၼ်လဵပ်ႈႁဵၼ်း ပိူင်ပဵၼ်တေႉတေႉသေ ၸင်ႇၶပ်ႉၶိုင်ပၼ် တႃႇယူတ်းယႃတတ်းယႃႈ) ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၶပ်ႉၶိုင်ပၼ်ယႃႈယႃ မႄႇတႃႇတူၼ်း လႄႈ ၵၢၼ်ၶိုၼ်းတင်ႈသဝ်းပူၵ်းပွင်မႂ်ႇ ပိူဝ်ႈတႃႇၵူၼ်း ၸႂ်ႉယႃႈၶဝ်။ လွင်ႈတဵၵ်းၸႂ်ႉၵၼ် တတ်းယႃႈ ဢၼ် မီးလၢႆးတၢင်းမႃး တႅၼ်းတၢင် တီႈယဵတ်ႈၶွၵ်ႈၶင် ၵူၼ်းၸႂ်ႉယႃႈၶဝ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇထုၵ်ႇလီ မီးယဝ်ႉ။

(2) ယႃႇပေဢဝ်လိူင်ႈ ၵူၼ်းၸႂ်ႉယႃႈ လႄႈ ၵူၼ်း ၽုၵ်ႇယႃႈ ဢိတ်းဢွၼ်ႇၶဝ်

ၵိုတ်းယိုတ်းပႅတ်ႈ လွင်ႈလူင်းတူတ်ႈပၼ် တၢမ်ႇ တေႃႇၵူၼ်းၸႂ်ႉယႃႈ၊ ၵူၼ်းမီးဝႆႉယႃႈ ၼႂ်း မိုဝ်း တႃႇၸႂ်ႉသုၼ်ႇလဵဝ် လႄႈ ၵူၼ်းၽုၵ်ႇယႃႈ ဢိတ်းဢွၼ်ႇၶဝ် ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈၶဝ် ပဵၼ်လိူင်ႈ ယႃႈ မဝ်းၵမ် ဢၼ်လဵၵ်ႉ ဢၼ်ဢမ်ႇမီးလွင်ႈႁုၵ်းႁၢႆႉ သင်။ ၸွမ်းၼင်ႇၾိင်ႈမိူင်း သင်ဢမ်ႇၵိုတ်းယိုတ်း ပၼ်လႆႈၵေႃႈ ၽိူဝ်ႇတေလူင်းတူတ်ႈၶွၵ်ႈၶင် တီႈ လိူင်ႈယႃႈမဝ်းၵမ် ဢၼ်လဵၵ်ႉၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇလီမၵ်း မၼ်ႈပဵၼ် ၵၢၼ်ၽိတ်းပၵ်းပိူင်ၽွင်းငမ်း ၼႆ ယဝ်ႉ။
လိူင်ႈယႃႈမဝ်းၵမ် ဢၼ်လဵၵ်ႉ ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၵူၼ်းၸႂ်ႉယႃႈ၊ မီးယႃႈ တႃႇၸႂ်ႉသုၼ်ႇလဵဝ် ၸိူဝ်း ၼႆႉ ၽိူဝ်ႇတေလူင်းတူတ်ႈၶွၵ်ႈၶင်ၼၼ်ႉ တႃႇ ယိုတ်းဢဝ် ယႃႈမဝ်းၵမ်၊ ၾၢင်ႉတိူၼ်၊ မႂ်ငိုၼ်း၊ မွပ်ႈပၼ် ၽၢႆႇပၢႆးယူႇလီ လႄႈ ပၢႆးယူတ်းယႃၶဝ်၊ ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈ ပၼ်တၢမ်ႇဝႃႈ ႁႂ်ႈႁၢပ်ႇၵိုတ်ႉ ၼႃႈဝၢၼ်ႈတႃသူၼ် ပုၼ်ႈၵူၼ်းၼမ်ၼၼ်ႉ ၶႅၼ်း တေလီ။ လွင်ႈတဵၵ်းၸႂ်ႉတတ်းယႃႈ ဢၼ်တႅၼ်း တၢင် လၢႆးယဵတ်ႈၶွၵ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ထုၵ်ႇလီၵိုတ်း ယိုတ်းပႅတ်ႈ။
ၵၢၼ်လူတ်းလူင်းၽေးၶဵၼ် ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၵၢၼ်လႅၵ်ႈပၼ် ၶဵမ် လႄႈ မူၵ်ႇသမ်း၊ ၵၢၼ်သိုပ်ႇ ၽႄပၼ်ပိုၼ်ႉႁူႉ၊ ၵၢၼ်ဢဝ်ယႃႈ တၢင်ႇမဵဝ်း တႅၼ်းတၢင်ယူတ်းယႃပၼ် လႄႈ ၵၢၼ်ၵႅတ်ႇၶႄ ပၼ် ၼင်ႇႁိုဝ် တေဢမ်ႇၸႂ်ႉယႃႈလူၼ်ႉလိူဝ် ၸိူဝ်း ၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇလီႁပ်ႉႁွင်းပၼ် ႁႂ်ႈၶဝ်ႈပဵၼ် တၢင်း ၵၢၼ်၊ ပဵၼ်တၢင်းၾိင်ႈမိူင်း ၼႆယဝ်ႉ။
ထုၵ်ႇလီ ၵိုတ်းယိုတ်းပႅတ်ႈ လွင်ႈလူင်း တူတ်ႈပၼ်တၢမ်ႇတၢႆ တီႈလိူင်ႈယႃႈမဝ်းၵမ်။

(3) ပၵ်းၸႂ် တႃႇၵႂၢတ်ႇၽဵဝ်ႈ ၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ ပဵၼ်မုၵ်ႉပဵၼ်ၸုမ်း ဢိၵ်ႇတင်း ၵၢၼ်ႁဵတ်း ဢွၵ်ႇ လႄႈ ၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆ ယႃႈမဝ်းၵမ် တင်း ၼမ်တင်းလၢႆၼၼ်ႉ

ထုၵ်ႇလီပၵ်းၸႂ် တႃႇတေၵႂၢတ်ႇၽဵဝ်ႈပႅတ်ႈ ၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆ ယႃႈမဝ်းၵမ် ဢၼ်ယႂ်ႇဢၼ်လူင် ဢိၵ်ႇ ပႃး ၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈဢၼ်ႁူမ်ႈၵၼ်ႁဵတ်း၊ ဢၼ် ႁုၵ်း ႁၢႆႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉ။
တီႈဢၼ်တႅၵ်ႈတူၺ်း မူႇပိူင် ၵဵဝ်ႇၵပ်းယႃႈ မဝ်းၵမ်ၼႆႉ မီးၽွၼ်းလီၸိူင်ႉႁိုဝ် ဢွၵ်ႇမႃးလၢႆလၢႆ ၼႆၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇလီတူၺ်းၸွမ်းဝႃႈ မီးၽွၼ်းလီ ၽွၼ်းၸႃႉ တႃႇၵေႃႉလဵဝ်၊ တႃႇတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းၸိူင်ႉ ႁိုဝ် ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ။ ဢမ်ႇတၢပ်ႈတူၺ်းၸွမ်း တၢင်းၼမ်။
ငိုၼ်းတွင်းဢဵၼ်ႁႅင်းၵူၼ်း ဢၼ်လႆႈၸႂ်ႉ တိုဝ်းယူႇ တႃႇၵၢၼ်ပလိၵ်ႈၶဝ်လႂ်၊ ၵၢၼ်တတ်း သိၼ်ၶဝ်လႂ် ပိူဝ်ႈတႃႇၵႂၢတ်ႇၽဵဝ်ႈ လိူင်ႈယႃႈမဝ်း ၵမ်ဢၼ်လဵၵ်ႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၸၢင်ႊဢဝ်မႃးၸႂ်ႉၸၢႆႇ ၼႂ်းတွၼ်ႈၵၢၼ်ပၢႆးယူႇလီ လႄႈ ၵၢၼ်တူင်ႇဝူင်း ၵူၼ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ။
ထုၵ်ႇလီႁၢင်ႈႁႅၼ်းဝႆႉ ငိုၼ်းတွင်း လႄႈ ဢဵၼ်ႁႅင်းၵူၼ်း ပိူဝ်ႈတႃႇတေႃႇသူႈ ၵၢၼ်ၽိတ်း သိၼ်ထၢမ်းငၢၼ်း၊ ၵၢၼ်ၵိၼ်သူးၵိၼ်လၢပ်ႈ၊ ၵၢၼ်ၽွၵ်ႇငိုၼ်း တီႈၵူႊၸၼ်ႉၵူႊထၢၼ်ႈၼၼ်ႉ။

