လိင်း

လိင်း Monkeys Temporal range: Oligocene–Present PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
A young male White-fronted Capuchin (Cebus albifrons).
သိပ္ပံနည်းကျ အမျိုးအစားခွဲခြင်း
ၶူင်း:	Animalia
ၸိူဝ်ႉႁူမ်ႈၵၼ်:	Chordata
ၸိူဝ်ႉႁူမ်ႈ:	Mammalia
ၸိူဝ်ႉၸၢဝ်း:	Primates
Sub Groups
See "Classification"
Range of monkeys: Old World monkeys (red) New World monkeys (orange)

Lightmatter guenon

လိင်းၼႆႉ ပဵၼ် သတ်းတူဝ်သွမ်ၼူမ်းသေ ပႃးၼႂ်းၸုမ်း ပရၢႆးမဵၵ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ လိင်းမီလူင်ၼၼ်ႉတႄႉ ဢမ်ႇၶဝ်ႈပႃး ၼႂ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းလိင်း။ လိင်းၼႆႉ ပဵၼ်သတ်း ဢၼ်မေႃႁူႉ ဢွၵ်းဢေႃလႅတ်းသေ ပဵၼ်သတ်းယဵၼ်ငႄႈလႄႈ ၶိုၼ်ႈတူၼ်ႈမႆႉ ၵႅပ်ႉၼႃႇသေ ၵူၼ်းၵေႃႈ ႁူႉၸၵ်းလိင်းယဝ်ႉ။ လိင်းၵူႈတူဝ်တူဝ် ၵူႈၸၢဝ်းၸၢဝ်း တိုၼ်းမီးႁၢင်၊ ဢမ်ႇၼၼ် တိုၼ်းမီးႁၢင်ပွတ်းပွတ်းဢွၼ်ႇယူႇ။

လိင်းၼႆႉ မဵဝ်းမၼ်း မီးတင်းၼမ်။ လိင်းမၢင်မဵဝ်း ယူႇၼိူဝ်တူၼ်ႈမႆႉသေ မၢင်မဵဝ်းတႄႉ ယူႇၼိူဝ်လိၼ်။ ဢိင်ပိုင်ႈလူၺ်ႈ ပရၢႆးမဵၵ်ႉ ပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်သေ လိင်းၵေႃႈ မဵဝ်းမၼ်း ပႅၵ်ႇၵၼ်တင်းၼမ် တၢင်းၵိၼ်ၶဝ်ၵေႃႈ ၵိၼ်ၵူႈပိူင်ပိူင်ယဝ်ႉ။ တၢင်းၵိၼ်ၶဝ်တႄႉ ပဵၼ် မၢၵ်ႇမႆႉ၊ မႂ်မႆႉ၊ မူင်ႈမႅင်း၊ မွၵ်ႇ၊ တူဝ်သွမ်ၼူမ်းဢွၼ်ႇ၊ တူဝ်ၵၢၼ်း၊ တူဝ်ယူႇၼႂ်းၼမ်ႉ၊ တူဝ်ယူႇၼိူဝ်လိၼ်၊ ပူၸိူဝ်းၼႆႉသေၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး လိင်းမၢင်ၸိူဝ်း ယင်းၵွႆၵိၼ်လိင်း ဢၼ်ၶိူဝ်းဢမ်ႇမိူၼ်ၶဝ်ၼၼ်ႉလူးၵွၼ်ႇ။ မၢင်ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢဝ်လိင်း လဵင်ႉဝႆႉ တီႈႁိူၼ်းယဝ်ႉ။ လိင်းၼႆႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၺၢၼ်ႇၶဝ် လႅတ်းၽၢႆ၊ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၸႂ်ၶဝ်လႅတ်းလႅင်ႈလႄႈ ဢမ်ႇၵိုင်ႇလီလဵင်ႉဝႆႉ တီႈႁိူၼ်း။ လိင်းၼႆႉ ယူႇသဝ်းၸွမ်း ထိူၼ်ႇမႆႉ။ ပႃႇယိူဝ်ႈသႃးဝႃးၼႃး၊ ႁၢတ်ႇသၢႆးသေဢမ်ႇၵႃး မၢင်ၸိူဝ်းၼႆႉ ယူႇၸွမ်းလွႆမူၺ်လူးၵွၼ်ႇ။

ပေႃးတူၺ်းၸွမ်းၼင်ႇ ၼႂ်းၶေႃႈၵႂၢမ်းႁဝ်း ဢၼ်လၢတ်ႈဝႃႈ "လူၼ်းပေႃးတၢၼ်ႇလိင်း၊ ၸႂ်လိင်း၊ ၶႄႇပျလိင်း၊ လိင်းလႆႈမၢၵ်ႇပၢဝ်ႉ၊ ၵိၼ်ၼိူဝ်ႉလိင်း ယႃႇတူၺ်းၼႃႈလိင်း" ၸိူဝ်းၼႆႉၸိုင် တေလႆႈဝႃး ၵူၼ်းႁဝ်း ယူႇသဝ်းၸမ်ၵၼ် တင်းလိင်းၼႆယူႇ။ ၼႂ်းၵႃႈ သတ်းတူဝ်မီးၸႂ်တင်းသဵင်ႈၼၼ်ႉ လိင်းၼႆႉ မိူၼ်ၵူၼ်းလိူဝ်သေပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ် ၵူၼ်းဢဵင်းၵလဵတ်ႈ ၸဝ်ႈပၢႆးသၢႆႊ ၻႃႇဝိၼ်ႇ လၢတ်ႈဝႃႈ ၵူၼ်းႁဝ်းၼႆႉ လုၵ်ႉတီႈ လိင်းမႃးသေ လွင်ႈယဵၼ်ႇငႄႈ ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႃးၼႆယဝ်ႉ။ လိင်းၼႆႉ ပေႃးႁၼ်ၵူၼ်းႁဵတ်းသင်ၵေႃႈ ၶဝ်မေႃယိူင်ႈၸွမ်း ၵမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။ ပေႃးၵူၼ်း မီႇၼႃႈတေႃႇၶဝ်ၵေႃႈ ၶဝ်ၵေႃႈ မေႃႁဵတ်းၼၼ်ၸွမ်း။ ၵူၼ်းႁဵတ်းသင်ၵေႃႈ ၶဝ်မေႃႁဵတ်းၸွမ်းယဝ်ႉ။ လွင်ႈယူႇ လွင်ႈၵိၼ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ လိင်းၼႆႉ မိူၼ်ၵူၼ်းတႄႉတႄႉ။

