လွင်ႈလဵၼ်ႈ ႁေႃၶီႇ

လွင်ႈလဵၼ်ႈ ႁေႃၶီႇ

ပၢင်ႇလဵၼ်ႈႁေႃၶီႇ

လွင်ႈလဵၼ်ႈ ႁေႃၶီႇၼႆႉ တႄႇမႃး တီႈမိူင်းလႂ် ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉတႄႉ ဢမ်ႇလႆႈႁူႉ တႅတ်ႈတႅတ်ႈတေႃးတေႃး ၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ လွၵ်းလၢႆးလဵၼ်ႈႁေႃၶီႇၼႆႉ မၼ်းမိူၼ် လွၵ်ႈလၢႆးလဵၼ်ႈ ဢၼ်လဵၼ်ႈမႃး မိူဝ်ႈပၢၼ်ၵရိၼၼ်ႉၼႆတႄႉ ႁူႉၸွမ်းလႆႈယူႇ။ လွင်ႈလဵၼ်ႈႁေႃၶီႇၼႆႉ ႁုၼ်ႈမုၼ်းမႃး တီႈမိူင်းၽရၢင်ႇသဵတ်ႈ မိူဝ်ႈ ႁူဝ်ပၢၵ်ႇၸဵင်ပီ ႑႔ ၼၼ်ႉသေ ဝၢႆးမႃး ထိုင်ၵႂႃႇ မိူင်းဢိင်ႇၵလၢၼ်ႇယဝ်ႉ။ တီႈမိူင်းဢိင်ႇၵလၢၼ်ႇၼၼ်ႉ လွင်ႈလႅၼ်ႈဢၼ်ၼၼ်ႉ လႆႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႃးယဝ်ႉ။ လွင်ႈလဵၼ်ႈ ၸိူင်ႉၼင်ႇႁေႃၶီႇၼၼ်ႉ တီႈ ဢၢႆႇယႃႇလႅၼ်ႇ မိူင်း(ဢႄႇယႃႇ)ၼၼ်ႉ ႁွင်ႉဝႃႈ ႁႃးလိၼ်း ၼႆလႄႈသင်၊ တီႈမိူင်းသၵွၵ်ႉတလၢၼ်ႇၼၼ်ႉ ႁွင်ႉဝႃႈ သျိၼ်ႇတီႇ ၼႆလႄႈသင်၊ တီႈၼႃႈလိၼ် ဝေႇလၼၼ်ႉ ႁွင်ႉဝႃႈ ဝိၼ်ႇတီႇ ၼႆလႄႈသင် ဢွၼ်ၵၼ်ႁွင်ႉ ၸိုဝ်ႈၵူႈမဵဝ်းမဵဝ်းယဝ်ႉ။

တီႈၵုၼ်ဢမႄႇရိၵႃႉႁွင်ႇၼႆႉ လွင်ႈလဵၼ်ႈႁေႃၶီႇၼႆႉ ႁွင်ႉဝႃႈ ၶႂိၼ်းႁေႃၶီႇ ၼႆသေ ၶေႃႈၵႂၢမ်း ႁေႃၶီႇ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ပွင်ႇဝႃႇ ႁေႃၶီႇၼမ်ႉၶႅင်ယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်းတႄႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ လွင်ႈလဵၼ်ႈႁေႃၶီႇၼႆႉ မၼ်းပဵၼ် လွင်ႈလဵၼ်ႈၵျၢမ်းႁၢဝ်ႈႁႅင်းလႄႈ ၵူၼ်းတင်းၼမ် ဢမ်ႇပၼ်ႁႅင်း တႃႇလဵၼ်ႈ။ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ မီးပၵ်းပိူင် လွင်ႈလဵၼ်ႈႁေႃၶီႇမႃးယဝ်ႉလႄႈ ၸိူဝ်းပဵၼ် တီႈ ၵုၼ်ဢေးသျႃး၊ ၵုၼ်ရူးႁူပ်ႉ လႄႈ ၵုၼ်ဢႃႇမႄႇရိၵ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းလဵၼ်ႈမၼ်း ၼမ်မႃးယူႇယႂ်းယႂ်းယဝ်ႉ။ ၸိုဝ်ႈဢၼ်ဝႃႈ ႁေႃၶီႇဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ပေႃးဢဝ် ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်း ၽရၢင်ႇသဵတ်ႈဝႃႈ ႁူဝ်ၶေး မီးတီႈပွင်ႇဝႃႈ ၶွၼ်ႉၵူတ်ႉ ၽူႈလၢမ်ႈၸဵၼ် ၼႆလႄႈ ၵမ်ႈၽွင်ႈယုမ်ႇယမ်ဝႃႈ မၼ်းလုၵ်ႉတီႈၼၼ်ႉမႃး ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ လွင်ႈလဵၼ်ႈႁေႃၶီႇၼႆႉ လႆႈဢဝ် ၶွၼ်ႇၵူတ်ႉသေ ပေႃႉမၢၵ်ႇလွမ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈတႄႇမၼ်းတႄႉ လွင်ႈလဵၼ်ႈဢၼ်ၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၸၢႆးၶဝ်ၵူၺ်း လဵၼ်ႈမႃးသေတႃႉ ဝၢႆးလိုၼ်းမႃး ၼၢင်းယိင်းၶဝ်ၵေႃႈ လဵၼ်ႈမႃးယူႇယဝ်ႉ။ ဢွၼ်ၵၼ်ၶူင်သၢင်ႈ ပၢင်လဵၼ်ႈႁေႃၶီႇ ဢၼ်ၵူၼ်းၸၢႆးၵူၼ်းယိင်း လဵၼ်ႈၵိုၵ်းၵၼ်ၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပီ 1875 ၼၼ်ႉ တီႈဢိင်ႇၵလၢၼ်ႇ လႆႈတင်ႈ မူႇၸုမ်းႁေႃၶီႇၵူၼ်းၸၢႆးသေ ႁိုင်ပႅတ်ႇပီ လုၵ်ႉတီႈ ၵလၢပ်ႉဝိၼ်ႇဝႄႇလတၼ်ႇသေၵေႃႈ ၸၼ်ပၵ်းပိူင် ၽိင်ႈလဵၼ်ႈ ႁေႃၶီႇမႃးယူႇယဝ်ႉ။ ထိုင် ပီ 1901 မႃး လွၵ်းလဵၼ်ႈၼၼ်ႉ ၽႅဝ်ၵႂႃႇမိူင်း ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇယူႇယဝ်ႉ။

ၸႄႇဢဝ်ယၢမ်းၼၼ်ႉမႃး လွင်ႈလဵၼ်ႈႁေႃၶီႇၼႆႉ ႁုၼ်ႈမုၼ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႃး တေႃႇပေႃးပဵၼ် လွင်ႈလဵၼ်ႈ ဢၼ်မိူင်းတေႃႇမိူင်း ပေႃးၶႄႉၶဵင်ႇၵၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈ ပဵၼ် ၵေႃႉဢၼ်ပွင်ႇၸႂ် ပၵ်းပိူင်ၽိင်ႈလဵၼ်ႈ မၢၵ်ႇၼင်လွမ်ႈၼႆၸိုင် ဢၼ်ပဵၼ်ပၵ်းပိူင် ၽိင်ႈလဵၼ်ႈႁေႃၶီႇၼႆႉၵေႃႈ တေပွင်ႇၸႂ်ငၢႆႈယူႇ။ ပၢင်ႇလဵၼ်ႈႁေႃၶီႇၼႆႉ ၼႃႈယၢဝ်းမီး ႑႐႐ ဝၢႆႈ လႄႈ ၼႃႈပွတ်း မီး ႕႕ ဝၢႆႈတေႃႇ ႖႐ ဝၢႆႈယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် သၢႆၼႃႈယၢဝ်းၼၼ်ႉ ႁွင်ႉဝႃႈ သၢႆၶၢင်ႈ ၼႆသေ ဢၼ်ပဵၼ် သၢႆၼႃႈပွတ်းၼၼ်ႉ ႁွင်ႉဝႃႈ သၢႆၵူဝ်း ၼႆယဝ်ႉ။ တီႈပၢင်ႇလဵၼ်ႈ ၼိုင်ႈၽၢႆႇၼိုင်ႈၽၢႆႇၼၼ်ႉ တီႈသၢႆတၢင်းၼႂ်း ယၢၼ် ႗ ဝၢႆႈၼၼ်ႉ မၼ်း သၢႆၼၢင်ယႆၵၼ်ဝႆႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်းၵၢင်သၢႆၵူဝ်းၼၼ်ႉ မီး ႁူးၵူဝ်း ဢၼ်ၵႂၢင်ႈ ႑႒ ထတ်းတင်းသွင်ၽၢႆႇယဝ်ႉ။ လၵ်းသဝ်ၵူဝ်းၼႆႉ တၢင်းသုင်မီး ႗ ထတ်းသေ တီႈပၢႆၸဵၵ်းလၵ်းသဝ်ၵူဝ်းၼၼ်ႉ ဢဝ်ၵွၼ်သေၸၼ်ဝႆႉယဝ်ႉ။ တီႈၽၢႆႇၼႃႈႁူးၵူဝ်း သိုဝ်ႈသိုဝ်ႈ ယၢၼ် ႑႖ ဝၢႆႈၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ သၢႆၵူဝ်းဢၼ်ၼၢင်ႇယႆၵၼ် တၢင်းယၢဝ်းမီး ႔ ဝၢႆႈယဝ်ႉ။ ဢဝ်လၵ်းသဝ်ၵူဝ်း ႁဵတ်းပဵၼ်ၵၢင်မၼ်းသေ ဢၼ်ပဵၼ် သၢႆတူင်ႇမူၼ်းၼၼ်ႉ ၸၼ်ၵႂႃႇၸပ်းသႂ်ႇတီႈ သၢႆၵူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်သၢႆၸိူဝ်းၼၼ်ႉၼၼ်ႉလႄႈ ဢၼ်ပဵၼ် ၽၢၵ်ႇတူင်ႇမူၼ်း ဢၼ်မီးတီႈၼႂ်း သၢႆၵူဝ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်တီႈဢဝ်မၢၵ်ႇလွမ်ႈႁေႃၶီႇ ပေႃႉသႂ်ႇၶဝ်ႈ တီႈၼႂ်းၵူဝ်းယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉတီႈ ဢၼ်ပဵၼ်တၢင်ႇတီႈ တီႈၼႂ်းပၢင်ႇလဵၼ်ႈသေ ဢမ်ႇၸၢင်ႈပေႃႉမၢၵ်ႇလွမ်ႈၼၼ်ႉသႂ်ႇၶဝ်ႈလႆႈ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈမၵ်းမၼ်ႈဝႆႉ တူင်ႇမူၼ်းတႃႇသႂၢင်းၵူဝ်းၸိူင်ႉၼၼ်လႄႈ လွင်ႈလဵၼ်ႈႁေႃၶီႇၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်လၢၵ်ႇလၢႆးဝႆႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၼၼ်ႉလႆႈႁဵတ်းဝႆႉ ၼင်ႇႁိုဝ် ပေႃးတေဢမ်ႇတိူဝ်ႉမႅၼ်ႈၺႃး ၵူၼ်းဢၼ်ၶဝ်ႈလဵၼ်ႈၼႂ်းပၢင်ႇလဵၼ်ႈၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။

လွင်ႈလဵၼ်ႈႁေႃၶီႇၼႆႉ ၼိုင်ႈၽၢႆႇ တေဢမ်ႇလႆႈပူၼ်ႉ ႑႑ ၵေႃႉသေ ၸုမ်းသွင်ၽၢႆႇ လႆႈၶႄႉၶဵင်ႇၵၼ်ယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းလဵၼ်ႈမၼ်းတႄႉ ၵူၼ်းပႂ်ႉၵူဝ်းၼိုင်ႈၵေႃႉ ၵူၼ်းၵႅတ်ႇတႅဝ်းလင် သွင်ၵေႃႉ၊ ၵူၼ်းတႅဝ်းၵၢင် သၢမ်ၵေႃႉ၊ တႅဝ်းၼႃႈ ႁႃႈၵေႃႉ ၸိူင်ႉၼႆသေ ၵႆႉမၵ်းမၼ်ႈဝႆႉ ၸိူင်ႉၼၼ်ယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းလဵၼ်ႈၶဝ်ၼႆႉ မီး ၶွၼ်ႉပေႃႉႁေႃၶီႇ ဢၼ်ပၢႆငေႃးငေႃးၼၼ်ႉ ၵေႃႉဢၼ်ဢၼ်သေ လႆႈဢဝ်ၶွၼ်ႉပေႃႉၼၼ်ႉ ပေႃႉမၢၵ်ႇလွမ်ႈ ႁႂ်ႈၶဝ်ႈတီႈၼႂ်း ႁူးၵူဝ်း ၽၢႆႇၶႄႉၶဵင်ႇႁဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵၼ်းယိပ်းမၼ်းၼႆႉ ၵႆႉယၢဝ်းမွၵ်ႈသွင်ထတ်းၼၼ်ႉသေ ဢၼ်ပဵၼ်ပၢႆငေႃးမၼ်းၼၼ်ႉ ယၢဝ်းၼိုင်ႈထတ်းယဝ်ႉ။ ၼမ်ႉၼၵ်းၶွၼ်ႉပေႃႉၼႆႉ တေဢမ်ႇလႆႈပူၼ်ႉလိူဝ် ႒႘ ဢွင်ႇၸ။ ဢၼ်ပဵၼ်ၽိဝ်ၼႃႈၶွၼ်ႉပေႃႉမၼ်းၼႅပ်ႉ ၽႅပ်ႉသေ တီႈၽၢႆႇၼိူဝ်မၼ်းၼၼ်ႉ တေဢမ်ႇလႆႈမီး