(4) တမ်းဝၢင်း ၵၢၼ်ပူၵ်းပွင် ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈ ၽုၵ်ႇ သွမ်ႈယႃႈၽိၼ်ႇ

လူဝ်ႇႁပ်ႉႁူႉဝႃႈ ၶူင်းၵၢၼ်မုၼ်းလႅင်း တၢင်ႇပိူင် ပဵၼ်ပိုၼ်ႉထၢၼ်လူင် တႃႇၽႅၼ်ၵၢၼ် မိူင်းမၢၼ်ႊ တႃႇတေၵုမ်းၵမ်လႆႈ ယႃႈမဝ်းၵမ်။ ၼႂ်းမူႇပိူင် ၵဵဝ်ႇၵပ်း ယႃႈမဝ်းၵမ် ၸိုင်ႈမိူင်းၼႆႉ ထုၵ်ႇလီဝႆႉ ၵၢၼ်မုၼ်းလႅင်းတၢင်ႇပိူင်ၼၼ်ႉ ပဵၼ် ဢၼ် လမ်ႇလွင်ႈသုတ်း (တေလႆႈဝႆႉၵူၼ်း ပဵၼ် ယႂ်ႇ၊ တေလႆႈႁဵတ်း ၶၢဝ်းယၢဝ်း ၼင်ႇႁိုဝ် ၶဝ်တေမီး ငိုၼ်းလႆႈဢၼ်သၢင်ႇထုၵ်ႇ ၵႂႃႇယႂ်းယႂ်း)။
လူင်းတိုၼ်းသေ ၶပ်ႉၶိုင်ပၼ်ၶူင်းၵၢၼ် မုၼ်းလႅင်း တၢင်ႇပိူင် ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈဢၼ်ၵွတ်း ၽၢၼ် ၽုၵ်ႇယႃႈၽိၼ်ႇယူႇၼၼ်ႉ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ ၶူင်းၵၢၼ်မုၼ်းလႅင်း တၢင်ႇပိူင်ၼႆႉ ထုၵ်ႇလီသႂ်ႇဝႆႉ ၼႂ်းၽႅၼ်ၵၢၼ်လူင် မုၼ်းလႅင်း ဝၢၼ်ႈၼွၵ်ႈ ၼႃးပၢင်ႇ တင်းၸိုင်ႈမိူင်းယူႇယဝ်ႉ။
ၼင်ႇႁိုဝ် မုၵ်ႉၸုမ်းၸိူဝ်း ၶႂ်ႈၶပ်ႉၶိုင်ပၼ် ၶူင်းၵၢၼ်မုၼ်းလႅင်း တၢင်ႇပိူင် ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈ ၽုၵ်ႇယႃႈၽိၼ်ႇၶဝ် တေၸၢင်ႊၶဝ်ႈႁႃ ၶိုတ်းၵၼ် လႆႈၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇလီၵမ်ႉၸွႆႈပၼ် တီႈၶၵ်ႉၵၢၼ်ဢုပ်ႉ ပိူင်ႇၽွင်းငမ်း။
ၵွၼ်ႇၵူၼ်းၽုၵ်ႇယႃႈၽိၼ်ႇၶဝ် ပႆႇမီးၵၢၼ် ႁႃလဵင်ႉတွင်ႉ လီငၢမ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇထုၵ်ႇလီတဵၵ်း ၸႂ်ႉၶဝ် ၵိုတ်းယိုတ်းပႅတ်ႈ ၵၢၼ်ၽုၵ်ႇယႃႈၽိၼ်ႇ ၶဝ်။