လိင်းၼႆႉ မီးၼိဝ်ႉမိုဝ်း မီးႁူဝ်မႄႈမိုဝ်း ၸိူင်ႉၼင်ႇၵူၼ်းႁဝ်းသေ ပဵၼ်သတ်း ဢၼ်မေႃယိပ်း မေႃၵမ်ယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၶဝ်ဢမ်ႇၸႂ်ႈ သတ်းဢၼ်မီးတိၼ်သွင်ၶွၼ် လႄႈ မိုဝ်းသွင်ၶွၼ် ၸိူင်ႉၼင်ႇၵူၼ်း။ လိင်းၼႆႉ ၽွင်းမိူဝ်ႈ ၵႂႃႇၼိူဝ်လိၼ်ၼၼ်ႉ တေထၢင်ႇဝႃႈ ၶဝ်တဝ်ႉသီႇၶွၼ်သေ ၵႂႃႇလႄႈ တေထၢင်ႇဝႃႈ ၶဝ်ပဵၼ် သတ်းတူဝ်သီႇတိၼ်ယူႇ။ တီႈတႄႉမၼ်း လိင်းၼႆႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈ သတ်းတူဝ်သီႇတိၼ်ႇ။ သတ်းဢၼ်မီး တိၼ်သွင်ၶွၼ်လႄႈ မီးမိုဝ်းသွင်ၶွၼ်ၵေႃႈ တေႃႈဢမ်ႇၸႂ်ႈ ၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ဢၼ်ႁဝ်းထၢင်ႇဝႃႈ တိၼ်ၶဝ် သွင်ၶွၼ်ၼၼ်ႉ မၼ်းၸၢင်ႈယိပ်းၵမ်လႆႈ မၼ်ႈမၼ်ႈၵိုမ်းၵိုမ်း ၸိူင်ႉၼင်ႇမိုဝ်းလႄႈ တိၼ်ၽၢႆႇလင် သွင်ၶွၼ်ၼၼ်ႉ မၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈတိၼ်၊ မၼ်းၵူၺ်းပဵၼ် မိုဝ်းၵူၺ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ယွၼ်ႉၼၼ် လိင်းၼႆႉ တေလႆႈဝႃႈ ပဵၼ်သတ်း ဢၼ်မီးမိုဝ်းသီႇၶွၼ်ႇၼႆယူႇ။ မိုဝ်းသွင်ၶွၼ် ၽၢႆႇၼႃႈၼၼ်ႉ ယၢဝ်းသေ မိုဝ်းသွင်ၶွၼ် ၽၢႆႇလင်။

Allens swamp monkey

လိင်းၼႆႉ ၸွမ်းၼင်ႇဝႃႈ ၶဝ်မီးမိုဝ်းသီႇၶွၼ်ၼႆၼၼ်ႉ ပေႃးဝႃႈ ၶဝ်ၵႂႃႇၼိူဝ်လိၼ်ၼႆၸိုင် ၶဝ်ၶွတ်ႇမိုဝ်းၶဝ်သေ ဢဝ်သူၼ်ႈမိုဝ်းၶဝ် တဝ်ႉသေၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃး ၽွင်းမိူဝ်ႈ ၵႂႃႇၼိူဝ်တူၼ်ႈမႆႉ၊ ၽွင်းမိူဝ်ႈ ၵႂႃႇၸွမ်းႁၢဝ်း ၸိူဝ်းၼႆႉတႄႉ ၼွင်ႇသေ ၵႂႃႇလႆႈ ၽႂ်းၽၢႆတႄႉတႄႉ။ လိင်းၼႆႉ လႅတ်းလႅင်ႈ မဝ်တူဝ်မဝ်ၸႂ်ၼႃႇၼႃႇသေ မေႃလၵ်းလႅမ်ယဝ်ႉ။ ပေႃးဢဝ် တၢင်းၵိၼ် ထိုမ်ႈပၼ် ဝိုတ်ႉပၼ်ၶဝ်ၸိုင် ပႆႇတၼ်းထိုင်လိၼ် ၶဝ်ႁပ်ႉဢဝ် ဝၵ်ႉဢဝ်လႆႈယဝ်ႉ။ လိင်းဢၼ်ဝႃႈၼႆႉတႄႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈသတ်း တူဝ်ဢၼ်မေႃယူႇၼိမ်ၼိမ်၊ တိုၼ်းယူႇလူၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ပေႃးလၢတ်ႈဝႃႈ လိင်းၼႆၸိုင် ၵမ်ႉပႃႈၼမ် ၵူၼ်းႁဝ်းၵူၺ်းယၢမ်ႈႁၼ်ဝႃႈ ပဵၼ်သတ်းတူဝ်ဢၼ်မီးတၢၼ်ႇ မႃဢွၼ်ႇ၊ သီၶူၼ်ၶွၼ်ႇၶွၼ်ႇ၊ ႁၢင်ဢွၼ်ႇယၢဝ်းယၢဝ်း မိူၼ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၵူၼ်းၼႆၵူၺ်း။ တီႈတႄႉမၼ်း ၼိူဝ်ၵမ်ႇၽႃႇၼႆႉ ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းလိင်း ဢၼ်ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ် ႁၢင်ႈၽၢင် ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်ၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ တင်းၼမ်တင်းလၢႆ။ ဢၼ်လိင်းမိူၼ်ၵၼ်ၼၼ်ႉ မီးမိုဝ်းသီႇၶွၼ်ၼၼ်ႉၵူၺ်း၊ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ႁၢင်ႈၽၢင်ၶဝ် မီးၵူႈပိူင်ပိူင် သီၵူႈပိူင်ပိူင်ယဝ်ႉ။ လိင်းမၢင်မဵဝ်းၼႆႉ ၵူၺ်းတူဝ်ယႂ်ႇတၢၼ်ႇ ၸွၼ်ႈဢွၼ်ႇၵူၺ်းသေ မၢင်မဵဝ်းၼႆႉ တူဝ်ယႂ်ႇသေ မႃလူင်လူးၵွၼ်ႇ။ လိင်းမၢင်မဵဝ်းၼႆႉ ႁၢင်ၶဝ် ပူင်းထူဝ်ႉယူဝ်ႉ၊ မၢင်ၸိူဝ်းသမ်ႉ ၵူၺ်းပဵၼ်ႁၢင်ယူဝ်းယူဝ်း၊ မၢင်ၸိူဝ်းသမ်ႉ ႁၢင်ယၢဝ်း၊ မၢင်ၸိူဝ်းသမ်ႉ ႁၢင်ပွတ်းယဝ်ႉ။

