ပႃႉၺၢၼ်ႇ၊ လုင်း၊ ၶူးမေႃယႃလူင်
"ၸူဝ်ႈပႆႇတၢႆၼႆႉ ၽႂ်သေဢမ်ႇဝႃႈ လူဝ်ႇထၢမ်တူၺ်း တူဝ်ၽႂ်ႇတူဝ်မၼ်း ၵႂၢမ်းၶေႃႈၼိုင်ႈ" ။ လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇ ဝႃႈၼႆ၊ "ၸူဝ်ႈၵဝ်ႇပႆႇတၢႆၼႆႉ ၵဝ်တေႁဵတ်းပၼ်ၵၢၼ် ပုၼ်ႈတႃႇမိူင်းတႆးဢီႈသင်?၊ တေလႆႈႁဵတ်းၵႃႈႁိုဝ်? ၵႂၢမ်းၶေႃႈၼႆႉ တႆးၵူႈၵေႃႉထုၵ်ႇလီထၢမ်တူၺ်းတူဝ်ၽႂ်ႇၶိင်းမၼ်းယဝ်ႉ ဝႃႈၼႆ။
| လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇ | |
|---|---|
 ၶူးမေႃယႃလူင် | |
| 1907 - 1969 | |
| ၸၢဝ်းၶိူဝ်း |
 တႆး |
| ၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ် | ၸၢဝ်းပုတ်ႉ |
| ၸၼ်ႉထၢၼ်ႈပႆႇၺႃႇ | M.B.B.S (Rgn), D.T.M (Liverpol), L.M (Rol) |
| ၼႃႈၵၢၼ် | ၶူးမေႃယႃ |
| ၵေႃႉၵူႈ | ၸဝ်ႈဝၼ်ႇၼၺၢၼ်ႇ |
| ၶၢဝ်ႇႁူင်လိုဝ်းလင် | ၽူႈတူင်ႉၼိုင် ၵၢၼ်ၵူၼ်းၼုမ်ႇတႆး |
| ဝၼ်းသဵင်ႈၵၢမ်ႇ | 18.1.1969 |
| တီႈသဵင်ႈၵၢမ်ႇ | ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ (ယၼ်ႇၵုင်) |
ပိုၼ်းသုၼ်ႇတူဝ်လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇ
မႄးထတ်းၶူးမေႃယႃလူင် လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇၼႆႉ ပဵၼ်လုၵ်ႈၸၢႆးလိုၼ်း လုင်းၼူႉ လႄႈ ပႃႈၼၢင်းၶမ်းၶႅၵ်ႇ။ တင်းမူတ်း ၶဝ်မီးပီႈၼွင်ႉ 6 ၵေႃႉ -
- လုင်းဢွင်ႇပႃႉ
- ၼၢင်းဢႄးၼူႉ
- လုင်းၵျႃႇပူႉ
- လုင်းၺုၼ်ႉ
- လုင်းပႃႉႁၢၼ်ႇ
- လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇ မီးၼင်ႇၼႆယဝ်ႉ။
ၵၢၼ်လဵပ်ႈႁဵၼ်းပၢႆးပႆၺႃႇ
မႄးထတ်းလုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇၼႆ့ မိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ ႁဵၼ်းလိၵ်ႈတီႈႁူင်းႁဵၼ်း ဢေႇပီႇဢႅမ်ႇ(A.B.M) ၵႃႈတီႈသီႇပေႃႉ၊ လုၵ်ႉတီႈၼၼ်ႈသေ သမ်ႉၵႂႃႇယူႇႁူင်းႁဵၼ်းၽူႈၼမ်းမိူင်းတႆး (Shan Chiefs' School) ဢၼ်လုၵ်ႈၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ်ယူႇၼၼ်ႉ မိူဝ်ႈ 