လၢႆးၼင်ႈ ဢုၵ်ၵုတိၵ

မိူဝ်ႈၸဝ်ႈရႁၢၼ်းၶဝ်ၸဝ်ႈ လွတ်ႈၵမ်ႇမဝႃႇၸႃႇၼၼ်ႉ တေလႆႈၼင်ႈ ဢုၵ်ႉၵုတိၵ ၼႆယဝ်ႉ။ လၢႆးၼင်ႈ ဢုၵ်ႉၵုတိၵၼႆႉ တေလႆးၼင်ႈႁဵတ်းႁိုဝ်ၼႆ ၽိူဝ်ႇလဵပ်ႈႁဵၼ်းတူၺ်း မုၼ်ၸဝ်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈ မိူင်းထႆး လႄႈ မိူင်းသီႇႁူဝ်ႇ မီးလွင်ႈပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်ဝႆႉ။ ၼႂ်းသၢမ်ပမိူင်းၼၼ်ႉ မိူင်းမၢၼ်ႈတႄႉ ၼင်ႇယၢမ်ႈႁၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ် ၼင်ႈၵွၼ်ႇယွင်ႇယဝ်ႉ။ ထႆးသမ်ႉ လႆႈႁၼ် ၼင်ႈၵူဝ်ႇယူဝ်ႇယဝ်ႉ။ ၼင်ႈၵူဝ်ႇယူဝ်ႇ ဢၼ်ဝႃးၼၼ်ႉ ဢဝ်ႁူဝ်ၶဝ်ႇ သွင်ၶွၼ် လူင်းတိူဝ်ႉပိုၼ်ႉတီႈၼင်ႈ၊ ပၢႆတိၼ်သွင်ၽၢႆႇ သမ်ႉတမ်းဝႆႉ ၼင်ႇၸုၵ်းယႅင်ႇယႄႈၼၼ်ႉသေ ၼင်ႈယဝ်ႉ။ ပေႃးတေလႆႈသပ်းလႅင်းထႅင်ႈ လၢႆးၼိုင်ႈၸိုင် ၼင်ႈ ၼင်ႇၶုပ်ႉၶဝ်ႇၼၼ်ႉသေ ဢဝ်ပၢႆတိၼ် တမ်းမဵဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးၼင်ႈၶုပ်ႉၶဝ်ႇသေ ဢဝ်တဝ်ႉတိၼ်ၸိုင် မိူၼ်ၼင်ႇ ၼၢင်းယိင်းၶဝ် ၼင်ႈၶုပ်ႉၶဝ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မုၼ်ၸဝ်ႈသီႇႁူဝ်ႇၶဝ်တႄႉ မိူၼ်ၼင်ႇ လၢႆးမုၼ်ၸဝ်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈၼင်ႈၵူၺ်း။ ၵူၺ်းၵႃႈ မၢင်ပွၵ်ႈၵေႃႈ ၺႃးၸဝ်ႈဢၼ်ပီးၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ် ၼင်ႈၵူင်ႇယူင်ႇ ဢဝ်ၵေႃးမီးယဝ်ႉ။ ၼင်ႈၵူင်ႇယူင်ႇ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ တေလႆးဝႃႈ ၼင်ႈၵွင်ႇယွင်ႇ ၵွၼ်းၵိူင်ႈၼႆယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉဝႃႈ ၽႃႇတိၼ်ၶွၼ်ၼိုင်ႈ တမ်းမူတ်းမူတ်းသေ ထႅင်ႈၽၢႆႇၼိုင်ႈ သမ်ႉဢဝ်ပၢႆတိၼ်တဝ်ႉ ၼင်ႇၸုၵ်းယႅင်ႇယႄႈသေလႄႈ ပွႆႇႁူဝ်ၶဝ်ႇ ယွၼ်ႇလူင်း၊ ဢမ်ပၼ်ထိုင်ပိုၼ်ႉတီႈၼင်ႈ မဵဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လၢႆးဢၼ်ၼင်ႈ ၼင်ႇၼႆၼႆႉ လႆႈဝႃႈၸမ်ၵၼ် ငၢႆးၵၼ် တင်းလၢႆးၼင်ႈ ၵွင်ႇယွင်ႇယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢၼ်ၶဝ်ၼင်ႈၼင်ႇၼႆၼႆႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၵူႈၸဝ်ႈၸဝ်ႈ၊ ပဵၼ်ၸဝ်ႈၸိူဝ်းပီးၼၼ်ႉၵူၺ်း။ ပေႃးဢမ်ႇပီးတႄႉ ၼင်ႈၵွင်ႇယွင်ႇ ၼင်ႇမုၼ်ၸဝ်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈ ၵူၺ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ။

ၵႂၢမ်းပႃႇလိၶေႃႈလဵဝ်လႄႈ ဢဝ်တီႈပွင်ႇ ပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်ၼင်ႇၼႆၼႆႉ ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ လူဝ်ႇႁႃႇ ၶေႃႈမႅၼ်ႈမၼ်းယူႇ။ ပေႃးဝႃႈၼၼ် ၸိူဝ်းၶၢၼ်ႉယၢပ်ႇၼၼ်ႉ “ၼင်ႈလၢႆးလႂ်ၵွႆႈယဝ်ႉၵႂႃႇႈ၊ ၵွမ်ႉလၢႆးၼင်ႈၵူၺ်း ဢမ်ႇတူၵ်းငႃႈလၢႆး၊ ဢမ်ႇႁွတ်ႈမၢၵ်ႇၽူဝ်ႇ ၼိပ်ႉပၢၼ်ႇၵွပ်ႈမၼ်းလႆး” တေၶႂ်ႈဝႃႈၼႆယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃး ဢမ်ႇတူၵ်းငႃးလၢႆး ဢမ်ႇႁွတ်ႈမၢၵ်ႇၽူဝ်ႇ ၼိပ်ႉပၢၼ်ႇၵွပ်ႈမၼ်းလႆႈၵေႃႈ တႃႇႁူႉတီႈပွင်ႇ ၵႂၢမ်းပႃႇလိတႅတ်ႈၼႅတ်ႈၼၼ်ႉ မၼ်းပဵၼ် ၵၢၼ်လမ်ႇလွင်ႈ တႃႇလိၵ်ႈတႆး ၵႂၢမ်းတႆး ႁၼ်ထိုင်ၼင်ႇၼႆ။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ပႅင်ႈၼင်ႇ လႆႈလဵပ်ႈႁဵၼ်း ႁၼ်ထိုင်ၼၼ်ႉ ယွၼ်းလႆႈ ထတ်းသၢင်တူၺ်း လွင်ႈမၼ်းဢိၼ်းၼိုင်ႈ။

ၵႂၢမ်းပႃႇလိၶေႃႈၼႆႉ ပေႃးၶွၵ်းႁႃပိုၼ်းမၼ်းၼႆ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၵႂၢမ်းဢၼ်ၸင်ႇႁႃလဵင်ႉဢွၵ်ႇၵူၺ်း။ ယွၼ်ႉဝႃႈ လႆႈႁၼ်ပႃးၼႂ်းပႃႇလိ ဝိၼယပိတၵလႄႈ လႆးဝႃႈ ပဵၼ်ၵႂၢမ်းၵဝ်ႇၵႂၢမ်းမွၼ်၊ ပဵၼ်ၶေႃႈၵႂၢမ်း ဢၼ်တၢမ်တူဝ် ပုတ်ႉထၸဝ်ႈ လၢတ်ႈဢွၵ်ႇသူပ်း ဢွၵ်ႇပၢၵ်ႇ ၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈၵမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။
ပေႃးၸၵ်းတူၺ်း ပိူင်သၢင်ႈမၼ်းၼႆ ဢုၵ်ႉၵုတိၵ ၼႆႉ လႆႈႁူႉဝႃႈ ပဵၼ် ဢု+ၵေႃꩦိ+ၼိၵ ယူႇႁွမ်းၸွမ်းၵၼ်ဝႆႉယဝ်ႉ။ ဢု- ၼၼ်ႉ ဢဝ်တီႈပွင်ႇဝႃႈ ‘’’တၢင်းၼိူဝ်’’’ (ဢုၻ်ꩪ) ၼႆသေ ‘’’ၵေႃꩦိ’’’ ၼၼ်ႉ သမ်ႉမီး တီႈပွင်ႇဝႃႈ ‘’’ၸဵင်ႇၽိတ်ႇ၊ ႁိမ်း၊ ၶႅပ်ႇ၊ ၽၢႆႇ’’’ ၼႆ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ လႆးႁဵတ်း ဝိၵ်ႉၵႁမၼ်းဝႃႈ ‘’’ဢုၻ်ꩪံ ဢေၵႃ ၵေႃꩦိ ယသ်သႃတိ ဢုၵ်ၵုꩦိၵႃ’’’ ၼႆသေ ပွင်ႇဝႃႈ ‘’’ယုၵ်ႉၸဵင်ႇၶိုၼ်ႈၼၢင်းၼိူဝ် ၼိုင်ႈၽၢႆႇ’’’ ၼႆယဝ်ႉ။ ယုၵ်ႉၶိုၼ်ႈၼိုင်ႈၽၢႆႇသေ ၼင်ႈ ပွင်ႇဝႃႈ ၼႆယဝ်ႉ။
ၵူၺ်းၵႃႈ တေလႆႈယုၵ်ႉသင်ၶိုၼ်ႈၼႆတႄႉ ဢမ်ႇဝႃႈပႃး။ ၼႂ်းသိၵ်ႉၶႃႇပုတ်ႈ သေႇၶိယ တီႈဢၼ်ဝႃႈ “ဢမ်ႇလီယႅင်ႇယႄႈသေ ၵႂႃႇၼႂ်းဝၢၼ်ႈ” ၼႆၼၼ်ႉ ၸႂ်ႉတိုဝ်း ၶေႃႈၵႂၢမ်း ဢုၵ်ႉၵုတိၵ ဝႆႉ ၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ပေႃးတူၺ်း သြႃႇဢတ်ႉထၵထႃႇ ပိုတ်ႇတီႈပွင်ႇမၼ်းဝႆႉ ၼႂ်းပႃႇၸိတျႃႇၻိဢတ်ႉထၵထႃႇၼၼ်ႉဝႃႈ “ဢဝ်ပၢႆတိၼ်တမ်းသေ ယုၵ်ႉသူၼ်ႈတိၼ် ဢမ်ႇၼၼ် ဢဝ်သူၼ်ႈတိၼ်တမ်းသေ ယုၵ်ႉပၢႆတိၼ်” ၼၼ်ႉ ပဵၼ် ‘’’ဢုၵ်ၵုꩦိၵ’’’ ၼႆလႄႈ လၢႆးၼင်ႈၵေႃႈ တေလႆးဢဝ် တီႈပွင်ႇၼင်ႇၼၼ်ယဝ်ႉ။ လူဝ်ႇဢဝ်ၽႃႇတိၼ် ယုၵ်ႉၶိုၼ်ႈၼိုင်ႈၽၢႆႇသေ ၼင်ႈပွင်ႇဝႃးၼႆယဝ်ႉ။
မိူဝ်ႈၼင်ႈၼႆႉ ယွၼ်ႉဢမ်ႇမိူၼ် မိူဝ်ႈၸုၵ်းလႄႈ ဢၼ်ဝႃႈ “ဢဝ်သူၼ်ႈတိၼ်တမ်း သမ်ႉယုၵ်ႉပၢႆတိၼ်သေ ၼင်ႈၼၼ်ႉတႄႉ တေဢမ်ႇၸၢင်ႈႁဵတ်းလႆႈ။ တေပဵၼ်လႆႈ လၢႆးဢၼ်ဝႃႈ ဢဝ်ပၢႆတိၼ် တမ်းသေ ယုၵ်ႉသူၼ်ႈတိၼ်ၼၼ်ႉၵူၺ်း။ ပေႃးဢဝ် လၢႆးၼၼ်ႉၵွၼ်ႇ ၸင်ႇတေငၢမ်ႇၵၼ် တင်းၵႂၢမ်းပႃႇလိ ‘’’ဢုၵ်ၵုꩦိ = ယုၵ်ႉၽႃႇတိၼ်ႇ ၶိုၼ်ႈၼိုင်ႈၽၢႆႇ’’’ ၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လၢႆးၼင်ႈမဵဝ်းၼၼ်ႉ ၵႂၢမ်းတႆးႁွင်ႉဝႃႈ ၼင်ႈၵူဝ်ႇယူဝ်ႇယဝ်ႉ။ ၼႂ်းလၢႆးမုၼ်ၸဝ်ႈ သၢမ်မိူင်းၼင်ႈ ၼင်ႇဝႃႈၼႄမႃး တီႈငဝ်ႈလိၵ်ႈၼႆႉ သမ်ႉမိူၼ်ၼင်ႇ လၢႆးမုၼ်ၸဝ်ႈထႆးၶဝ် ၼင်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လၢႆးၼင်ႈၵူဝ်ႇယူဝ်ႇ ၼင်ႇၼၼ်ၼၼ်ႉ ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ ပဵၼ်လၢႆးၼင်ႈ ဢုၵ်ႉၵုတိယဝ်ႉ။
ဢုၵ်ႉၵုတိၼႆႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၼင်ႈၵွင်ႇယွင်ႇ၊ တေလႆးဢဝ် တီႈပွင်ႇဝႃႈ ’’’ၼင်ႈၵူဝ်ႇယူဝ်ႇ’’’ ၼႆၼၼ်ႉ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈ ဢဝ်ၸႂ်ၸပ်းထိုင် ပိုၼ်းၼၢင်းပတႃႇၸႃႇရႃႇ (ပတႃႇၸႃႇရီႇ ၵေႃႈဝႃႈ) ဢၼ်တႅမ်ႈမၢႆဝႆႉ ၼႂ်းပပ်ႉ ထမ်ႇမပတ ဢတ်ႉထၵထႃႇ မၢႆၼိုင်ႈ တီႈၼႃႈလိၵ်ႈ 441 (ၽၢႆႇမၢၼ်ႈ) ၼၼ်ႉဢိတ်းၼိုင်ႈ။ တီႈၼၼ်ႈ ၽူႈတႅမ်ႈဢတ်ႉထၵထႃႇ တႅမ်ႈၼႄဝႆႉဝႃႈ “ၼၢင်းပတႃႇၸႃႇရႃႇ ယွင်ႇမႃႈ လိုမ်းတူဝ်လိုမ်းႁၢင်ႈ ပွႆႇပူၺ်သေ မႃးၸူးၵျွင်း တီႈၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈမီး၊ ၽွင်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းတင်းလၢႆ သမ်ႉႁၼ်လႄႈ ဢွၼ်ၵၼ် ႁၢမ်ႈမၼ်းၼၢင်းဝႃႈ ယႃႇပေမႃးၼႆ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ သမ်ႉဝႃႈ ၶႂၢင်းပၼ်မၼ်းလႄႈ ယႃႇပေႁၢမ်ႈမၼ်း ၼႆသေ သမ်ႉဝႃႈ ဢီႇၼၢင်းႁူႉတူဝ်လႄႈ ၼႆ ၸဵမ်ၵႆၵႆ မိူဝ်ႈပႆႇ ႁွတ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မၼ်းၼၢင်းၵေႃႈ ယူႇၵမ်းၼိုင်ႈ ယွၼ်ႉဢူငဝ်းၽြႃးလႄႈ ႁူႉတူဝ်မႃး ၽိူဝ်ႇႁူႉတူဝ်ၵေႃႈ ႁူႉဝႃႈ ၶူဝ်းၼုင်ႈ ဢမ်ႇၸပ်းတူဝ်ၵဝ်ႇယဝ်ႉလႄႈ တႃႇၵႅတ်ႇၵင်ႈ တၢင်းဢူၵ်းတၢင်းဢၢႆၼၼ်ႉ ၸင်ႇၼင်ႈၵူဝ်ႇယူဝ်ႇ ဢုၵ်ႉၵုꩦိၵံ ၼိသီၻိ ၼႆယဝ်ႉ။
လၢႆးဢၼ် ၼၢင်းပတႃႇၸႃႇရႃႇ ၼင်ႈၼႆႉ လီႈလႃႈလီဝူၼ်ႉၵပ်းတူၺ်း လၢႆးဢၼ် မုၼ်ၸဝ်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈ လႄႈ မိူင်းသီႇႁူဝ်ႇၶဝ် ၼင်ႈၼၼ်ႉတူၺ်းယူႇဢိတ်းၼိုင်ႈ။ ပေႃးဢဝ် လၢႆးသွင်မိူင်းၼၼ်ႉ ဝႃးၸိုင် ဢုၵ်ႉၵုတိၵၼႆႉ ပွင်ႇဝႃႈ တေလႆးၼင်ႈၵွင်ႇယွင်ႇ၊ ဢမ်ႇၼၼ် ၼင်ႈၵွင်ႇယွင်ႇၵွၼ်းၵိူင်ႈယဝ်ႉ။ ၼၢင်းယိင်း ပွႆႇပူၺ်သေ ၼင်ႈၵွင်ႇယွင်ႇ ၼႂ်းၵႄႈၵၢင်ပိူၼ်ႈတင်းလၢႆ ဢမ်ႇၵႃး ပၢႆပဵၼ် ပႃႈၼႃႈၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈၵွၼ်ႇလႄႈ ႁဵတ်းႁိုဝ်ၵေႃႈ တေဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈ။ ယွၼ်ႉဝႃး မၼ်းၼၢင်း ႁူႉတူဝ်ယဝ်ႉလႄႈ တႃႇႁႄႉၵင်ႈ တၢင်းဢူၵ်းတၢင်းဢၢႆၼႆၼၼ်ႉ ပေႃးၼင်ႈၵူဝ်ႇယူဝ်ႇၵွၼ်ႇ ၸင်ႇပဵၼ်လႆႈ ႁၼ်ထိုင် ၼင်ႇၼႆယဝ်ႉ။
ၼင်ႇထတ်းသၢင်ၼႄမႃး လၢႆးၼင်ႈ ဢၼ်ၵႂၢမ်းပႃႇလိဝႃး ‘’’ဢုၵ်ၵုꩦိၵ’’’ ၼႆႉ ဢဝ်ၸွမ်းသၽေႃး တီႈပွင်ႇၵႂၢမ်းပႃႇလိမၼ်းဝႃႈၵေႃႈ ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၼင်ႈၵွင်ႇယွင်ႇ၊ ပဵၼ်ၼွင်ႈၵူဝ်ႇယူဝ်ႇၵူၺ်း။ လွမ်တူၺ်းၶိုၼ်း ပိုၼ်းဢၼ်ၵိုင်ႇပဵၼ်လႆႈ ဢၼ်ၼၢင်းပတႃႇၸႃႇရႃႇ ယၢမ်ႈၼင်ႈၼႄမႃးၼၼ်ႉၵေႃႈ မၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈ ၼင်ႈၵွင်ႇယွင်ႇ၊ ပဵၼ်ၼင်ႈၵူဝ်ႇယူဝ်ႇၵူၺ်း ႁၼ်ထိုင်ၼင်ႇၼႆ။
တၢင်းယိူင်းဢၢၼ်း လွင်ႈလႆႈၼင်ႈၵူဝ်ႇယူဝ်ႇသေ လွတ်ႈၵမ်ႇမဝႃႇၸႃႇၼၼ်ႉ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈမီး လွင်ႈၽၢင်ႉ ၼိူဝ်ၼႃႈၵၢၼ် ဢၼ်လူလိၵ်ႈၼၼ်ႉႁႅင်းႁႅင်းလႄႈ ၸင်ႇႁႂ်ႈၼင်ႈၵူဝ်ႇယူဝ်ႇ ဢုၵ်ႉၵုတိၵ ယဝ်ႉ။ ပေႃးၼင်ႈၶၢႆႇၵုတ်ႇလႂ်၊ ၼင်ႈၶုပ်ႉၶဝ်ႇလႂ် ၸိူဝ်းၼႆႉ ယွၼ်ႉဝႃႈ တူဝ်ၶိင်း တမ်းတႅတ်ႈမူတ်း၊ ဢမ်ႇလႃႈ ၵူဝ်လူမ်ႉသင်ယဝ်ႉလႄႈ လွင်ႈဝႆႉၸႂ်ၽၢင်ႉ ၼိူဝ်ၼႃႈၵၢၼ် ဢမ်ႇပေႃးႁႅင်း၊ ၸၢင်ႈဝႆႉ မဝ်မၢင်ဢိတ်းၼိုင်ႈလႄႈ ၸင်ႇဝႃႈ ႁႂ်ႈၼင်ႈၵူဝ်ႇယူဝ်ႇယဝ်ႉ။ ႁႂ်ႈမေႃ ဢွၼ်ၵၼ် ပွင်ႇၸႂ်ၼိူဝ်ထမ်း လၢႆးၵမ်ပၼ် ဢၼ်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ သင်ႇသွၼ်ၼၼ်ႉၵူၺ်းသေဢမ်ႇၵႃး ၵႂၢမ်းၽြႃး ၶေႃႈလႂ်ၶေႃႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁႂ်ႈမေႃပွင်ႇၸႂ် လႅင်းၸႂ်သေမ်း။