လိင်းမၢင်မဵဝ်းၼႆႉ တီႈၼႃႈၶဝ် ၶူၼ်ပေႃးတဵမ်လူင်ဝႆႉသေတႃႉ မၢင်မဵဝ်းသမ်ႉ တီႈၼႃႈၶဝ် ဢမ်ႇမီးၶူၼ်။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ႁၢင်ႈၼႃႈၶဝ် မဵဝ်းၼိုင်ႈလႄႈ မဵဝ်းၼိုင်ႈၵေႃႈ ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်။ မၢင်မဵဝ်း ၼႃႈမိူၼ်မႃ၊ မၢင်ၸိူဝ်း သမ်ႉမိူၼ်မူ၊ မၢင်ၸိူဝ်း သမ်ႉမိူၼ်ၼႃႈ ၼၢႆးထဝ်ႈ။ မၢင်ၸိူဝ်းသမ်ႉ ပဵၼ်ၼႃႈလႅင်ဝိုၼ်းဝိုၼ်း၊ မၢင်ၸိူဝ်းသမ်ႉ ၵႅမ်ႈလႅင်ၶွင်ႇ၊ မၢင်ၸိူဝ်း ၶူႈလင်ပိၼ်ႈ၊ မၢင်ၸိူဝ်းသမ်ႉ မီးမွႆၵၢင်း၊ မၢင်ၸိူဝ်းသမ်ႉ မိုဝ်းယၢဝ်းဝႃႈယၢဝ်းၼႆသေ မီးၵူႈမဵဝ်းၵူႈၽၼ်းယဝ်ႉ။ ႁၢင်ႈၽၢင်ၶဝ်ၵူၺ်း ပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ် ဢမ်ႇၸႂ်ႈ၊ သီၶူၼ်ၶဝ်ၵေႃႈ ပႅၵ်ႈပိူင်ႈၵၼ် မီးသီၵူႈပိူင်ပိူင်ယဝ်ႉ။ မၢင်ၸိူဝ်း သီလမ်၊ မၢင်ၸိူဝ်း သီမူၼ်ႇ၊ သီၵမ်ႇ၊ သီၽိူၵ်ႇ၊ ၶဵဝ်ၼဝ်ႈ၊ လိူင်မၢၵ်ႇၸွၵ်း မီးၵူႈပိူင်။

လိင်းၼႆႉ ၵႆႉလေႇမီးၸွမ်း ဢွင်ႈတီႈ ရႃႇသီႇဢုတု မႆႈသေ မိုၵ်းယမ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တမ်ႈတီႈ ၼႂ်းထိူၼ်ႇမိူင်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ၽုင်လိင်းတင်းၼမ်။ ၵူၼ်းမၢင်ၸိူဝ်း ၵႆႉလေႇ ယိုဝ်းၵိၼ်ၼိူဝ်ႉလိင်းယဝ်ႉ။ တမ်ႈတီႈ မိူင်းမၢၼ်ႈ ပွတ်းၵၢင် လွႆပုပ်ႉပႃးလႄႈ လွႆၽူဝ်းဝိၼ်းတွင်ႇ တီႈႁိမ်း မူင်ႇယႂႃႇၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ် လိင်းတင်းၼမ်သေ ယင်းမႃးဢဝ်ၵိၼ် တၢင်းၵိၼ် ၼႂ်းမိုဝ်း ၵူၼ်းၸိူဝ်း မႃးဝႆႈၽြႃးလူးၵွၼ်ႇ။

တမ်ႈတီႈ ၵုၼ်ဢႃႇၾရိၵ၊ ၵုၼ်ဢေးသျႃးပွတ်းၸၢၼ်း လႄႈ ဢမေႇရိၵပွတ်းၸၼ်း ဢွင်ႈတီႈမႆႈ ၸိူဝ်းၼႆႉတႄႉ ပိၵ်ႉသမ်ႉ မီးလိင်း ၵူႈမဵဝ်းမဵဝ်းသေတႃႉ ဢွင်ႈတီႈၵတ်းလိူဝ်ႁႅင်း ၸိူင်ႉၼင်ႇ ဢမေႇရိၵပွတ်းႁွင်ႇ လႄႈ ၵုၼ်ယူးရူပ်ႉၶဝ်ၼၼ်ႉတႄႉ ဢမ်ႇမီးလိင်း။ ၵူၺ်းၵႃႈ တီႈမႅၵ်ႉသီႇၵူဝ်ႇ ဢမေႇရိၵႁွင်ႇ လႄႈ ထိူၼ်ႇၵျီႇၿရေႃႇလ်တႃႇ တီႈယူးရူပ်ႉၼၼ်ႉတႄႉ လႆႈႁၼ်လိင်း မီးဝႆႉ ဢိတ်းဢွတ်း ၵမ်ႈၽွင်ႈယူႇ။ လိင်းၼႆႉ ပဵၼ်သတ်း ဢၼ်မိုတ်ႈတီႈမႆႈလႄႈ ၶဝ်ဢမ်ႇယူႇသဝ်း တီႈၵတ်း။

လိင်း ဢၼ်မီး တီႈၵုၼ်ဢမေႇရိၵၸၢၼ်းလႄႈ လိင်ႈဢၼ်မီး တီႈၵုၼ်ဢေးသျႃး ၵုၼ်ဢႃႇၾရိၵၸၢၼ်းၼၼ်ႉ ၸိူဝ်ႉၽၼ်းၶဝ် ပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ် ႁႅင်းတႄႉတႄႉလႄႈ လိင်းမဵဝ်းလႂ် ပဵၼ်လိင်းတီႈလႂ်ၼႆ ၸႅၵ်ႇၽႄလႆႈငၢႆႈတႄႉတႄႉယူႇ။ လိင်းဢၼ်မီးတီႈ ဢမေႇရိၵၸၢၼ်းၼၼ်ႉ ၶဝ်ၸႂ်ႉႁၢင်ၶဝ် လႆႈလီသေ လိင်း ဢၼ်မီးတီႈ ၵုၼ်ဢႃႇၾရိၵလႄႈ ၵုၼ်ဢေးသျႃးယဝ်ႉ။ ၶဝ်မေႃဢဝ် ႁၢင်ၶဝ် ၵဵဝ်ႈတူၼ်ႈမႆႉ ၵိင်ႇမႆႉသေ ဢဝ်တူဝ်ၶဝ် ဝိုတ်းဝိုဝ်ႉလႆႈၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။ လိင်း ဢေးသျႃးလႄႈ ၸိူဝ်းဢႃႇၾရိၵၼၼ်ႉတႄႉ ဢမ်ႇဢဝ်ႁၢင်ၶဝ် ၸႂ်ႉလႆႈၼင်ႇၼၼ်။