(5) ႁႂ်ႈၸုမ်းတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း လႄႈ တူင်ႇဝူင်း ၵူၼ်း ဢၼ်လႆႈၺႃးတၢမ်ႇ ယႃႈမဝ်းၵမ်ၶဝ် ၶဝ်ႈႁူမ်ႈ ပႃးၸွမ်းၼႂ်းၶၵ်ႉၵၢၼ်ၵေႃႇတင်ႈမူႇပိူင်

တူဝ်တႅၼ်း ၵူၼ်းၸႂ်ႉယႃႈ လႄႈ ၵူၼ်း ၽုၵ်ႇယႃႈၶဝ်ၵေႃႈ ထုၵ်ႇလီၶဝ်ႈႁူမ်ႈပႃးၸွမ်း ၶၵ်ႉ ၵၢၼ်ၵေႃႇတင်ႈ မူႇပိူင်ယႃႈမဝ်းၵမ် ဢိၵ်ႇတင်း ၵၢၼ်ပိၼ်ႇပႅင် လႄႈ ၵၢၼ်ႁၢင်ႈႁႅၼ်းၶိုင်သၢင်ႈ ၶပ်ႉမၢႆ။
ၽိတ်ႈမွၵ်ႇ ၸုမ်းသၢင်ႈတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းၶဝ် တႃႇၶဝ်ႈႁူမ်ႈဢုပ်ႇဢူဝ်း ၵဵဝ်ႇၵပ်းမူႇပိူင် ယႃႈမဝ်း ၵမ်။
ၵဵဝ်ႇၵပ်း မူႇပိူင် ယႃႈမဝ်းၵမ် ဢၼ်ဢိင် ဢၢင်ႈၸွမ်း လၵ်းထၢၼ် ဢၼ်မုင်ႈတေႃႇ ပၢႆးယူႇ လီၵူၼ်းမိူင်း၊ သုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်း လႄႈ ၵၢၼ်မုၼ်း လႅင်းၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇလီပၼ်ပိုၼ်ႉႁူႉ တီႈၵူၼ်းမိူင်း ပေႃးလႆႈႁူႉလႆႈႁၼ်။

တူဝ်ယၢင်ႇ ၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉ

လၵ်းၵၢၼ်ႁႃႈၶေႃႈၼႆႉ ပိူင်ယႂ်ႇမၼ်း ယိူင်ႈ ဢဝ်မႃး တီႈလၵ်းၵၢၼ် ဢၼ်မိူင်းၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉၶဝ် ၸႂ်ႉတိုဝ်း ဢွင်ႇမၢၼ်မႃးၼၼ်ႉ။ တီႈၼႆႉ ႁဝ်းၶႃႈ တူၺ်းဢဝ် တူဝ်ယၢင်ႇ တီႈမိူင်းပေႃႇတူႇၵီႇ ဢၼ် မီးတၢင်းလိုမ်လိၼ်ယူႇရူဝ်းပႃႇ ဢိၵ်ႇတင်း မိူင်း ထႆး ဢၼ်တိတ်းၸပ်းၵၼ်တင်းမိူင်းႁဝ်းၶႃႈၼႆႉ။