1.5.1917၊ တီႈတွင်ႇၵျီး။ မိူဝ်ႈယူႇႁူင်းႁဵၼ်းတီႈတွင်ႇၵျီးၼၼ်ႉ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၺၢၼ်ႇၵေႃႈလႅတ်းတၢင်းယၢမ်ႈၵေႃႈဢမ်ႇမီးတီႈလၢတ်ႈလႄႈ ပိူၼ်ႈၵေႃႈပဵၼ်ဢၼ်ယွင်ႈယေႃးတႄႉတႄႉ။ ၾၢႆႇလိၵ်ႈၵေႃႈၶႅၼ်ႇတႄႉတႄႉ။ ၽိူဝ်ႇဢွင်ႇပူၼ်ႉၸၼ်ႉ 10 မၼ်းလႆႈၵုင်ႇၶိုၵ်ႉတီႈပၢႆးလိၼ် (ၽႃႇသႃႇပထဝီႇ) လႄႈ ၸၼ်ႁၢင်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပၢၼ်ၼၼ်ႉ တႃႇတေလႆႈၵုင်ႇၶိုၵ်ႉၼၼ်ႉ ဢမ်ႇငၢႆႈ။
ပူၼ်ႉၸၼ်ႉ 10 မိူဝ်ႈ 10.8.1926 ၼၼ်ႉသေ ၵႂႃႇသိုပ်ႇႁဵၼ်းလိၵ်ႈထႅင်ႈၵႃႈတီႈ ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉၸွမ်ဝဵင်းယၼ်ႇၵုင်ႇ မိူဝ်ႈ 1928 လိူၼ်မၢတ်ႉၶျ်ၼၼ်ႉ ပူၼ်ႉၸၼ်ႉႁၢတ်ႈ (ၸၼ်ႉ 12 ဢမ်ႇၼၼ် ပီ2 ၼႂ်းၸၼ်ႉၸွမ်) International Examination သေသမ်ႉသိုပ်ႇႁဵၼ်းၾၢႆႇၶူးမေႃယႃ၊ ၼင်ႇႁိုဝ်ၼႃႈတႆးတေဢမ်ႇလဵၵ်ႉ၊ ၼင်ႇႁိုဝ်တေၶႅၼ်ႇမိူၼ်ပိူၼ်ႈၼၼ်ႉ လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇၼႆႉ ၶတ်းၸႂ်ႁဵၼ်းဢဝ်တႄႉတႄႉ။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ၼႂ်းတႆးႁႂ်ႈပေႃးလႆႈၶိုၼ်ႈႁဵၼ်း ၾၢႆႇၶူးမေႃယႃ ၵႃႈတီႈၸၼ်ႉၸွမ်ၼၼ်ႉ ယၢပ်ႇတႄႉတႄႉ။ ႁႂ်ႈပေႃးၶဝ်ႈၶႄႉပိူၼ်ႈလႆႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇငၢႆႈငၢႆႈ၊ ၵွပ်ႈၶတ်းၸႂ်တႄႉတႄႉလႄႈ လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇလႆႈၶူးတီႇၵရီႇ ၾၢႆႇမေႃယႃ မိူဝ်ႈ 28.11.2934 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
လႆႈၶႅပ်းပဵၼ်ၶူးလႆႈတီႇၵရီႇမေႃယႃ (M.B.B.S) သေ ႁပ်ႉၵၢၼ်ယႃၵူၼ်းၵႃႈတီႈယၼ်ႇၵုင်ႇ။ သမ်ႉၶၢႆႉမႃးႁဵတ်းၵၢၼ်တီႈတႃႈၵဵဝ်(မၢၼ်းတလေး)၊ ဢွၵ်ႇၵၢၼ်တီႈတႃႈၵဵဝ်သေ သမ်ႉၶိုၼ်းမႃးယူႇတီႈသီႇပေႃႉ မႃးပိုတ်ႇႁၢၼ်ႉသိုင်ႇ(သႅင်ႇ)ယႃႈယႃ တၢင်းတူၵ်းၵၢတ်ႇ ႁိုင်ပီႊၼိုင်ႈ။
