ရေႃးၵႃႇတိၼ်ၸၢင်ႉ

ရေႃးၵႃႇတိၼ်ၸၢင်ႉၼႆႉ ပဵၼ်ၵွပ်ႈတိူၵ်ႇဢၼ်ၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၾီႇလႃႇရီႇယိူဝ်ႇ (Filaria worm) ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တိူၵ်ႇလႄႈ ၶႆႇတိူၵ်ႇၾီႇလႃႇရီႇယိူဝ်ႇၼႆႉ ၸၢင်ႈၽႄႈၵႂႃႇလႆႈၸွမ်းယုင်းယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈတိူၵ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ ၶဝ်ႈၵႂႃႇထိုင်လႆႈၼႂ်းတွမ်ႇၼမ်ႉလိူင်ၼၼ်ႉ ၸၢင်ႈၽႄႈတိူၼ်းသေ ပဵၼ်မႃး တၢင်းပဵၼ်ဢၼ်ဝႃႈ ရေႃးၵႃႇတိၼ်ၸၢင်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ရေႃးၵႃႇတိၼ်ၸၢင်ႉၼႆႉ ၵမ်ႈပႃႈၼမ် ပဵၼ်တီႈမိူင်းရႃႇသီႇမႆႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးဢဝ်ၸွမ်းၶေႃႈမုၼ်း WHO ၶဝ်ဝႃႈၸိုင် တၢင်းပဵၼ်ဢၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်တီႈမိူင်းဢေးသျႃးၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇ၊ ဢႃႇၾရိၵ၊ ပသိၾိၵ်ႉ လႄႈ ဢမေႇရိၵ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ တၢင်းပဵၼ်ဢၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ် ဢၼ်ႁၢႆႉၸႃႉၼႃႇၼၼ်ႉဢၼ်ၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ သင်ဢမ်ႇယူတ်းယႃမၼ်းၸိုင် ၸၢင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈၶႅၼ်၊ ၶႃ၊ လႄႈ မၢၵ်ႇၶႆႇႁမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ယႂ်ႇၵႂ်ႈမႃးတႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈယူႇယဝ်ႉ။ တၢင်းပဵၼ်ဢၼ်ၼႆႉ ပႅၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈ ဢမ်ႇထိုင်တၢႆလႆႈယွၼ်ႉမၼ်းသေတႃႉ ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ် ဢၼ်လီဢူပ်းလီဢၢႆယွၼ်ႉမၼ်း တႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈၼၼ်ႉ ဢၼ်ၼိုင်ႈယူႇယဝ်ႉ။

လွင်ႈၽႄႈတိူၼ်းတၢင်းပဵၼ်

ရေႃးၵႃႇတိၼ်ၸၢင်ႉၼႆႉ ၸၢင်ႈၽႄႈတိူၼ်းလႆႈၸွမ်းယုင်းယဝ်ႉ။ သင်ယုင်းၶူပ်းမႅၼ်ႈလိူတ်ႈ ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ်မီးရေႃးၵႃႇတိၼ်ၸၢင်ႉၼၼ်ႉသေ သမ်ႉၵႂႃႇၶူပ်းထႅင်ႈၵေႃႉၼိုင်ႈၸိုင်၊ ၼႂ်းလိူတ်ႈဢၼ်ယုင်းၶူပ်းၵႂႃႇၼၼ်ႉ သမ်ႉပႃးၵႂႃႇ တိူၵ်ႇ ဢမ်ႇၼၼ် ၶႆႇတိူၵ်ႇၾီႇလႃႇရီႇယိူဝ်ႇၸိုင် ၸၢင်ႈၽႄႈတိူၼ်းတၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ ပၼ်ၵေႃႉထူၼ်ႈသွင်ယူႇယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵႃႈ ၸိူဝ်ႉယုင်း 460 မဵဝ်းၼၼ်ႉ ယုင်းဢၼ်ၸၢင်ႈၽႄႈတိူၼ်းလႆႈတၢင်းပဵၼ်ရေႃးၵႃႇတိၼ်ၸၢင်ႉၼႆႉ မီးယူႇမွၵ်ႈ 23 မဵဝ်းယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၼၼ်ႉၸိုင် ပႃးၸဵမ်ယုင်း ယုင်းလၢႆးပွင်ႈ (Anopheles), ယုင်းလမ် (Culex), ယုင်းလၢႆးသိူဝ် (Mansonia), ယုင်းလၢႆး (Aedes) လႄႈ ယုင်းလူင်/ယုင်းၽီလူး (Armigeres) ၸိူဝ်းၼႆႉယူႇယဝ်ႉ။

လၵ်ႈၶၼႃႇ တၢင်းပဵၼ်ရေႃးၵႃႇတိၼ်ၸၢင်ႉ

တၢင်းပဵၼ်ရေႃးၵႃႇတိၼ်ၸၢင်ႉၼႆႉ ၸၢင်ႈပဵၼ်မႃး ၸပ်းမႃးမိူဝ်ႈပၢၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇယဝ်ႉ။ ၸၢင်ႈဢဝ်ၶၢဝ်းယၢမ်း လၢႆသိပ်းပီသေ ၽႄႈတိူၼ်းယဝ်ႉ။ လၵ်ႈၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ်ၸိုင်