တူဝ်ယၢင်ႇ တီႈမိူင်းပေႃႇတူႇၵီႇ

မိူင်းပေႃႇတူႇၵီႇၼႆႉ မိူဝ်ႈပီႊ 1980 တေႃႇ ထိုင် 1990 ၼၼ်ႉ လႆႈတေႃႇသူႈ ၽေးယႃႈ ၽိၼ်ႇၽိူၵ်ႇ ၽႄႈၼႂ်းမိူင်းၶဝ် ႁၢဝ်ႈႁႅင်းတေႉတေႉ။ ထိုင်မႃးပီႊ 2001 ၼၼ်ႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းပေႃႇ တူႇၵီႇ ၸင်ႇတႅပ်းတတ်း တႃႇၸႂ်ႉလၢႆးတၢင်းဢၼ်ပႅၵ်ႇပိူင်ႈတင်းလၢႆးၵဝ်ႇ မိူၼ်ၼင်ႇ ဝႆႉပၢႆးယူႇလီ၊ သုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်ၵူၼ်း လႄႈ ၵၢၼ်ၸွႆႈထႅမ် ပဵၼ်ယႂ်ႇလိူဝ် ၵၢၼ်ၵုမ်းၵွၼ်းယႃႈမဝ်းၵမ်သေ ၵေႈ လိတ်ႈပၼ်ႁႃမႃး။ ၼႂ်းၾိင်ႈမိူင်းမႂ်ႇၼၼ်ႉ ဢမ်ႇ သွၼ်ႇဝႃႈ ၵၢၼ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းယႃႈမဝ်းၵမ် လႄႈ ၸႂ်ႉ ယႃႈတႃႇႁဵတ်းဢီႈယႃၼႆႉ ပဵၼ်ၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ သေ။ လိူဝ်ၼၼ်ႉ တႃႇၶိုင်သၢင်ႈပၼ် ၵၢၼ်ၸွႆႈ သၢင်ႈ ပၢႆးယူႇလီ လႄႈ တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း ပိူဝ်ႈတႃႇ ၵူၼ်းၸႂ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈၸႅၵ်ႇငိုၼ်း တွင်းဢိၵ်ႇႁႅင်းၵူၼ်းဝႆႉပၼ် တင်းၼမ်တင်းလၢႆ ၼႆယဝ်ႉ။
ၸုမ်းၵမ်ႈၽွင်ႈ ပၼ်ၾၢင်ႉဝႃႈ ၵၢၼ်ၸႂ်ႉ ယႃႈမဝ်းၵမ် ၸၢင်ႊတိူဝ်း လိူင်ႇၽႄႈမႃးၼႆ သေ တႃႉ ဢမ်ႇပဵၼ်တေႉမႃး ၼင်ႇၶဝ်မႆႈၸႂ် ပၼ်ၾၢင်ႉ ၼၼ်ႉ။ တႃႇဝႃႈ ယႃႈမဝ်းၵမ်တေၽႄႈတိူဝ်းၼမ် သမ်ႉပၢႆ လႆႈၽွၼ်းလီမႃးတင်းၼမ်ၵွၼ်ႇ။ ၵွပ်ႈၼႆ မူႇပိူင်ယႃႈမဝ်းၵမ် မိူင်းပေႃႇတူႇၵီႇၼႆႉ လႆႈပဵၼ်မႃး မူႇပိူင်ဢွင်ႇမၢၼ်လူင်ဢၼ်ၵူႊမိူင်းမိူင်း ပေႃးယွမ်း ႁပ်ႉ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

• တၢင်းပဵၼ်ဢဵတ်ႇ ၵိုင်ႉၵၢင်ႉယွမ်းဢေႇမႃး။
• ၵူၼ်းတၢႆ ယွၼ်ႉၸႂ်ႉယႃႈလူၼ်ႉလိူဝ်ၼၼ်ႉ ယွမ်းလူင်းမႃး။
• ၵူၼ်းၸႂ်ႉယႃႈ ဢၼ်ၶဝ်ႈမႃး ၼႂ်းၽႅၼ် ၵၢၼ် တိုတ်းပၼ်ယႃႈၼၼ်ႉ ၼမ်မႃး တေႉတေႉဝႃႈဝႃႈ။
• ၵူၼ်းတႄႇၽိုၵ်းၸႂ်ႉ လႄႈ ၵူၼ်းၸႂ်ႉယႃႈ ၸၼ်ႉသုင် ၼႂ်းပၢၼ် ၵူၼ်းၼုမ်ႇသိၵ်ႉ ႁိၵ်ႉၼၼ်ႉ ယွမ်းဢေႇမႃး တေႉတေႉ ဝႃႈ ဝႃႈ။
• လိူင်ႈၵဵဝ်ႇၵပ်း ယႃႈမဝ်းၵမ် ဢေႇမၢင်မႃး။
• ၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ ဢၼ်လဵၵ်ႉဢၼ်ၼွႆႉ မိူၼ်ၼင်ႇ လၵ်ႉၶူဝ်းၶွင်ၵၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉ ယွမ်းလူင်းမႃး။