ဢၼ်ပူမ်ဢၼ်ပႅၼ် မဵဝ်းဢၼ်ၸၢင်ႈတိူဝ်ႉၺႃးၵၼ်ၼၼ်ႉ။ မၢၵ်ႇလွမ်ႈႁေႃၶီႇၼႆ့ ပဵၼ်မဵဝ်းမၢၵ်ႇလွမ်ႈ ၶရိတ်ႉၶႅတ်ႉသေ ဢဝ်ၼင်သီႇၽိူၵ်ႇ ႁေႃႇတူမ်းဝႆႉယဝ်ႉ။ မၢင်မွၵ်ႈမၢင်လႂ်ၵေႃႈ ၸႂ်ႉမၢၵ်ႈလွမ်ႈတၼ်ယူႇယဝ်ႉ။ တၢင်ႈၵႂၢင်ႈမူၼ်းမၢၵ်ႇလွမ်ႈၼႆႉ မီး ႙ ႑/႔ ၼိဝ်ႉသေ ၼမ်ႉၼၵ်းမၼ်းမီး ႁူၵ်းဢွၵ်ႇၸယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵႃႈၵူၼ်းၶဝ်ႈလဵၼ်ႈၼၼ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ် ၵူၼ်းပႂ်ႉၵူဝ်းၼႆႉ ၵႆႉတိူဝ်ႉၺႃးငၢႆႈလႄႈ ၸိူဝ်းပဵၼ်တီႈတိၼ်ၼၼ်ႉ လႆႈၼုင်ႈဝႆႉ ဢၼ်ႁႄႉၵင်ႈၼႃၼႃယဝ်ႉ။ တီႈပၢင်ပွႆလဵၼ်ႈႁေႃၶီႇၼိုင်ႈပၢင်ၼႆႉ ၶၢဝ်းယၢမ်းလဵၼ်ႈ တွၼ်ႈၼိုင်ႈၼႆႉ လႆႈ ႓႕ မိတ်ႉၼိတ်ႉသေ တွၼ်ႈသွင်ၼႆႉ လႆႈ ႓႕ မိတ်ႉၼိတ်ႉယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵႄးမၼ်း လႆႈလိုဝ်ႈပၼ် ႕ မိတ်ႉၼိတ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈတေတႄႇပၢင်လဵၼ်ႈၼႆ ဢၼ်ပဵၼ်ၵူၼ်းတႅဝ်းၵၢင် သွင်ၵေႃႉၼႆႉ မႃးတေႃႇၼႃႈၵၼ်တီႈ သၢႆတႅဝ်းၵၢင်ပၢင်လဵၼ်သေ ဢဝ်ၶွၼ်ႉပေႃႉၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ပေႃႉသႂ်ႇ လိၼ်ၼိုင်ႈၵမ်း ပေႃႉသႂ်ႇၶွၼ်ႉပေႃႉ ၵူၼ်းၶႄႉၶဵင်ႇႁဝ်းၼိုင်ႈၵမ်းသေ ပေႃးႁဵတ်းၼၼ်ယဝ်ႉ သၢမ်ပွၵ်ႈယဝ်ႉၵေႃႈ ပေႃႉလႆႈမၢၵ်ႇလွမ်ႈၵမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။ လွင်ႈႁဵတ်းၸိူင်ႉၼၼ်ၼႆႉ ႁွင်ႉဝႃႈ ပူႇလီၼႆယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈ ပေႃႉမၢၵ်ႇလွမ်ႈၼႆ တေဢမ်ႇလႆႈယုၵ်ႉၶွၼ်ႉပေႃႉႁဝ်း ႁႂ်ႈမၼ်းပူၼ်ႉႁူဝ်ႇမၢၵ်ႇ။ တေဢမ်ႇလုၵ်ႉၽၢႆႇတႂ်ႈသေ ဝႅၼ်ပေႃႉမၢၵ်ႇလွမ်ႈ။ ႁူမ်ႈဝႃႈ ဢဝ်မိုဝ်းသေ ႁႄႉလႆႈၼႆသေတႃႉ တေဢမ်ႇလႆႈယိပ်းဝႆႉ၊ တေဢမ်ႇထိုမ်ႈ၊ တေဢမ်ႇလႆႈဢဝ်တိၼ်သေပိတ်ႉ၊ တေလႆႈၽႃႈတူၵ်းၵမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။

