မိူင်းယမႄးတိၼ်း
မိူင်းယမႄးတိၼ်းၼႆႉ ပဵၼ်မိူင်းဢၼ်မီးၽေးတႃႇ မိူင်းဢႃႇဝႃႉတေႉတေႉဝႃႈဝႃႈယူႇယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈမိူင်း ယမႄး တိၼ်းၼႆႉ ၵႆႉပဵၼ်ၼႂ်း ၶိူဝ်းၶုၼ်ဢၼ်ၸမ်ၸႂ် ၵၼ်တင်း ၸဝ်ႈမိူင်းဢႃႇဝႃႉယူႇ ယဝ်ႉ။ မိၼ်းၵျီးၸႂႃႇၸေႃးၵႄး (မင်းကြီး စွာ စောကဲ) ၼႆႉ မိူဝ်ႈမၼ်းပႆႇၶိုၼ်ႈၼင်ႈ မိူင်းဢႃႇဝႃႉ မိူဝ်ႈ၊ ႑႓႖႗ ၼၼ်ႉ မၼ်းယၢမ်ႈယိုတ်း ဢဝ်မိူင်းယမႄးတိၼ်း ဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပၢၼ် မိၼ်းယႄးၵျေႃႇၸႂႃႇ ၼၼ်ႉၵေႃႈ မိူင်းယမႄးတိၼ်းၼႆႉ ယၢမ်ႈၽွင်းငမ်းပႃး မိူင်းၶဝ်ႈမိူင်းၼမ်ႉႁႃႈၶႂႅင်ႈ ၼၼ်ႉလူးၵွၼ်ႇ ယဝ်ႉ ။ မိူင်းၶဝ်ႈမိူင်းၼမ်ႉႁႃႈၶႂႅင်ႇၼႆႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈ ဝႃႈ မီးၼႂ်းလႅၼ်ႊမိူင်းၵျွၵ်ႉသႄႇ တင်းမူတ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ ၵူၺ်း ၵႃႈ လႅၼ်ႊမၼ်း သုတ်းၵႂႃႇတီႈၶူးဝဵင်း မျေတူး ဢၼ်ပဵၼ်တီႈတႆး ၵႆႉၵႆႉၶဝ်ႈမႃးၸိင်းတိုၵ်းၼၼ်ႉသေ၊ သိုပ်ႇၵႂႃႇထႅင်ႈတီႈၶႂႅင်ႇမိူင်းၶဝ်ႈမိူင်းၼမ်ႉ တင်ႈတႄႇ ဢဝ်ၵျွၵ်ႉသႄႇ ထိုင်ၵႂႃႇ မိူင်းယမႄးတိၼ်း။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ လွင်ႈၶဝ်ႈၼမ်ႉတင်းၵိၼ် မိူင်းဢႃႇဝႃႉၼႆႉ လီမႆႈ ၸႂ်မႃးယူႇယဝ်ႉ။
လွင်ႈၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ်ၼႆႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈမိူင်းယမႄးတိၼ်း ဢမ်ႇပေႃးလႆႈပိုင်ႈဢိင် မိူင်းဢႃႇဝႃႉမႃး။ တီႈတေႉမၼ်း မိူင်းဢႃႇဝႃႉၼႆႉ ပဵၼ်မိူင်းဢၼ်သၢၵ်ႈၶႂၢၼ်ႇတေႃႇ မိူင်းဢႃႇဝႃႉ။ မိူင်းယမႄးတိၼ်းၼႆႉ ဢမ်ႇ ပေႃးထွမ်ႇၵႂၢမ်း မိူင်းဢႃႇဝႃႉလႄႈ ထိုင်တီႈဢႃႇဝႃႉ ပေႃးလႆႈသူင်ႇသိုၵ်းၵႂႃႇတိုၵ်း ယူႇယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉဝႃႈ မိူင်းဢႃႇ ဝႃႉၼႆႉ ႁပ်ႉႁၼ်ဝႃႈ မိူင်းယမႄးတိၼ်းၼႆႉ ပဵၼ်မိူင်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉသေ မိူဝ်ႈ(၁၄၃၉-၁၄၄၉)ၼၼ်ႉ ၸင်ႇယွၼ်း တပ်ႉသိုၵ်းၶႄႇဝႃႈ ပေႃးမႃးတိုၵ်းပၼ် မိူင်းယမႄးတိၼ်းၸိုင် တေဢဝ်တူဝ်ၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းမၢဝ်းမွပ်ႈပၼ် ၼႆယဝ်ႉ။ ဢၼ်မိူင်းယမႄးတိၼ်း လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၼႆႉၵေႃႈမၼ်းၵိုင်ႇတင်း ထၢၼ်ႈႁႅင်းမၼ်းယူႇ ယွၼ်ႉဝႃႈပဵၼ် ပီႈပဵၼ်ၼွင်ႉတင်း ၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းဢႃႇဝႃႉ။