တူဝ်ယၢင်ႇ တီႈမိူင်းထႆး

တႄႇပီႊ 1964 မႃး မိူင်းထႆး တႅၼ်းတီႈ တေႁၢမ်ႈတပ်ႉ တိုၵ်းတေႃးပႅတ်ႈ ၵၢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈ ယႃႈၼၼ်ႉ ၶဝ်ႁႃဢၼ်ၸၢင်ႊၽုၵ်ႇသွမ်ႈလႆႈ ၶၢဝ်း ယၢဝ်း မႃးတႅၼ်းတၢင်တီႈငိုၼ်းလႆႈဢၼ်လႆႈ တီႈ ၵၢၼ်ၽုၵ်ႇယႃႈ ၼၼ်ႉသေ ႁူမ်ႈၵၼ်ၵုမ်းၵွၼ်းၵၢၼ်ၽုၵ်ႇယႃႈမႃးယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈ ၸိူဝ်းမီးတႂ်ႈ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်း ၽူႇမီႉၽူၼ်း ဢတုၼ်ႇယႃႇတဵတ်ႈ ဢၼ်ၼွၼ်းၽႄးၵႂႃႇၼႆႉ တႃႇၵုမ်းၵွၼ်းလႆႈၵၢၼ် ၽုၵ်ႇယႃႈ ဢၼ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းဢွၼ်ႇ ၸိူဝ်းယူႇသဝ်း ၼႂ်းမိူင်းထႆးၽၢၵ်ႈၼိူဝ် မၼ်းဢဝ်ၵၢၼ် ဢၼ်ၶိူင်ႇ ၶမ်ႉ ၶၢဝ်းယၢဝ်းပၼ်ၶဝ် လႄႈ လူင်းတိုၼ်း ၼႂ်း ၵၢၼ်ႁုၼ်ႈ မုၼ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ တႃႇၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၼၼ်ႉ တေႉတေႉ။ ဢမ်ႇလႆႈဢဝ်ဢဵၼ်ႁႅင်းသေ တိုၵ်း တေႃး ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉပႅတ်ႈသေတႃႉ ၼႂ်းပီႊ 1985 ၼၼ်ႉ ၵၢၼ်ၽုၵ်ႇယႃႈ ၼႂ်းမိူင်းထႆး လုၵ်ႉတီႈ 145 မတ်ႈထရိတ်ႈတၼ်ႇ ယွမ်းၵႂႃႇထိုင် 33 မတ်ႈ ထရိတ်ႈတၼ်ႇ လႄႈ ၵၢၼ်ၽုၵ်ႇယႃႈ လူတ်းယွမ်း ၵႂႃႇ 78% ၼႆယဝ်ႉ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉမႃး ၵၢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈ ယႃႈ ၶိုၼ်းယွမ်းလူင်းၵႂႃႇထႅင်ႈမွၵ်ႈ 50% ၼႆယဝ်ႉ။ ၼႂ်းဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉတႄႉ ၵၢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈယႃႈ ၼႂ်း မိူင်းထႆး လႆႈဝႃႈႁၢႆၵႂႃႇယဝ်ႉသေ ထိုင်ၵႂႃႇၸၼ်ႉ ဢၼ်ဢမ်ႇလူဝ်ႇမႆႈၸႂ်ၸွမ်းသင်ၼၼ်ႉၵႂႃႇယဝ်ႉ။

လၵ်းၵၢၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉ တီႈမိူင်းႁဝ်း ၸွင်ႇတေပဵၼ်ၵၢၼ်