ၵူၼ်းပႂ်ႉၵူဝ်းတႄႉ လုၵ်ႉတီႈၼႂ်းသၢႆၵူဝ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇသေ ၸၢင်ႈဢဝ် တိၼ်ပိတ်ႉမၢၵ်ႇလွမ်ႈၼၼ်ႉဢွၵ်ႇပႅတ်ႈသေဢမ်ႇၵႃး ၸၢင်ႈဢဝ်တွၼ်ႈတူဝ်ဢၼ်လႂ်သေဢမ်ႇဝႃႈ ႁႄႉၵင်ႈလႆႈမၢၵ်ႇလွမ်ႈယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းလဵၼ်ႈၶဝ်ၼႆႉ တေဢမ်ႇလႆႈဢဝ်ၶွၼ်ႉပေႃႉၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၵႂႃႇၵွင်ႉၵူၼ်းတၢင်ႇၽၢႆႇလႄႈသင် ၶွၼ်ႉပေႃႉၵူၼ်းတၢင်ႇၽၢႆႇလႄႈသင် တေဢမ်ႇလႆႈႁႄႉၵင်ႈ။ တေဢမ်ႇလႆႈ လဵၼ်ႈႁၢဝ်ႈႁၢဝ်ႈႁႅင်းႁႅင်း။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ပူၼ်ႉပႅၼ် ၽိင်ႈလဵၼ်ႈသေဢၼ်ဢၼ်ၼႆ ၽူႈၵုမ်းပၢင်ၼႆ တေႁႂ်ႈပေႃႉမၢၵ်ႇလွမ်ႈဢၼ်လူတ်ႈ ၵႂႃႇၸူး ၽၢႆႇဢၼ်ႁဵတ်းၽိတ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ႁဵတ်းၽိတ်းၺႃးတီႈၼႂ်း ၶွပ်ႇဝိူင်းၵူဝ်းၼႆၸိုင် တေလႆႈပၼ် မၢၵ်ႇၸဵင်ႇတူတ်ႈၼႃႈၵူဝ်း ဢမ်ႇၼၼ် ပူႇလီႇတူတ်ႈၼႃႈၵူဝ်းၸူး ၸုမ်းတၢင်ႇၽၢႆႇယဝ်ႉ။ မၢၵ်ႇၸဵင်ႇတူတ်ႈၼႃႈၵူဝ်းၼႆ တေလႆႈလုၵ်ႉတီႈ သၢႆၵူဝ်း ဢၼ်ယၢၼ်ၵႆတီႈလၵ်းၵူဝ်း ႑႐ ဝၢႆႈၼၼ်ႉသေ ပေႃႉသႂ်ႇယဝ်ႉ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းလဵၼ်ႈၽၢႆႇၵႅတ်ႇၶဝ်ၼႆႉ ပႂ်ႉဝႆႉၽၢႆႇလင် သၢႆၵူဝ်းလႄႈသင် ၸုမ်းၽၢႆႇၵူၼ်းလဵၼ်ႈၶဝ်ၼၼ်ႉ ပႂ်ႉဝႆႉၽၢႆႇၼွၵ်ႈ သၢႆတူင်ႇၵူဝ်းၼၼ်ႉလႄႈသင် လႆႈယူႇဝႆႉၼင်ႇၼၼ်ယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈပဵၼ် ပူႇလီတူတ်ႈၼႃႈၵူဝ်းၼႆ လႇႈလုၵ်ႉတီႈ ၵၢင်သၢႆၵူဝ်း ယၢၼ်ႁႃႈဝၢႆႈသေ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၵူၼ်းလဵင်ႈတင်းသွင်ၽၢႆႇၶဝ်ၼၼ်ႉ လႆႈယူႇၽၢႆႇၼွၵ်ႈသၢႆ ယၢၼ်ၵႆ ႒႕ ဝၢႆႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ သေၵေႃႉၵေႃႉသေ မၢၵ်ႇလွမ်ႈ ဢွၵ်ႇၵႂႃႇသၢႆၶၢင်ႈၼၼ်ႉၼႆ ၵူၼ်းလဵၼ်ႈထႅင်ႈၽၢႆႇ တႃႇၵေႃႉၼိုင်ႈ လႆႈဢဝ် မၢၵ်ႈလွမ်ႈ ၵိမ်ႈသႂ်ႇပၼ်တီႈၼႂ်း ပၢင်ႇလဵၼ်ႈယဝ်ႉ။ ၽွင်းယၢမ်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းလဵဝ်ၶဝ်ၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈၼႂ်းသၢႆ ဢၼ်ယၢၼ်တီႈ သၢႆၶၢင်ႈ တႃႇ ၸဵတ်းဝၢႆႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းလဵၼ်ႈၼိုင်ႈၵေႃႉၼႆႉ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ မီးဝႆႉတီႈၼႂ်းပၢင်ႇ ဢၼ်ပဵၼ်ၽၢႆႇၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼၼ်ႉယူႇၼႆ တႃႇပဵၼ် မၢၵ်ႇပူၼ်ႉၵူၼ်းလင်တႄႉ ဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈ။ ပေႃးဝႃႈတီႈၼႂ်းၵႄႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇလႄႈ သၢႆၵူဝ်းၼၼ်ႉ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ မီးၵူၼ်းလဵၼ်ႈ ၸုမ်းၽၢႆႇပုၼ်ႉ သၢမ်ၵေႃႉၼႆလႄႈသင်၊ ပေႃးမီးၵူၼ်းပေႃႉမၢၵ်ႇလွမ်ႈလႄႈသင်၊ ပေႃးဝႃႈ မီးၽၢႆႇလင် ၵူၼ်းၵိင်ႈမၢၵ်ႈလွမ်ႈၶဝ်ႈပၢင် ၵႃႈတီႈ သၢႆၽင်ႇၼၼ်ႉလႄႈသင်ၼႆ ဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈ မၢၵ်ႇပူၼ်ႉၵူၼ်းလင်။ တီႈလွင်ႈလဵၼ်ႈႁေႃၶီႇၼႆႉၵေႃႈ တေႃႈမိူၼ်ၼင်ႇလွင်ႈလဵၼ်ႈမၢၵ်ႇၼင် ၽႂ်သႂၢင်းၵူဝ်းလႆႈၼမ်ၵေႃႈ မၼ်းပႄႉယဝ်ႉ။ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ ယွၼ်ႉလွင်ႈလဵၼ်ႈ ႁေႃၶီႇ ဢၼ်မိူင်းတေႃႇမိူင်း ၶႄႉၶဵင်ႇၵၼ်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ဢၼ်ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႃးလႄႈ၊ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၸုမ်းႁေႃၶီႇ ၵူႈမိူင်းမိူင်း လႆႈၶဝ်ႈၶႄႉၶဵင်ႇၵၼ်တီႈ ပၢင်ပွႆးလူင် ဢူဝ်ႇလမ်ႇပိတ်ႉၼၼ်ႉယူယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပီ 1960 တီႈ ပၢင်ပွႆးဢူဝ်ႇလမ်းပိတ်ႉရေႃးမၼၼ်ႉ ၸုမ်းႁေႃၶီႇ ပႃႇၵိတ်ႉသတၢၼ်ႇ လႆႈပဵၼ်ဢွင်ႇပႄႉပဵၼ်ထႅၼ်ႈမႃးယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ထိုင် 1964 တီႈ ပၢင်ပွႆးဢူဝ်လမ်းပိတ်ႉထူဝ်ႇၵျူဝ်ႇၼၼ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ်ၸုမ်းႁေႃၶီႇ ဢိၼ်ႇတိယ ဢၼ်ပဵၼ်ထႅၼ်ႈမႃးမႃးတီႈ ပၢင်ပွႆးဢူဝ်းလမ်းပိတ်ႉ တႄႇ 1928 ၼၼ်ႉ ၶိုၼ်းပႄႉပဵၼ်ထႅၼ်ႈမႃးယဝ်ႉ။ ထိုင်ပီ 1968 တီႈပၢင်ပွႆးဢူဝ်လမ်းပိတ်ႉမႅၵ်ႇသီႇၵူဝ်ႇၼၼ်ႉ ၸုမ်းႁေႃၶီႇပႃႇၵိတ်ႉသတၢၼ်ႇ လႆႈၶိုၼ်းဢွင်ႇပႄႉပဵၼ်ထႅၼ်ႈမႃးသေ ထိုင် 1972 တီႈပၢင်ပွႆးဢူဝ်လမ်းပိတ်ႉမျူးၼိတ်ႉၼၼ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ်ၸုမ်းၵျႃႇမၼီႇတူၵ်း ဢၼ်ပဵၼ်ၸုမ်းရူးရူပ်ႉ လႆႈဢွင်ႇပႄႉပဵၼ်ထႅၼ်ႈ ပဵၼ်ပွၵ်ႈဢွၼ်တၢင်းသုတ်းယဝ်ႉ။

