မိူင်းတႆးမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇၼႃႈ ပၢၼ်မိၼ်းၵျီးၺူဝ်ႇ

မိူင်းတႆးၵွၼ်ႇၼႃႈ ပၢၼ်မိၼ်းၵျီးၺူဝ်ႇ (၁၄၄၉-၁၅၀၃) မိူဝ်ႈပီႊ (၁၄၃၆-၁၄၄၉) ၼၼ်ႉ ၶႄႇမိင်ႇၶဝ်ႈတိုၵ်းမိူင်းမၢဝ်း သၢမ်ပွၵ်ႈ။ ၵၢၼ်တိုၵ်းမိူင်းမၢဝ်းၼၼ်ႉ ႁူဝ်သိုၵ်း၊ ႁူဝ်ႁၢၼ်ၶႄႇ ဢၼ်မီးပုၼ်ၽွၼ်း တႃႇပႂ်ႉတီႈၼႃႈလိၼ်ပွတ်းၼႃႈတၢင်းႁွင်ႇမိူင်းၶႄႇၵေႃႈ လႆႈမႃးၶဝ်ႈႁူမ်ႈ ပၢင်တိုၵ်း။ ၸွမ်းၼင်ၽၢႆႇၶႄႇၶဝ်ဝႃႈတႄႉ မိူဝ်ႈမိူင်းမၢဝ်းလႆႈလူႉၵႂႃႇ (1449) ၼၼ်ႉ ၶႄႇၶဝ်ဢဝ်ၸႅၵ်ႇ ပဵၼ်ပွတ်း။ ၶုၼ်မိူင်းမၢဝ်း ၵေႃႈ ၶၢမ်ႈမႄႈၼမ်ႉၵဵဝ်သေ ဢၢင်ႈၵႂႃႇပူၵ်းတင်ႈမိူင်းမႂ်ႇ။ ၵူၺ်းၵႃႊ ၶႄႇၶဝ်သမ်ႉဢမ်ႇပၼ်ၶၢမ်ႈမႄႈ ၼမ်ႉ။ မိူဝ်ႈ1480ၼၼ်ႉ မိူင်းယၢင်းလႄႈမိူင်းမိတ်ႈသဵင်တႃႉၵၼ်ၵႅၼ်ႇၶႅင်မႃး။ မိူင်းယၢင်း ဢွၵ်ႇသႅင်ၶဵဝ်လႄႈ သႅင်လိူင်၊မိူင်းမိတ်ႈ ၵႃႉဢွၵ်ႇသႅင်လႅင်၊ တိတ်းတေႃႇမိူင်းၶႄႇ။ သႅၼ်ဝီလႄႈ သီႇပေႃႉ ပဵၼ်မိူင်းဢၼ်ၶႅၼ်ၼႂ်းၵၢင် မိူင်း ၶႄႇလႄႈ မိူင်းမၢၼ်ႊ။ ၶႄႇၶဝ်မၵ်းမၼ်ႈဝႆႉဝႃႈ မိူင်းသႅၼ်ဝီၼႆႉ ပဵၼ်မိူင်းဢၼ်ၵႂၢင်ႈၶႂၢင်လိူဝ်သေပိူၼ်ႈ။ မိူဝ်ႈမိူင်းမိတ်ႈ ၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇၼႂ်းမိူင်းသႅၼ်ဝီၵႂႃႇ ၼႂ်းပီႊ15ၼၼ်ႉ ၊ ၶႄႈၶဝ်ၵေႃႈလႆႈမၵ်းမၼ်ႈဝႃႈ မိူင်းမိတ်ႈၼႆႉ ပဵၼ် မိူင်းႁင်းၶေႃမိူင်းၼိူင်ႈ။ တႃႇလႆႈလွင်ႈမၵ်းမၼ်ႈ မိူင်းၶႄႇၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းယၢင်း၊ မိူင်းမိတ်ႈ၊ သႅၼ်ဝီ ၸိူဝ်းၼႆႉ သူင်ႇၶူဝ်းၽၢၵ်ႇ ၵႂႃႇပၼ် ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းမိူင်းၶႄႉတႃႇယႃႇႁႂ်ႈမိူင်းၶႄႇတိုၵ်း၊ ဢဝ်ၶိုၼ်း မိူင်းဢၼ်ၶႄႇၶဝ်သိမ်းၵႂႃႇၼၼ်ႉ၊ လႄႈ ၶႂ်ႈလႆႈ လွင်ႈမၵ်ႈမၼ်ႈၶႄႇ။ မိူင်းယၢင်းၼႆႉ ၽၢႆႇၼိူင်ႈသူင်ႇၶူဝ်းၾၢၵ်ႇၵႂႃႇပၼ် ၶုၼ်မိူင်းၶႄႇၶဝ် ထႅင်ႈၽၢႆႇၼိူင်ႈသမ်ႉ တိုၵ်း တၢင်းၸၢၼ်းမိူင်းမၢၼ်ႊ။ ၽၢႆႇမၢၼ်ႊၶဝ်တႄႉလၢတ်ႈဝႆႉဝႃႈ မိူဝ်ႈပီႊ1483ၼၼ်ႉ မိူင်းယၢင်းတိုၵ်းဝဵင်းမျေႇတူးလႄႈ ဝဵင်းငႃႈရ။ မိူဝ်ႈပီႊ1484ၼၼ်ႉ ၶႄႇမၵ်းမၼ်ႈ မိူင်းမိတ်ႈ ပဵၼ်မိူင်းႁသ်းၶေႃ။ မိူဝ်ႈ1477 ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈဢႃႇဝႃႉႁူႉဝႃႈ မိူင်းၵွင်း၊ မိူင်းယၢင်းၶဝ်ႁူမ်ႈၵၼ် ၶိုၼ်ႈၼႃႈသိုၵ်းဝႆႉလႄႈ ၸဝ်ႈမိူင်း ဢႃႇဝႃႉ ၸင်ႈႁႂ်ႈလုၵ်ႈၸၢႆးမၼ်း မိၼ်းယေးၵျေႃႇၸႂႃႇ၊ ၸဝ်ႈမိူင်းယမႄးတိၼ်းၼၼ်ႉ ၵႂႃႇတိုၵ်း။ မိူင်းၵွင်း၊ မိူင်းယၢင်း ၵေႃႈ ပေႃးလႆႈငိၼ်းၶၢဝ်ႇ ၼင်ႇၼၼ်သေ ဢမ်ႇႁတ်းၸင်ႇတေႃႇလႄႈ ၸင်ႇသူင်ႇၶူဝ်းၾၢၵ်ႇၵႂႃႇၸူးၸဝ်ႈမိူင်းဢႃႇဝႃႉ ၶဝ်ယူႇယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈမိူင်းဢႃႇဝႃႉႁႂ်ႈ ၸဝ်ႈမိူင်းယၢင်း ၼင်ႈမိူင်းတႃႈၵွင်ႈ၊ မိူင်းယၢင်းသမ်ႉ ႁႂ်ႈၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းၵွင်း ၶိုၼ်ႈ မိူဝ်းၼင်ႈ၊ ၼႆသေ ၸဝ်ႈမိူင်းဢႃႇဝႃႉၵေႃႈ ၸင်ႇပွၵ်ႈမိူဝ်းၶိုၼ်းႁေႃၶမ်းမၼ်းယူႇယဝ်ႉ။ ၾၢႆႇၶႄႇၶဝ်တႅမ်ႈဝႆႉဝႃႈ လွင်ႈႁႂ်ႈၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းယၢင်းၵႂႃႇၼင်ႈတီတႃႈၵွင်ၼႆႉ ၶႄႇၶဝ်ဢမ်ႇလႆႈႁူႉၸွမ်း။ ယွၼ်ႉတႃႈၵွင်ႈမီးႁိမ်းၾၢင်ႇၼမ်ႉၵဵဝ်လႄႈ ၸဝ်ႈမိူင်းယၢင်းၵႂႃႇၸိင်းတိုၵ်းမၢၼ်ႈမေႃႇ ဢၼ်မီးႁိမ်းတႃႈၵွင် ၼႂ်းမိူင်း သႅၼ်ဝီၼၼ်ႉသေ ႁဵတ်းၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆတင်းမိူင်းၶႄႇ။ ၼႂ်းလိၵ်ႈမၢႆတမ်းၶုၼ်မိင်ႇၶဝ်တႄႉတႅမ်ႈဝႆႉဝႃႈ ၸဝ်ႈမိူင်းဢႃႇဝႃႉ ယွၼ်းလင်လိၼ်ႁိမ်းႁွမ်းမၢၼ်ႈမေႃႇ ၵႂ်ႈ ဝၢၼ်ႈမေႃႈ ႁိမ်းမႄႈၾၢင်ႇၼမ်ႉၵဵဝ်။ ၶႄႇၶဝ်ႈၵေႃႈၸင်ႇဝႃႈ ပေႃးၺွပ်းလႆႈ ၸဝ်ႈသိူဝ်ငမ်းၾႃႉၸိုင် တေမၵ်းမၼ်ႈ မိူင်း ယၢင်းပဵၼ်ၾၢႆႇမၢၼ်ႊၼႆႉယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈမိူင်းဢႃႇဝႃႉၺွပ်းၸဝ်ႈသိူဝ်ငမ်းၾႃႇပၼ်ယဝ်ႉၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉၶႄႇၶဝ်ဢမ်ႇ ႁဵတ်းၸွမ်းၵႂၢမ်းလၢတ်ႈလႄႈ ၸင်ႇယွၼ်းၶိုၼ်းတႃႈႁိူဝ်းယူႇယဝ်ႉ။ ၶႄႇၵေႃႈၶိုၼ်းဢမ်ႇပၼ်လႄႈ ဢႃႇဝႃႉၸင်ႇတိုၵ်း ဢဝ်မိူင်းယၢင်းၼႆယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼႆလႄႈ ၵွၼ်ႇၼႃႈပၢၼ်မိၼ်းၵျီးၺူဝ်ႇမႆႉ ၵၢၼ်မိူင်းယုင်ႈ၊ ၵၢၼ်သိုၵ်းမီးလွင်ႈၶၢႆႉပႃႈလႄႈ ဝၢၼ်ႈမိူင်း တႅၵ်ႇယၢႆႈ။ ဢမ်ႇလႆႈႁၼ် မိူင်းၵွင်း၊ မိူင်းယၢင်းၼႆႉ ႁိူဝ်ႈႁိူင်းမႃးတေႉတေႉတိူဝ်ႇတိူဝ်ႇ။ မိူၼ်ႁၢင်ႊလႆႈယူႇၾၢႆႇတႂ်ႈ ၽွင်းငမ်းမိူင်းမၢၼ်ႊဝႆႉ။