လၵ်းၵၢၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉ တိုၼ်းထုၵ်ႇလီႁဵတ်း သၢင်ႈယူႇတေႉတေႉယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၼႃႇ တီႈမိူင်းႁဝ်း ၶႃႈၼႆႉသမ်ႉ တေလႆႈဝူၼ်ႉပႃးထႅင်ႈ သွင်လွင်ႈ။ (1) ပတိၵ်ႈၶၢတ်ႈယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ ၼႂ်းမိူင်း လႄႈ (2) ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး ပႆႇၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ – ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ ၼႂ်း မိူင်းၸိူဝ်းၼႆႉ ၸုမ်းလႂ်ၵေႃႈယဝ်ႉ ၼမ်လႄႈ ဢေႇ ဢၼ်ဢမ်ႇယၢမ်ႈ ၵဵဝ်ႇၵွင်ႉ ၵၢၼ်ယႃႈမဝ်းၵမ် ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမီးသႄႈ။ ယူႇတီႈမုၵ်ႉၸုမ်း ဢမ်ႇၵဵဝ်ႇ ၸွမ်းသေတႃႉ ယူႇတီႈသုၼ်ႇတူဝ်ၵဵဝ်ႇၸွမ်းၵေႃႈ တေမီး။ တီႈဢေႇသုတ်း ယၢမ်ႈလႆႈၵဵပ်းၶွၼ်ႇ၊ ယၢမ်ႈလႆႈၵိၼ်ၸၢင်ႈ ဢဝ်ႁူမ်ႇလူမ်ႈ တေႃႉသူင်ႇ ပၼ် ယႃႈမဝ်းၵမ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ။ ယူႇတီႈလူင်ပွင် ၸိုင်ႈ တေၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉ ယႃႈမဝ်းၵမ်ၼႆၵေႃႈ၊ မိူၼ် ၼင်ႇ ဝႃႈမႃးၼၼ်ႉ၊ ၵွၺ်းၽဵဝ်ႈလႆႈ ၵိင်ႇမၼ်းၶႃႊ မၼ်း။ လမ်းမၼ်းတႄႉ ဢမ်ႇလႆႈၵႂႃႇတိူဝ်ႉၺႃး သႂ်ႇသေပွၵ်ႈ။
ယဝ်ႉၵေႃႈ မီးထႅင်ႈဝႃႈ ၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီး ပႆႇ ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇလႆႈလႄႈ ၵူၼ်းမိူင်း ၸိူဝ်းၶႂ်ႈၸဵဝ်းမၢၵ်ႈမီး ၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁႃႁဵတ်းၵၢၼ်ၵႃႉယႃႈမဝ်းၵမ်။ လိူဝ် ၼၼ်ႉ ၽၢႆႇၸဝ်ႈၼႃႈတီႈၶဝ်ၵေႃႈ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ငိုၼ်း လိူၼ်ၶဝ် ဢမ်ႇၵုမ်ႇထူၼ်ႈလႆႈလႄႈ လႆႈၽိတ်း သိၼ်ၵၢၼ်သိၼ်ငၢၼ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ မီးယူႇတင်း ၼမ်။
ၼႆလႄႈ ၸႂ်ႉတိုဝ်းလၵ်းၵၢၼ်လူင် ႁႃႈပိူင် တႃႇၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ်ၼၼ်ႉသေတႃႉ သင်ဝႃႈ သိုၵ်းၵၢင်မိူင်း ပႆႇယဝ်ႉတူဝ်ႈ၊ ပၼ်ႁႃၵၢၼ်မိူင်း ဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇသိုၵ်းၵၢင်မိူင်းမႃးၼၼ်ႉ ပႆႇၸၢင်ႊၵေႈလိတ်ႈယဝ်ႉတူဝ်ႈ ၼႆတႄႉ ပၼ်ႁႃ ယႃႈမဝ်းၵမ်ၼႆႉ တေပႆႇထိုင်တီႈ ႁၢႆဝၢႆးၵႂႃႇလႆႈ ၼႆ ယူႇယဝ်ႉ။ ။

ၽိုၼ်ဢိင်

ၽိုၼ်ၶၢဝ်ႇသႅၼ်ပၢႆး မိူဝ်ႈ 2017 ၵျုၼ်ႇ 19 ဝၼ်း၊ ၾၢင်မၢဝ်းၸိုၼ်ႈ။