လိင်း ဢၼ်မီးတီႈ ဢမေႇရိၵၸၢၼ်းၼၼ်ႉ ၶူႈလင်ၶဝ် ၽႅပ်ႉဢႅပ်းပႅပ်းသေ ႁူးၶူႈလင်ၶဝ် ၵႆၵၼ်ဝႆႉယဝ်ႉ။ ၶူႈလင် လိင်းဢၼ်မီးတီႈ ဢေးသျႃးလႄႈ ၵုၼ်ဢႃႇၾရိၵၼၼ်ႉတႄႉ ႁူးၶူႈလင်ၶဝ် ဢမ်ႇၵႆၵၼ် ၼင်ႇၼၼ်။ လိင်းဢေးသျႃးလႄႈ ဢႃႇၾရိၵၼႆႉ ၶဝ်မီးထူင်ၵၢင်း ဢၼ်သႂ်ႇလႆႈ တၢင်းၵိၼ်သေ ၶဝ်ၶႂ်ႈၵိၼ်မိူဝ်ႈလႂ်ၵေႃႈ ၶိုၼ်းဢဝ်ဢွၵ်ႇၵိၼ်လႆႈယဝ်ႉ။ လိၵ်ႈဢမေႇရိၵၸၢၼ်းတႄႉ ဢမ်ႇမီးထူင်တၢင်းၵိၼ်ၼင်ႇၼၼ်။ ဢၼ်လၢၵ်ႇလၢႆႈလူင် ပိူင်ၼိုင်ႈတႄႉ လိင်းဢေးသျႃးလႄႈ လိင်ႈဢႃႇၾရိၵၼႆႉ တီႈၵုမ်ႇၵူၼ်ႈၶဝ် ဢမ်ႇမီးၶူၼ်၊ ၵူၺ်းပဵၼ် ၼိူဝ်ႉၼင်ၼႃလူင်ဝႆႉၵူၺ်းလႄႈ ၶဝ်ၸၢင်ႈၼင်ႈလႆႈ ၼိူဝ်တူၼ်ႈမႆႉ လီလီသေ ၵိၼ်တၢင်းၵိၼ်ၶဝ်ယဝ်ႉ။ လိင်းဢမေႇရိၵၸၢၼ်းတႄႉ ဢမ်ႇမီးၼင်ႇၼၼ်။ လိင်းဢၼ်မီးတီႈ ဢေးသျႃးလႄႈ ၵုၼ်ဢႃႇၾရိၵၼၼ်ႉ သီၶူၼ်ၶဝ် မီးၸေးလိူဝ်သေ လိင်းတီႈ ဢမေႇရိၵၸၢၼ်းယဝ်ႉ။

Baby ginger monkey

လိင်းၼႆႉ ယူႇသဝ်းၸွမ်း ထိူၼ်ႇပႃႇၼႃသေ ၵမ်ႉပႃႈၼမ် ႁႃၵိၼ် မၢၵ်ႇမႆႉ မၢၵ်ႇတွၵ်ႇယဝ်ႉ။ ၶဝ်ယူႇၼိူဝ်တူၼ်ႈမႆႉ တူၼ်ႈၼိုင်ႈ ၶၢမ်ႈၵႂႃႇၸူး တူၼ်းၼိုင်ႈသေ ၵႆႉလေႇႁွင်ႉ ဢူၼ်ဢူၼ်မေႃးမေႃးဝႆႉယူႇ။ ယူႇတီႈ ၵႆၵေႃႈ ယင်းငိၼ်း သဵင်ႁွင်ႉၶဝ်ၵွၼ်ႇ။ ၶၢဝ်းယၢမ်း လႅတ်ႇဢွၵ်ႇ လႄႈ ၶၢဝ်းယၢမ်း လႅတ်ႈတူၵ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၶၢဝ်းယၢမ်း လိင်းၶဝ် ႁႃၵိၼ်တၢင်းၵိၼ်လႄႈ ပဵၼ်ၶၢဝ်း ဢၼ်ၶဝ် ဢူၼ်မေႃးသေပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။ ပိူင်လူင်မၼ်း ၶဝ်သူင်မိုတ်ႈယူႇသဝ်း တမ်ႈတီႈ တူၼ်ႈမႆႉ ႁိမ်းၽင်ႇၼမ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

တီႈၼႂ်း ၽုင်လိင်းၼၼ်ႉ တိုၼ်းမီး ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၶဝ် ၼိုင်ႈတူဝ်ယူႇ။ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် လိင်းၼၼ်ႉ ႁတ်းၵေႃႈႁတ်းႁၢၼ် ငၢၼ်ၵေႃႈငၢၼ်သေ မေႃၵႅတ်ႇၶႄ ၽေးၶဵၼ်ပၼ် လိင်းတင်းလၢႆယဝ်ႉ။ လိင်းတင်းလၢႆၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ် ၼပ်ႉယမ် ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၶဝ်ဝႆႉယူႇ။ ပေႃးမီး ၽေးၶဵၼ်မႃးၸိုင် ႁူဝ်ၼႃးလိင်း မေႃႁွင်ႉပၼ်သဵင်လင်လင်သေ ပၼ်သတိလိင်းတင်းလၢႆ၊ လိင်းတင်းလၢႆၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ် တဵတ်ႇယဵၼ် ပၢႆႈတဵတ်ႇ ၼင်ႇႁိုဝ် ၽူႈၶဵၼ် တေဢမ်ႇႁၼ်ၶဝ်ၼၼ်ႉယူႇ။

ၽုင်လိင်း ၽုင်လႂ်သေဢမ်ႇဝႃႈ ၶဝ်မီးဝႆႉ ၼႃႈတီႈၽႂ်မၼ်းသေ ၵူၺ်းဢွၼ်ၵၼ် ႁႃၵိၼ် ႁႃလဵၼ်ႈ ယူႇသဝ်း ဢွင်ႈၽႂ်ဢွင်ႈမၼ်းၵူၺ်း။ တီႈဢၼ်ၶဝ် ယၢမ်ႈယူႇသဝ်းမႃးႁိုင်ၼၼ်ႉ ၶဝ်ၵေႃႈ မၢတ်ႈမၢႆဝႃႈ ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈ ၼႃႈတီႈၶဝ်သေ ပေႃးဝႃး လိင်းတၢင်ႇၸိူဝ်း ပူၼ်ႉမႃးၼႆ ၶဝ်ဢွၼ်ၵၼ်ၵႂႃႇ လိုပ်ႇၵႂႃႇၶူပ်းယဝ်ႉ။ မၢင်ပွၵ်ႈမၢင်လႂ် ၽုင်လိင်း ၸုမ်းၼိုင်ႈလႄႈ ၸုမ်းၼိုင်ႈ ၽိတ်းၵၼ် ႁိမ်တီႈၵၼ် တႄႉတႄႉဝႃးဝႃႈသေ ၽုင်ဢၼ်သုမ်းၼၼ်ႉ လႆႈဢွၵ်ႇပၢႆႈပၼ်၊ ၽုင်ဢၼ်ပႄႉၼၼ်ႉ သိုပ်ႇၵွၼ်း ဢွင်ႈတီႈၼၼ်ႈၵႂႃႇယူႇ။