ထိုင်မႃး1938 ၵႂႃႇမိူင်းဢိင်းၵလႅၼ်း England ၸွမ်းၸဝ်ႈဢုင်ႇၵျႃႇ (ၸဝ်ႈၾႃႉသီႇပေႃႉ)၊ ပေႃးထိုင် တီႈၼၼ်ႉသမ်ႉသိုပ်ႇႁဵၼ်း ၾၢႆႇယႃႈယႃသေ လႆႈမႃးၶႅပ်းၶူး D.T.M (Diploma in Tropical Medicine) မိူဝ်ႈ 6.3.1938၊ သမ်ႉသိုပ်ႇၶိုၼ်ႈႁဵၼ်း ၾၢႆႇလုမ်းလႃးၵူၼ်းပဵၼ်သေ လႆႈမႃးၶႅပ်းၶူး LM မိူဝ်ႈ 4.10.1938 ၼၼ်ႉၼင်ႇၵဝ်ႇ၊ ၵွပ်ႈၼႆလႄႈ ၶူးမေႃယႃလူင် လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇႁဝ်းၼႆႉ လႆႈၶႅပ်းၶူးလူင် 3 ဢၼ် -
- ဢႅမ်ႇပီႇပီႇဢႅတ်ႉသ် M.B.B.S (Rgn)
- တီႇထီႇဢႅမ်ႇ D.T.M (Liverpol)
- ဢႄႇလ်ဢႅမ်ႇ LM (Rol) ယဝ်ႉ။
လွင်ႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်လႄႈ လွင်ႈၶမ်ၶွၵ်ႈ
မႄးထတ်းမိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ပေႃးဝႃႈႁဝ်းမႃးတူၺ်းၼႂ်းတႆးႁဝ်းၵေႃႈ ဢၼ်ဢွင်ႇၾၢႆႇယႃႈယႃၼႆႉ မီး 2 ၵေႃႉၵူၺ်း။ ၵေႃႉၼိုင်ႈပဵၼ် ၶူးမေႃယႃလူင် ၸဝ်ႈၼေႃႇၶမ်း။ ၵေႃႉသွင်ပဵၼ်ၶူးမေႃယႃလူင် လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇယဝ်ႉ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၸင်ႇမီးၶူးမေႃယႃလူင် သၢင်ႇယီႈ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ဝၢႆးသေ လုၵ်ႉမိူင်းၵလႃးၼႃႈၽိူၵ်ႇၶဝ်မႃး လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇ လႆႈမႃးႁဵတ်းၶူးမေႃယႃတီႈၼမ်ႉၸၢင်ၵမ်း႞၊ သမ်ႉၶၢႆႉၵႂႃႇႁဵတ်းၶူးမေႃယႃတီႈဝၢၼ်ႈမေႃႇ (ဗန်းမော်) မိူဝ်ႈ 1938-40 ၼၼ်ႉ။ လုၵ်ႉတီႈဝၢၼ်ႈမေႃႇၶၢႆႉမႃးလႃႈသဵဝ်ႈ၊ သိုၵ်းလူင်ၵမ်ႇၽႃႇပွၵ်ႈ 2 ပဵၼ်မႃးလႄႈ လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇၵိုတ်းၵၢၼ်သေမႃးယူႇၸွမ်းပီႈဢၢႆႈမၼ်း လုင်းၵျႃႇပူႉ တီႈၸၶၢၼ်းသႃႇ၊ မိူဝ်ႈၵျပၢၼ်ႇၶဝ် ၵိၼ်မိူင်းၼၼ်ႉ မၼ်းမႃးႁဵတ်းၶူးမေႃယႃတီႈသီႇပေႃႉ၊ ၽိူဝ်ႇထို်ငမႃး 19.2.1945 ၵျပၼ်ႇၶဝ်တိလုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇ၊ ၵျပၼ်ႇၶဝ်သုမ်းသို်ၵးလႄႈ လႆႈသုတ်ႉပၢႆႈ၊ ဢဝ်တင်းလုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇၵႂႃႇ၊ ထိုင်တီႈၼမ်ႉလၼ်ႈတူင်ႇဝဵင်းသီႇပေႃႉၼၼ်ႉ လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇဢွၵ်ႇပၢႆႈလႄႈ လႆႈလွတ်ႈၵႂႃႇ ၼႂ်းမိုဝ်းၵျပၼ်ႇၶဝ်၊ ၶိုၼ်းမႃးၸူးပီႈဢၢႆႈမၼ်း တီႈလွႆမုင်းၵျွၵ်ႉမေး၊ ၵျပၼ်ႇၶဝ်သုတ်ႉယဝ်ႉၶႄႇၶဝ်ၶဝ်ႈမႃးမိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇ သမ်ႉမႃးတိဢဝ် ၶူးမေႃယႃလူင် လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇထႅင်ႈ။ မိူဝ်ႈတိၼၼ်ႉလုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇမီးတီႈၸူင်ႁိူဝ်း(တူင်ႇဝဵင်းသီႇပေႃႉ) ဢဝ်ၵႂႃႇဝၢၼ်ႈမေႃႇ လုၵ်ႉတီႈၼၼ်ႈ ဢွၼ်မၼ်းၵႂႃႇမိူင်းၵလႃးလမ် ၵလၵတႃး (Calcutta)၊ ၽိူဝ်ႇထိုင်ၼၼ်ႉ ၸင်ႇပွႆႇမၼ်းသေ ပၼ်တၼ်းႁဵင်း ၶိုၼ်သိုၵ်းလူင် - Captian သေ ဢဝ်ႁဵတ်းမေႃယႃၾၢႆႇသိုၵ်း၊ မႃးၽႅဝ်ယၼ်ႇၵုင်ႇ၊ လုၵ်ႉတီႈယၼ်ႇၵုင်ႇၸင်ႇၽႅဝ်မႃးတွင်ႇၵျီးယဝ်ႉ။ မႃးပဵၼ်မေႃယူလူင်မၼ်ႈၵိုမ်း ပၢႆးယူႇလီၼႂ်းၸႄႈတွၼ်ႈ (အမြဲတမ်း ခရိုင်ကျန်းမာရေး ဆရာဝန်ကြီး) မိူဝ်ႈ 1.8.1952၊ ၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၶုၼ်လူင်ႁွင်ႈၵၢၼ်ၾၢႆႇယူႇလီ (ကျန်းမာရေး အရာရှိချုပ်) မိူဝ်ႈ 1.11.1995 ။
ၽိူဝ်ႇထိုင်မႃး 24.8.1962 ၼၼ်ႉ သမ်ႉလႆႈထုၵ်ႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈပၢႆးၽိုၼ်ႉ (တေႃႇလၢၼ်ႇယေး ဢၸူဝ်းယႃႉ)ၶဝ် တိသႂ်ႇၶွၵ်ႈဢိၼ်းၸဵင်ႇ တေႃႇထိုင် 1968။ လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇႁဝ်းၼႆႉ ၸူဝ်ႈမၼ်းပဵၼ်ၵူၼ်းမႃးၼၼ်ႉ ယၢမ်ႈတူၵ်းၶွၵ်ႈသၢမ်ပွၵ်ႈ။ ပွၵ်ႈ႞ ၵျပၼ်ႇတိသႂ်ႇ၊ ပွၵ်ႈသွင် ၶႄႇတိသႂ်ႇ၊ ပွၵ်ႈသၢမ် မၢၼ်ႈတိသႂ်ႇ မၼ်းၼင်ႇၼႆယဝ်ႉ။
ႁပ်ႉလႆႈၸိုဝ်ႈလီ သီႇရိပျၢၼ်ႇၶျီႇ
မႄးထတ်းမိူဝ်ႈႁဵတ်းၶူးမေႃယူလူင် ၵႃႈတီႈတွင်ႇၵျီးၼၼ်ႉ လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇၼႆႉ ၵွပ်ႈမၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်လီၼႃႇလႄႈ မိူဝ်ႈပီ 1957 ၼၼ်ႉ ၸွမ်ၸိုင်ႈလူင် မိူင်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸင်ႇပၼ်ၸိုဝ်ႈလီလူင်ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ "သီႇရိပျၢၼ်ႇၶျီႇ" ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လိၵ်ႈဢၼ်ပၼ်ၸိုဝ်ႈ သီႇရိပျၢၼ်ႇၶျီႇ ႁင်းမၼ်းၼၼ်ႉ မၼ်းၼင်ႇၼႆယဝ်ႉ။