ႁေႃၶီႇၼမ်ႉၶႅင်

ႁေႃၶီႇၼမ်ႉၶႅင်ၼႆႉ ပဵၼ်လၢႆးလဵၼ်ႈ ဢၼ်လႆႈၶီႇသၵဵၵ်ႉ တီႈၼိူဝ်ပၢင်ႇၼမ်ႉၶႅင်သေလဵၼ်ႈယဝ်ႉ။ ၶႂ်ႈငၢႆးမိူၼ်ၼင်ႇ လၢႆးလဵၼ်ႁေႃၶီႇသေတႃႉ ပၵ်းပိူင်ၽိင်ႈလဵၼ်ႈမၼ်းတႄႉ ပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်ဢိတ်းဢွတ်းယဝ်ႉ။ တီႈမိူင်းၶၼေႇတႃႇၼၼ်ႉ လွင်ႈလဵၼ်ႈႁေႃၶီႇၼမ်ႉၶႅင်ၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်လိုဝ်းလင်တီႈ ပၢင်ပွႆးလဵၼ်ႈၶၢဝ်းၵတ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၶဝ်ယဝ်ႉ။ တႄႇ ႁူဝ်ပၢၵ်ႇၸဵင်ပီ ႒႐ မႃး လွင်ႈလဵၼ်ႈႁေႃၶီႇၼမ်ႉၶႅင်ၼႆႉ လိုဝ်းလင်မႃးတီႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ၊ မိူင်းဢိင်ႇၵလၢၼ်ႇ လႄႈ တီႈရူးရူပ်ႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝၢႆးၼႆႉမႃး လႆႈႁုၼ်ႈမုၼ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇပဵၼ်မႃး လွင်ႈလဵၼ်ႈ ဢၼ်မိူင်းတေႃႇမိူင်း လႆႈၶႄႉၶဵင်ႇၵၼ်ၼၼ်ႉသေဢမ်ႇၵႃး ဢၼ်ပဵၼ်ၸုမ်းၵိၼ်ၸၢင်ႈ ႁေႃၶီႇၼမ်ႉၶႅင်ၵေႃႈ ဢွၵ်ႇပေႃႇမႃးယူႇယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈထိုင် ဢူဝ်လမ်းပိတ်ႉလုမ်ႈၾႃႉ ၶၢဝ်းပဵၼ်ပွႆးလဵၼ်ႈၶၢဝ်းၵတ်းမႃးၸိုင် မိူင်းတေႃႇမိူင်းလႆႈၶႄႉၶဵင်ႇၵၼ်မႃးသေ မိူဝ်ႈပီ 1972ၼၼ်ႉ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်သူဝ်ႇဝီႇယႅတ်ႉ လႆႈပႄႉပဵၼ်ထႅၼ်ႈမၢးယဝ်ႉ။ ပၢင်ႇၼမ်ႉၶႅင် တီႈလဵၼ်ႈႁေႃၶီႇၼမ်ႉၶႅင်ၼႆႉ ၼႃႈယၢဝ်း ႒႐႐ ထတ်း ၼႃႈပွတ်း ႘႕ ထတ်းသေ လႆႈၶိုင်ႈႁဵတ်းသၢမ်ပွတ်းၽဵင်ႇၽဵင်ႇယဝ်ႉ။ ႁူဝ်းၵူဝ်းၼႆႉ တၢင်းၵႂၢင်ႈႁူၵ်းထတ်း၊ တၢင်းသုင်ၵူၺ်းမီးသီႇထတ်း။ ၵူၼ်းလဵၼ်ၶဝ်ၼႆ လႆႈတိုဝ်းၸၵဵၵ်ႉဢၼ်ပဵၼ် တိၼ်ပွတ်းသေ လႆႈဢဝ်ၶွၼ်ႉပေႃႉပၢႆငေႃး ပေႃႉၶႅပ်းၼင်မူၼ်း ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ ပတ်ႉၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ႁေႃၶီႇၼမ်ႉၶႅင်ၼႆႉ ပဵၼ်လၢႆးလဵၼ်ႈဢၼ်ၽႂ်ႁႅင်းသေ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၸၢင်ႈတုမ်ႈၸၢင်ႈတိူဝ်ႉၵၼ်ငၢႆလႄႈ ၵူၼ်းလဵၼ်ၶဝ်ႈၼႆႉ လႆႈၼုင်ႈဢၼ်ႁႄႉဝႆႉၼႃၼႃႁင်းၽႂ်မၼ်းယဝ်ႉ။ ပိူင်လူင်မၼ်း ၵူၼ်းပႂ်ႉၵူဝ်းၼၼ်ႉ လႆႈၼုင်ႈပူၵ်ႉႁေႃႇဢၼ်ႁႄႉၵင်ႈဝႆႉတင်းတူဝ်ယဝ်ႉ။ ၶွၼ်ႉပေႃႉမၼ်းၼႆႉ တၢင်းယၢဝ်း မီး ႔႖ ၼိဝ်ႉသေ ပၢႆမၼ်းၵူတ်ႉငေႃးဝႆႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်ၶႅပ်းၼင်မူၼ်းၼႆႉ ၼႃႈၵႂၢင်ႈမူၼ်းမၼ်းမီး သၢမ်ၼိဝ်ႉလႄႈ တၢင်းၼႃမၼ်းမီး ၼိုင်ႈၼိဝ်ႉယဝ်ႉ။ ၸုမ်းၼိုင်ႈၸုမ်း ၼိုင်ႈၽၢႆႇၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃးၵူၼ်းလဵၼ်ႈ ႖ ၵေႃႉသေ ၵူၼ်းပႂ်ႉၵူဝ်းၼိုင်ႈၵေႃႉ တႅဝ်းလင် သွင်ၵေႃႉ တႅၼ်းၼႃႈၼၼ်ႉ ၼႂ်းၵၢင် ယူႇၵေႃႉၼိုင်ႈလႄႈ ၽၢႆႇသၢႆၽၢႆႇၶႂႃ မီးၽၢႆႇၵေႃႉၵေႃႉယဝ်ႉ။ ၽူႈၵုမ်းပၢင်ၼႆႉ ဢဝ်ပတ်ႉတမ်းပၼ် တီႈၼႂ်းၵႄႈ ၵူၼ်းၵေႃႉၵၢင်သွင်ၽၢႆႇသေၵေႃႈ တႄႇပၢင်လဵၼ်ႈယဝ်ႉ။ ပၢင်လဵၼ်ၼႆႉ ၼိုင်ႈၵမ်း ႒႐ မိတ်ႉၼိတ်ႉသေ လႆႈလဵၼ်ႈ သၢမ်ၵမ်းသေ ၼႂ်းၵႄႈမၼ်း လႆႈလိုဝ်ႈပၼ် ႑႐ မိတ်ႉၼိတ်ႉယဝ်ႉ။ ၸုမ်းဢၼ် သႂၢင်းၶဝ်ႈလႆႈၼႂ်းၵူဝ်း ၼမ်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၽၢႆႇဢွင်ႇပႄႉယဝ်ႉ။ ၽူႈၵုမ်းပၢင်ၼႆ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၽူႈလဵၼ်ၶဝ်ႈ ႁဵတ်းၽိတ်း ပူၼ်ႉပႅၼ် ပၵ်းပိူင်ၽိင်ႈလဵၼ်ႈၼႆ တူၺ်းၼိူဝ်လွင်ႈၽိတ်းလဵၵ်ႉလႄႈယႂ်ႇသေ ၸၢင်ႈဢဝ်ၵူၼ်းႁဵတ်းၽိတ်းၼၼ်ႉ ဢွၵ်ႇတီႈပၢင်လဵၼ်ႈ တႃႇ သွင်မိတ်ႉၼိတ်ႉ ႁိုဝ် ႁႃႈမိတ်ႉၼိတ်ႉၼႆယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵႃႈၶၢဝ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၸၢင်ႈဢဝ်ၵူၼ်းတၢင်ၶဝ်ႈလဵၼ်ႈ။ ၵွမ်ႉၵူၺ်းမေႃၶီႇ ၸၵဵၵ်ႉၵူၺ်း ဢမ်ႇၸၢင်ႈၶဝ်ႈလဵၼ်ႈလႆႈ တီႈပၢင်ပွႆးႁေႃၶီႇၼမ်ႉၶႅင်။ တေလႆႈမေႃထိင်းတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇလႆႈလီလီ တီႈၼိူဝ်ပၢင်ႇၼမ်ႉၶႅင်သေ တေလႆႈမေႃၸႂ်ႉ ၶွၼ်ႉပေႃႉၵျၢင်ႇလီယဝ်ႉ။ ႁေႃၶီႇၼမ်ႉၶႅင်ၼႆႉ ၵမ်ႉၼမ်တႄႉ ပဵၼ်ၽူႈၸၢႆးၶဝ်ႈလဵၼ်ႈယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်ၸုမ်းၵိၼ်ၸၢင်ႈလဵၼ်ၶဝ်ၼႆႉ ၶဝ်ၵႆႉႁဵတ်းပၢင်ႇၼမ်ႉၶဵင်ဢၼ်ပွမ် တီႈၼႂ်းယူင်ႇလဵၼ်ႈသေၵေႃႈ ၵႆႉၶႄႉၶဵင်ႇၵၼ်ၶိုၼ်းယဝ်ႉ။