မျေလိင်းၼႆႉ ပိၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈ ဢွၼ်ၵၼ် ႁႃၵိၼ် မၢၵ်ႇမႆႉမၢၵ်ႇတွၵ်ႇဝႃႈၼႆသေတႃႉ ပေႃးဝႃႈ တၢင်းၵိၼ်ႁႃၵိၼ်ယၢပ်ႇမႃးၸိုင် ၶဝ်ၵႆႉ မႃးဢဝ်ၵိၼ် မၢၵ်ႇၶဝ်ႈတဝ်ႈၼမ်ႉ ဢၼ်ၵူၼ်းၽုၵ်ႇဝႆႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽွင်းမိူဝ်ႈ မႃးႁႃၵိၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၶဝ် ၵႆႉဢွၼ်ၶဝ်မႃးသေ တၢင်းၵိၼ် ဢၼ်ၶဝ်ဢဝ်လႆႈၼၼ်ႉ ဢဝ်သႂ်ႇၵႂႃႇ တီႈထူင်ၵွင်ႈၵၢင်းၶဝ်သေ ဢဝ်ၵႂႃႇၵိၼ် တီႈယူႇတီႈသဝ်းၶဝ်ယဝ်ႉ။

လိင်းၼႆႉ တိုၼ်းၵႅပ်ႉမႆႉ ၵူႈတူဝ်တူဝ်ယဝ်ႉ။ လိင်းမႄႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼၼ်ႉ ယင်းၵွႆ ၸေးလုၵ်ႈ ပႃးလုၵ်ႈၶဝ်သေ ဝႅၼ်ၵွပ်ႈမႆႉ တူၼ်ႈၼိုင်ႈယဝ်ႉ တူၼ်ႈၼိုင်ႈလႆႈၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။ လိင်း ဢၼ်မီးတီႈ ဢႃႇၾရိၵပွတ်းၸၢၼ်းၼၼ်ႉ လွင်ႈၵျွၵ်းလဵတ်း ၵျွင်းႁွင်ၶဝ် ၵျၢင်ႇလိူဝ်သေ လိင်းတၢင်ႇတီႈယဝ်ႉ။ ႁၢင်ၶဝ်ၵေႃႈ မေႃၵဵဝ်ႈၶဵၼ်း ၵိင်ႇမႆႉမၼ်ႈၵိုမ်းလႆႈ မိူၼ်ၼင်ႇ မိုဝ်းၶဝ်ယဝ်ႉ။

လိင်းဢႃႇၾရိၵၸၢၼ်းၼႆႉ ယူႇသဝ်း ၼိူဝ်ပၢႆမႆႉ ဢၼ်သုင် 40 ထတ်းသေ ၵႂႃႇမႃးၼိူဝ်ပၢႆမႆႉယဝ်ႉ။ ၶဝ်ဢမ်ႇလႃႈလီႈ လူင်းတူၼ်ႈမႆႉ။ ပေႃးလူဝ်ႇ ၵိၼ်ၼမ်ႉမႃး ၶဝ်ယင်းဢဝ် ပၢႆႁၢင်ၶဝ် ၵဵဝ်ႈၶဵၼ်း တူၼ်ႈမႆႉသေ ယွၼ်ႇလူင်း ၵိၼ်ၼမ်ႉယဝ်ႉ။ လိင်းဢႃႇၾရိၵၼႆႉ ၶဝ်ဢမ်ႇမႃးယႃႇၵဝ်း သူၼ်ႁႆႈ ဢၼ်ၵူၼ်း ၽုၵ်ႇဝႆႉၼၼ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၵူၼ်းသမ်ႉ ၵႆႉလႄႇ လမ်းတိၺွပ်း ပိုတ်းယိုဝ်းၶဝ် ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၶႂ်ႈလႆႈ ၼိူဝ်ႉၶဝ်လႄႈ ၼင်ၶဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

Jigokudani hotspring in Nagano Japan 001

ၼႂ်းၵမ်ႇၽႃႇၼႆႉ လိင်းၼႃႈႁူႇ ဢၼ်လဵၵ်ႉသေပိူၼ်ႈၼၼ်ႉ မီးတီႈ ၵုၼ်ဢႃႇၾရိၵၸၢၼ်း လႄႈ ၸဵင်ႁွင်ႇဝၼ်းဢွၵ်ႇသေ မီးသွင်မဵဝ်း။ လိင်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၶဝ်မေႃယူႇၸွမ်းၵၼ် တင်းၼမ်သေ လၵ်းလႅမ်လႅတ်းသႅဝ်း တႄႉတႄႉ။ ပေႃးဝႃႈ ၽူႈၶဵၼ် ထိုင်မႃး တမ်ႈတီႈ ၶဝ်ယူႇသဝ်းဝႆႉၼၼ်ႉၸိုင် ၶဝ်ယူႇသဝ်း ပၢႆႈတဵတ်ႇဝႆႉ ၼိမ်ၼိမ်ယဵၼ်ယဵၼ်လႄႈ ဢမ်ႇလႃႈလီႈႁၼ်ၶဝ်။ ၼႃႈၶဝ် မိုဝ်းၶဝ် လမ်ၽိုတ်းၽိုတ်း၊ ၶူၼ်တီႈတူဝ်ၶဝ်ၵေႃႈ ပဵၼ်သီမူၼ်ႇ ဢၼ်ငၢႆးမႂ်မႆႉၶဵဝ်ဝႆႉလႄႈ ပေႃးတူၺ်းၵႂႃႇၼႆ မိူၼ်မႂ်မႆႉဝႆႉယဝ်ႉ။ လိင်းမၢင်တူဝ်ၼႆႉ ၶူၼ်ၶဝ် ပဵၼ်သီၶဵဝ်ၼဝ်ႈဝႆႉ၊ လိင်းမၢင်တူဝ်သမ်ႉ ၵၢင်းၶဝ်လႄႈ ၶူၼ်ၵၢင်းၶဝ် ပဵၼ်သီၶၢဝ်ဝႆႉ။ ၸၢဝ်းလိင်းလႅင်ၼႃႈႁူႇ ဢၼ်တူဝ်ယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈ ဢၼ်ႁတ်းႁၢၼ် ႁၢႆႉသေပိူၼ်ႈၼၼ်ႉတႄႉ မီးဝႆႉ တီႈဢႃႇၾရိၵ ဝၼ်းတူၵ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၶဝ်မေႃယူႇသဝ်း ၸွမ်းၵၼ် ပဵၼ်ၽုင်ပဵၼ်ၵႄ။ ပေႃးဝႃႈ ၽူႈၶဵၼ်ၶဝ် ၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းၼႃႈတီႈၶဝ်ၸိုင် ၶဝ်ဢမ်ႇၼိမ်သေ ပၢႆႈတဵတ်ႇဝႆႉ။ ၶဝ်ဢွၼ်ၵၼ် ဢဝ်မႆႉ မၢၵ်ႇမႆႉ ၸိူဝ်းၼႆႉသေ ဝိုတ်ႉသႂ်ႇ သိုင်းသႂ်ႇယဝ်ႉ။ မၢင်ပွင်ႈမၢင်လႂ် ၵူၼ်းၶီႇႁိူဝ်းၵႂႃႇၼႂ်းၼမ်ႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉ သင်ဝႃႈ လႆႈလတ်းၵႂႃႇ တီႈပႃႇလိင်းလႅင်ၼႃႈႁူႇၼၼ်ႉၸိုင် ၶဝ်ယင်း ၸွမ်းပိူၼ်ႈ ဢၢၼ်ႇႁူဝ်လၵ်းမၼ်းသေ ဢဝ်မႆႉ၊ မၢၵ်ႇမႆႉၸိူဝ်းၼႆႉ ဝိုတ်ႉသိုင်း ၵူၼ်းၶီႇႁိူဝ်းလူးၵွၼ်ႇ။ လိင်းၶွပ်ႇတႃၽိူၵ်ႇ ဢၼ်မီးတီႈ ဢႃႇၾရိၵၼၼ်ႉ ၶဝ်ၼႆႉတႄႉ ဢမ်ႇႁၢႆႉမိူၼ်ၼင်ႇ လိင်းလႅင်ၼႃႈႁူႇ၊ ၶဝ်ယဵၼ်ႇငႄႈ ဢူၼ်ႈဢွၼ်ႇသေ ၵူၼ်းၵေႃႈ ဢဝ်ၶဝ် မိူဝ်းလဵင်ႉၸွမ်းႁိူၼ်း ၸွမ်းႁူင်းသတ်းသေ သွၼ်သင်ၵေႃႈ ၶဝ်မေႃငၢႆႈဝႆႉယူႇ။

လိင်းၵႂၢင်းတႃၽိူၵ်ႇ မၢင်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၶူၼ်ၶဝ်သမ်ႉယၢဝ်းသေ ပဵၼ်သီလမ် မိူၼ်ၼင်ႇ သီသပိတ်ႈယဝ်ႉ။ လိင်းၶူၼ်လမ် မၢင်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၶူၼ်ၶေႃးၶဝ် သမ်ႉၶၢဝ်ၶၢဝ်ၽိူၵ်ႇၽိူၵ်ႇ၊ ႁၢင်ၶဝ်သမ်ႉ လၢႆးပွင်ႈလမ် ပွင်ႈၽိူၵ်ႇဝႆႉယဝ်ႉ။ ၼင်လိင်းၸိူင်ႉၼၼ် ပိူၼ်ႈသမ်ႉ ဢဝ်ႁဵတ်းၶူဝ်းၼုင်ႈၶူဝ်းမႆလႄႈ လိင်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ၵႆႉလႆႈၶၢမ်ႇ မူးသိူဝ်းၶဝ် တိၺွပ်းၶႃႈတၢႆယဝ်ႉ။ ႁူဝ်သိုၵ်းလူင် မိူင်းဢႅတ်ႉဝီႇသီးၼီးယႃးၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၶဝ်ဢဝ်ၶူၼ်လိင်းၸိူဝ်းၼႆႉ သႂ်ႇၸွမ်းၽၢင်ၶႄတူဝ်ၶဝ် ၸွမ်းၼင်ႇ ၸၼ်ႉလႂ်ၸၼ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၼၢင်းယိင်း မိူင်းယူးရူပ်ႉလႄႈ မိူင်းဢမေႇရိၵၶဝ် ၵႆႉလႄႇဢဝ် ၶူၼ်လိင်းၼင်လိင်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ႁဵတ်းပဵၼ် ၸၢမ်းသိူဝ်ႈ တၢႆႈသိူဝ်ႈၶဝ်သေ ဢဝ်ပဵၼ် တၢင်းႁၢင်ႈလီၶူဝ်းၶွင်ၶဝ်ယဝ်ႉ။ လိင်းၶူၼ်ၽိူၵ်ႇဢွၼ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၶဝ်ဢမ်ႇမီး ႁူဝ်မႄႈမိုဝ်း၊ ၶဝ်ၵူၺ်း မီး မိုဝ်းသီႇၼိဝ်ႉၵူၺ်း။ ၵူၺ်းၵႃႈ လိင်းၶူၼ်ၽိူၵ်ႇဢွၼ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ သမ်ႉၵျွၵ်းလႆႈ ၵႂႃႇလႆႈလီ ၸိူင်ႉၼင်ႇ လိင်းတၢင်ႇၸိူဝ်းယူႇ ၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ၼႂ်းၵႃႈ လိင်းတင်းသဵင်ႈၼၼ်ႉ လိင်းႁႃႇၼုမမ်ႇ တီႈဢိၼ်ႇတိယၼၼ်ႉ ၵၢမ်ႇလီသေပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၸၢဝ်းႁိၼ်ႇတူႇၶဝ် ယုမ်ႇယမ်ဝႃႈ လိင်းႁႃႇၼုမမ်ႇၼၼ်ႉ ပဵၼ်လိင်းထွတ်ႈမျၢတ်ႈလႄႈ ၶဝ်ဢမ်ႇႁႅမ်ႇ ဢမ်ႇႁဵတ်းတီႈ လိင်းႁႃႇၼုမမ်ႇလႃးလႃး။ လိင်းႁႃႇၼုမမ်ႇၼႆႉ တူဝ်ယႂ်ႇဝႆႉတႄႉတႄႉ။ ပိၵ်ႉသမ်ႉ တူဝ်ၶဝ် ပဵၼ်သီမူၼ်ႇသဝ်ႈသေတႃႉ ၼႃႈၶဝ်လႄႈ မိုဝ်းၶဝ်တႄႉ လမ်ၽိုတ်းၽိုတ်းဝႆႉယဝ်ႉ။ ႁၢင်ၶဝ်သေးလွတ်းလွတ်းသေ ယၢဝ်းဝႆႉ။ ၶဝ်ယူႇသဝ်း တမ်ႈတီႈ ၼႂ်းထိူၼ်ႇလိုၵ်ႉလူင်သေတႃႉ ၶဝ်ၵႆႉ ပဵၼ်ၽုင်ပဵၼ်ၵႄ ၶဝ်ႈမႃး တီႈဝၢၼ်ႈတီႈသူၼ်သေ မႃးယႃႉမႃးၵဝ်း မႃးမူဝ်ႉ မႃးဢဝ် ၶူဝ်းၶွင်ပိူၼ်ႈ ဢဝ်ၵိၼ်ဢဝ်ယႅမ်ႉ ပႅင်ႈၼင်ႇ ၶူဝ်းၶွင်ၶဝ်ယဝ်ႉ။