• မီးလူမ်းၼၢဝ် 3-5 ဝၼ်းၶိုၼ်ႈၼိူဝ်၊ ပဵၼ်ပဵၼ်ႁၢႆႁၢႆ။ မိူဝ်ႈဢမ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ်ၼၼ်ႉ လူမ်းၼၢဝ်ၸၢင်ႈႁၢႆၵႂႃႇသေ မိူဝ်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်ႁိူဝ်ႉမွႆႈၼၼ်ႉ ၸၢင်ႈမီးလူမ်းၼၢဝ်ၶိုၼ်ႈမႃး။
• (ဢမ်ႇမီးလွင်ႈၸဵပ်းလွင်ႈမၢတ်ႇသင်သေ) တွမ်ႇၼမ်ႉလိူင်ၵႂ်ႈ၊ ၸွမ်းဝၢင်ႈၶႃႈ၊ ၸွမ်းမၢၵ်ႇၶႆႇႁမ်၊ ၸွမ်းၵိင်ႇႁႄႉၸိူဝ်းၼႆႉ ၸၢင်ႈၵႂ်ႈ ၸၢင်ႈလႅင်သေ ၸဵပ်းၵႅၼ်း။
• ၸဵပ်းလုၵ်ႉတီႈႁူဝ်ၶႅၼ် ႁူဝ်ၶႃ ထိုင်ပၢႆမိုဝ်း ပၢႆတိၼ် (လၵ်ႉၶၼႃႇရေႃးၵႃႇတိၼ်ၸၢင်ႉ ဢၼ်ၸၢင်ႈႁၢဝ်ႈႁႅင်း)
• တုမ်ႇၵႂ်ႈ ဢၼ်မီးၸွမ်းဝၢင်ႈၶႃႈ၊ မၢၵ်ႇၶႆႁမ်လႄႈ ၸွမ်းၵိင်ႇႁႄႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၸၢင်ႈတႅၵ်ႇဢွၵ်ႇလိူတ်ႈ ဢွၵ်ႇၼွင်။
• ၶႃ၊ ၶႅၼ်၊ ၼူမ်း လႄႈ မၢၵ်ႇၶႆႇႁမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၸၢင်ႈယႂ်ႇမႃး၊ ၵႂ်ႇမႃးသေလႅင်ၶွင်ႇဝႆႉ၊ ယဝ်ႉၵေႃႈ မႆႈလိူတ်ႇ (လၵ်ႈၶၼႃႇ တေႇၸပဵၼ်ရေႃးၵႃႇတိၼ်ၸၢင်ႉ)။

လၢႆးႁႄႉၵင်ႈတၢင်းပဵၼ်ရေႃးၵႃႇတိၼ်ၸၢင်ႉ

သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ မီးလၵ်ႉၶၼႃႇ တၢင်းပဵၼ်ရေႃးၵႃႇတိၼ်ၸၢင်ႉၸိုင် မိူဝ်ႈတၢင်းပဵၼ်ပႆႇပႃႈႁၢဝ်ႈႁႅင်းၼၼ်ႉ ႁႃယူတ်းယႃလႆႈငၢႆႈလူမ်ယူႇ၊ ယႃႈယႃမၼ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇပေႃးၵႃႈယႂ်ႇ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၽူႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ်လႄႈ ၽူႈယူႇသဝ်းၵိၼ်သၢင်ႈႁိမ်းႁွမ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇလီမီးတၢင်းႁူႉ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈႁႄႉၵင်ႈတၢင်းပဵၼ်ရေႃးၵႃႇတိၼ်ၸၢင်ႉယူႇယဝ်ႉ။ ၼင်ႇႁိုဝ်တၢင်းပဵၼ် တေဢမ်ႇၽႄႈတိူၼ်းလႆႈၼၼ်ႉ လွင်ႈၽဵဝ်ႈမူၺ်ႈပႅတ်ႈယုင်း ၸွမ်းႁိူၼ်းၸွမ်းယေး ၸွမ်းတီႈယူႇတီႈၵိၼ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ လမ်ႇလွင်ႈတႄႉတႄႉယဝ်ႉ။ လွင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၸွမ်းႁိမ်းႁွမ်း တီႈယူႇသဝ်းၵိၼ်သၢင်ႈသႅၼ်ႈသႂ်ၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ယုင်းမူၺ်ႉႁၢႆပိူင်ၼိုင်ႈယဝ်ႉ။

ၽိုၼ်ဢိင်

ၼႃႈလိၵ်ႈဝႅပ်ႉသၢႆႉ Website ၼမ်ႉၶူင်း Archived 2016-03-25 at the Wayback Machine.