မိူင်းယမႄးတိၼ်းၼႆႉ တႄႇလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉမိူဝ်ႈပီႊ ၁၄၈၂။ ပေႃးဝႃႈ ဢမ်ႇသူင်ႇၶူဝ်းသၢၵ်ႈၸူးမိူင်းဢႃႇ ဝႃႉ၊ ပေႃးၶႂၢၵ်ႈၶူးဝဵင်း၊ ပေႃးလွမ်ႁူမ်ႈတင်း တၢင်ႇမိူင်း၊ ပေႃးၵႂႃႇ ႁႃတိုၵ်း မိူင်းဝၢင်ႇၵွမ်းတၢင်ႇၸိူဝ်း၊ ပေႃးၶၢႆႉ ၵူၼ်း ႁူဝ်ၼပ်ႉၼမ်လၢႆ ၵႂႃႇၸူး ၸေႊလူင်မိူင်းဝၢင်ႇၵွမ်းၸိူဝ်းၼႆႉလႂ်ၼႆႉ သွၼ်ႇဝႃႈပဵၼ်တၢင်းႁဵတ်း ဢၼ် ၽိုၼ်ႉၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းဢႃႇဝႃႉၼႆယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၽွင်းၼၼ်ႉၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၵႃးမိူင်းဢႃႇဝႃႉၵွၺ်းၽိုၼ်ႉၶိုၼ်း မိူင်းဢႃႇ ဝႃႉ သွင်ပီႈၼွင်ႉဢၼ်ငမ်းမိူင်းသလိၼ်း(စလင်း)လႄႈ မိူင်းသီႇဝႆႉ ၼၼ်ႉၵေႃႈသမ်ႉၽိုၼ်ႉၶိုၼ်း ၼႃႈတၢင်း တူၵ်း။ ၸဝ်ႈၾႃႉ မိူင်းဢႃႇဝႃႉၸီႉသင်ႇႁႂ်ႈၸဝ်ႈမိူင်းတူင်ႇဢူႇ သီႇတူႇၵျေႃႇထိၼ်ႇ(စည်သူကျော်ထင်) ၵႂႃႇတိုၵ်း တေႃးပႅတ်ႈ လွင်ႈမိူင်းယမႄးတိၼ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ။ သီႇတူႇၵျေႃႇထိၼ်ႇ ၵေႃႈလႆႈတႆၵႂႃႇၼႂ်းပၢင်တိုၵ်း။ ၸဝ်ႈၾႃႉ ဢႃႇဝႃႉသူင်ႇသိုၵ်းမႃးၸွၺ်ႈ ယူႇသေတႃႉ မိၼ်းယႄးၵျေႃႇၸႂႃႇ ဢၼ်ပဵၼ်ၸဝ်ႈမိူင်းယမႄးတိၼ်းၵေႃႈ ထႅမ် ႁႅင်းၶူးဝဵင်းသေယဝ်ႉ ယူႇၼႂ်းမိူင်းသေ ပႂ်ႉတိုၵ်း။
မိူဝ်ႈပီႊ၁၄၈၅ၼၼ်ႉ မိူင်းယမႄးတိၼ်း တိုၵ်းမိူင်းၺွင်ႇၺၢၼ်း ဢၼ်တပ်ႉဢႃႇဝႃႉ ႁႄႉၵင်ႈဝႆႉ ၼၼ်ႉ။ မိူဝ်ႈၽွင်းၼၼ်ႉ ၶုၼ်ၽွင်းမိူင်း သီႇသူႇရီႉငတူ ၵေႃႉဢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၶိုၼ်းဢႃႇဝႃႉၼၼ်ႉ ပၢႆႊၵႂႃႇတီႈ ဢႃႇဝႃႉ သေၵႂႃႇသူၼ်ႈယူႇတီႈ ယမႄးတိၼ်း။ ၸဝ်ႈၾႃႉဢႃႇဝႃႉ ၶတ်းၸႂ်ၵႂႃႇတိုၵ်းယူႇသေတႃႉ ၶူးဝဵင်းယမႄး တိၼ်းၼႆႉ ၵႅၼ်ႇၶႅင်ၼႃႇလႄႈ ၸင်ႇဢမ်ႇတိုၵ်းလႆႈ။ ပေႃးတေႁုပ်ႈသေလၢတ်ႈၸိုင် မိူင်းယမႄးတိၼ်းၼႆႉ သမ်ႉဝႃႈ ပဵၼ်မိူင်းဝၢင်ႇၵွမ်း သေတႃႉၵေႃႈ ပဵၼ်ၽေးလူင်တွၼ်ႊတႃႉမိူင်း ဢႃႇဝႃႉတေႉတေႉ ယူႇယဝ်ႉ။
ၽိုၼ်ဢိင်
မႄးထတ်းFrom Min Gyi Nyo and Luchun