BonnetMacaque

ပိၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈ လိင်ႈႁႃႇၼုမမ်ႇ မႃးႁဵတ်းၼင်ႇၼၼ်သေတႃႉ ၵူၼ်းၸၢဝ်းႁိၼ်ႇတူႇၶဝ် ၼပ်ႉထိုဝ်ဝႃႈ ပဵၼ်ၶိူဝ်းႁႃႇၼုမမ်ႇလႄႈ ၶဝ်ဢမ်ႇႁတ်းႁႅမ် ဢမ်ႇႁတ်းႁဵတ်းတီႈ လိင်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉသေ ၵႃႈလႆႈ လွမ်တူၺ်း ႁဵတ်းၼၼ်ယူႇၵူၺ်း။ မၢင်ပွၵ်ႈမၢင်လႂ် လိင်းႁႃႇၼုမမ်ႇ ယင်းမႃး ယႃႉမုင်းႁိူၼ်းၵူၼ်း လႅဝ်ၵွၼ်ႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၵူၼ်းမိူင်းဢိၼ်ႇတိယ ဢမ်ႇႁဵတ်းသင် တီႈလိင်းႁႃႇၼုမမ်ႇ။ လိင်းႁႃႇၼုမမ်ႇ ၸိူဝ်းယူႇၼႂ်းထိူၼ်ႇလိုၵ်ႉလူင်ၼၼ်ႉ ပေႃးဝႃႈ ၶဝ်လႆႈႁၼ်ၵူၼ်းမႃးၼႆ ၶဝ်မၢတ်ႈဝႃႈ မိူၼ်ၼင်ႇ ဢူၺ်းၵေႃႉၶဝ်မႃးၼႆသေ မႃးယူႇၼိူဝ်တူၼ်ႈမႆႉသေ ႁပ်ႉတွၼ်ႈၵူၼ်းၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။ ပေႃးႁၼ် သိူဝ်၊ သိူဝ်ၸုမ်ႈ ၸိူဝ်းၸၢင်ႈႁဵတ်းၶဵၼ်ၼၼ်ႉမႃးၸိုင် ၶဝ်ယင်း မေႃၸိၼႄ မေႃပၼ်သဵင် ႁွင်ႉပၢဝ်ႇၼႄၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။ လိင်းႁႃႇၼုမမ်ႇၼႆႉ ဢမ်ႇမီး ထူင်ၵႅမ်ႈ ၸိူင်ႉၼင်ႇ လိင်းတၢင်ႇၸိူဝ်း။ လိင်းႁႃႇၼုမမ်ႇၼႆႉ ဝႅၼ်ၵျွၵ်းလဵတ်းၵျွၵ်းႁွင် လႆႈတႄႉတႄႉသေ မိုတ်ႈယူႇၸွမ်း ထိူၼ်ႇပႃႇမႆႈ မိုၵ်းယမ်း မႆႈႁွၼ်ႉၼၼ်ႉသေတႃႉ မၢင်ၸိူဝ်းၼႆႉ ယင်းၵွႆယူႇၸွမ်း ၼိူဝ်လွႆႁိမဝၼ်ႇတႃႇ တီႈပႃႇပႅၵ်ႇ တီႈမီးမူၺ်ႁႃၼၼ်ႉလူးၵွၼ်ႇ။ တီႈၼိူဝ်လွႆမူၺ်လွႆႁႃ မိူင်းၶႄႇ ဢၼ်သုင်ၸိူဝ်းၼၼ်ၵေႃႈ မီးလိင်းႁႃႇၼုမမ်ႇ ယူႇၼင်ႇၵဝ်ႇ။ တီႈၵုၼ်ဢႃႇၾရိၵၼႆႉ ယင်းၵွႆမီး လိင်းၶူၼ်ယၢဝ်းဢွၼ်ႇ ဢၼ်တေႃႉတႄႉ ယႂ်ႇသေ ၸွၼ်ႈၼႆႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တေယၢဝ်းမွၵ်ႈ 8 ထတ်းၵူၺ်း။ ႁၢင်ၶဝ်တႄႉ ယၢဝ်းမွၵ်ႈ ၼိုင်ႈထတ်းသေ ပဵၼ်ႁၢင်ပူင်းဝႆႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ႁူယၢဝ်းလႅမ်၊ ၼႃႈတႃ ငၢႆးမိူၼ်ၵူၼ်းသေ မိုဝ်းမိူၼ်ၵူၼ်းဝႆႉလႄႈ ၸင်ႇတေႁူႉဝႃႈ ပဵၼ်လိင်းယဝ်ႉ။ ပေႃးၵိုင်ႉၵၢင်ႉတူၺ်းႁၼ်တႄႉ တေထၢင်ႇပဵၼ် ၸွၼ်ႈဢွၼ်ႇ ၼႆႇဢွၼ်ႇယူႇ။ ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ မၢင်ၸိူဝ်း ႁွင်ႉဝႃး လိင်းၸွၼ်ႈ ၼႆယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈ ၽူၼ်မႃးႁႅင်းၼႆ ၶဝ်ဢွၼ်ၵၼ် ၵႂႃႇသေႃႉ တီႈတႂ်ႈတူၼ်ႈမႆႉ ဢၼ်မႂ်မၼ်းတၼ်ၼၼ်ႉ ႁူမ်ႈၵၼ်သေ တူဝ်ၼိုင်ႈလႄႈ တူဝ်ၼိုင်ႈ ဢဝ်ႁၢင်ၶဝ် ၶဵၼ်းပၼ်ၶေႃးၵၼ်သေ ပၼ်လွင်ႈဢုၼ်ႇတူဝ် ဢုၼ်ႇၸႂ် တီႈၵၼ်ယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်းထိူၼ်ႇလူင် ဢမေႇရိၵၸၢၼ်းၼၼ်ႉ သမ်ႉမီးထႅင်ႈ လိင်းမဵဝ်းၼိုင်ႈ သဵင်ႁွင်ႉၶဝ် လင်ႁႅင်းတႄႉတႄႉ။ လဵင်းမဵဝ်းၼၼ်ႉ တီႈတူဝ်ၶၼ်ႇထႃႇၶဝ် မီးဝႆႉ ထူင်လူမ်း 6 ဢၼ်သေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ သဵင်ၶဝ် လင်ႁႅင်းတႄႉတႄႉယဝ်ႉ။ တီႈဢမေႇရိၵၸၢၼ်းၼၼ်ႉ လိင်းဢၼ်လၢၵ်ႇလၢႆးထႅင်ႈ မဵဝ်းၼိုင်ႈၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ်လိင်းၵူင်ႇၵၢဝ်ယဝ်ႉ။ တီႈၼိူဝ်ၵွင်းလင်ၶဝ်ၼၼ်ႉ ဢွၵ်ႇဝႆႉ ၶူၼ်ၼမ်ၶူၼ်ၼႃသေ ႁၢင်လႄႈ မိုဝ်းၶဝ်ၼၼ်ႉ သမ်ႉလဵၵ်ႉလႄႈ ပေႃးၵိုင်ႉၵၢင်ႉတူၺ်းၸိုင် မိူၼ်ၵူင်ႇၵၢဝ်ဝႆႉယူႇ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ သမ်ႉမီးထႅင်ႈ လိင်းဢၼ်ၶူၼ်ၵွင်းလင်ၶဝ် လႅင်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လိင်းၸႃႉၼၼ်ႉ ပေႃးၵိၼ်ၼမ်ႉၼႆ ဢဝ်ၽႃႇမိုဝ်းၶဝ် သွင်ၶွၼ် ၵွပ်ႇဢဝ်ၼမ်ႉသေ ၵိၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၵူၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လိင်းမဵဝ်းၼႆႉတႄႉ ႁႅင်ႉဢူၼ်ႈဢွၼ်ႇၼႃႇလႄႈ ဢဝ်လဵင်ႉၼႂ်းၶွၵ်ႈၵေႃႈ တေႃႈဢမ်ႇလႆႈ။ ယွၼ်ႉၼၼ် ၼႂ်းႁူင်းသတ်းၵေႃႈ တေႃႈ ဢမ်ႇလႆႈႁၼ်။

Callimico goeldii in Venezuela

တီႈမိူင်းမၢၼ်ႈ လႄႈ ၵုၼ်ဢိၼ်ႇတိယပွတ်းဢွၵ်ႇၼၼ်. မီးလိင်းထႅင်ႈမဵဝ်းၼိုင်ႈ ႁၢင်မၼ်း မိူၼ်ႁၢင်မူဝႆႉ။ လိင်းမဵဝ်းၼႆႉ ပေႃးယႂ်ႇမႃး ႁၢႆႉတႄႉတႄႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပေႃးလႆႈသွၼ်ဝႆႉ ႁႂ်ႈငႄႈ ၸဵမ်လဵၵ်ႉၼႆတႄႉ ၸႂ်ႉႁႂ်ႈၶိုၼ်ႈ ပိတ်းမၢၵ်ႇဢုၼ်ၵေႃႈ လႆႈယဝ်ႉ။ တီႈၵုၼ်သီႇႁူဝ်ႇၼၼ်ႉတႄႉ လႆႈႁၼ်ထႅင်ႈ လိင်း ဢၼ်ႁၢင်ၶဝ် မိူၼ်ႁၢင် သၢင်ႇသီႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တမ်ႈတီႈ ဢႃႇၾရိၵပွတ်းဝၼ်းတူၵ်းၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ် လိင်းယႂ်ႇလူင် မဵဝ်းၼိုင်ႈသေ ဢၼ်ႁၢႆႉသေပိူၼ်ႈ ၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ်လိင်း မၼ်ႇတရီးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၼႃႈတႃၶဝ် မိူၼ်ၼင်ႇမႃသေ သမ်ႉမီးၶဵဝ်ႈငႃးလႅမ်ယၢဝ်းလႄႈ ႁၢင်ႈၸႃႉတႄႉတႄႉ။ ႁၢင်မၼ်းတႄႉ တေယၢဝ်းမွၵ်ႈ သွင်ၼိဝ်ႉမိုဝ်းသီႇၼိဝ်ႉၵူၺ်း။ ၶဝ်ၵိၼ် မၢၵ်ႇမႆႉမၢၵ်ႇတွၵ်ႇသေ ဢမ်ႇၵႃး ၵိၼ်ပႃးမူင်ႈမႅင်း တူဝ်သတ်းၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ မၢင်ပွၵ်ႈမၢင်လႂ် ၸၢင်ႈမေႃမႃး ယႃႉတဝ် သူၼ်ဢၼ်ၵူၼ်းၽုၵ်ႇဝႆႉၼၼ်ႉ လူးၵွၼ်ႇ။ တီႈမိူင်းဢႃႇရေႇဝိယ လႄႈ တိူၵ်ႈဢႃႇၾရိၵ ၸဵင်ႇႁွင်ႇပွတ်းဢွၵ်ႇၼၼ်ႉ မီးလိင်းလူင်ထႅင်ႈ မဵဝ်းၼိုင်ႈသေ မိူၼ်မႃဝႆႉလႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းဢီႇၵျိပ်ႉၶဝ် မိူဝ်ႈၵွၼ် ဢွၼ်ၵၼ် ၵိူဝ်းယမ် လိင်းၸႃႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လိင်းမီ ဢၼ်မီးတီႈ ဢႃႇၾရိၵၸၢၼ်းၼၼ်ႉတႄႉ ပိူၼ်ႈလဵင်ႉ ဢဝ်ၸႂ်ႉၸွမ်းၵုမ်းထိင်း ၸဵၼ်ယဝ်ႉ။ လိင်းၸႃႉၼၼ်ႉ ႁတ်းႁၢၼ် မီးသတ်ႉၸႃႇတႄႉတႄႉ။ ပေႃးဝႃႈ ငူး၊ သိူဝ်၊ သိူဝ်ၸုမ်ႈ၊ သတ်းတၢင်ႇၸိူဝ်းလႄႈ ၵူၼ်း တေမႃးႁဵတ်းၶဵၼ်တေႃႇ ၸဵၼ် ဢၼ်မၼ်းၵွၼ်းလဵင်ႉဝႆႉၼၼ်ႉၸိုင် မၼ်းၵႅတ်ႇၶႄ ႁတ်းႁတ်းႁၢၼ်ႁၢၼ်ယဝ်ႉ။ ဢႃႇယုၶဝ်ၵေႃႈ တေႃႈၶႂ်ႈယၢဝ်း တၢၼ်ႇၵူၼ်း ၼင်ႇၵဝ်ႇလႄႈ ၶဝ်ႈတၢင်းတိုဝ်းတႄႉတႄႉ။ တမ်ႈတီႈ ၵုၼ်ပေႃႇၼီႇယူဝ်ႇ ဢၼ်မီးတီႈ ၵုၼ်ဢေးသျႃး ၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇၼၼ်ႉ မီးလိင်းၶူႈလင်ယၢဝ်း မဵဝ်းၼိုင်ႈ၊ တူဝ်ပေႃႈၼၼ်ႉ ၶူႈလင်ၶဝ် မိူၼ်ၼင်ႇ ငူင်းၸၢင်ႉသေ ယၢဝ်းယူႇမွၵ်ႈ ၼိုင်ႈမိူၵ်ႈ၊ တူင်ႉၼိုင်လႆႈ ၸိူင်ႉၼင်ႇ ငူင်းၸၢင်ႉယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၶႂ်ႈဢဝ်ပွတ်းၵေႃႈလႆႈ ၶႂ်ႈႁဵတ်းႁႂ်းယၢဝ်းၵေႃႈ သမ်ႉလႆႈယဝ်ႉ။

ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ လိင်းၼၼ်ႉသေ ၵူၼ်းၶိူဝ်းလႂ် ၶိူဝ်းၼၼ်ႉ မိူင်းလႂ် မိူင်းၼၼ်ႉၵေႃႈ တေႃႈမီးဢပုမ်ႇ သိုဝ်ႈၽႂ် တၼ်းမၼ်းယူႇ။