သမတအိမ်တော်
စာအမှတ် ၃/သ၊အ၊ ၅၇
ရန်ကုန်မြို့။
၁၃၁၈ ခုနှစ်၊ ပြာသိုလပြည့်ကျော် (၆)ရက်။
(၁၉၅၇ ခုနှစ်၊ ဇန္နဝါရီလ ၂၁ ရက်)။
လူကြီးမင်းခင်ဗျား၊
ပြည်ထောင်စု မြန်မာနိုင်ငံတော်၏ နဝမနှစ်ပတ်လည် လွတ်လပ်ရေးနေ့တွင် လူကြီးမင်းအား နိုင်ငံတော် သမတကြီးက သီရိပျံချီ ဘွဲ့ အပ်နှင်းကြောင်း ဝမ်းမြောက်စွာ အကြောင်းကြားအပ်ပါသည်း။
ပါစိန် / ၂၁-၁-၅၇
(ပါစိန်)
နိုင်ငံတော် သမတကြီး၏ အတွင်းဝန်။
သီရိပျံချီ ဒေါက်တာဘဉာဏ်၊
ကျန်းမာရေးဌာန အရာရှိချုပ်၊
သျှမ်းပြည်နယ် အစိုးရ၊
တောင်ကြီးမြို့၊
ၼင်ႇႁိုဝ်တေလႆႈၸို်ဝ်ႈလီ သီႇရီပျၢင်ႇၶျီႇၼႆႉ ဢမ်ႇငၢႆႈငၢႆႈ၊ ပေႃးၼမ်ႉၵတ်ႉတၢင်းၶၼ်လွင်ႈၵၢၼ်ငၢၼ်းဢမ်ႇလီ၊ ၽႂ်ၵေႃႈဢမ်ႇယုမ်ႇယမ်ၸိုင် ဢမ်ႇလႃႈလီႈလႆႈလႃးလႃးယဝ်ႉ၊ ၵွပ်ႈဝႃႈၵူၼ်းပဵၼ်ဢၼ်လႆႈလုမ်းလႃးၼၼ်ႉ ၶွပ်ႈၸႂ်ၵူႈၵေႃႉလႄႈ ၸင်ႇလႆႈၸိုဝ်ႈလီၼႆႉယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵႃႈၶူးမေႃယႃၼင်ႇၵၼ်ၵူႈၵေႃႉဢမ်ႇၸၢင်ႈလႆႈၸိုဝ်ႈလီၼႆႉ၊ ၵွပ်ႈဝႃႈလႆႈငိၼ်း လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇႁဝ်း လႆႈၸိုဝ်ႈၼႆႉလႄႈ ပိူၼ်ႈၵေႃႈပဵꧣ်ဢၼ်ၸူမ်း၊ မုၵ်ႉၸုမ်း မေႃယႃ မိူင်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵေႃႈ ပဵၼ်ဢၼ်ၸူမ်းတႄႉတႄႉ၊ ၽႂ်ဢမ်ႇၽႂ်ၵေႃႈ တႅမ်ႈလိၵ်ႈၶွပ်ႈၸႂ်မႃး မိူၼ်ၼင်ႇမီးၼႆႉယဝ်။
မြန်မာနိုင်ငံတော်ဆရာဝန်များအသင်း
Burma Medical Association,
No.249, Stockade Road, Rangoon.
Dated 5-1-1957.
To.
Dr.Ba Nyan, M.B.B.S., T.P.C.,
Chief Health Officer,
Taunggyi, S.S.S.
Dear Sir,
The President and memebers of the Burma Medical Association are very happy to hear that you have been awarded the high distinction title of Thiripyanchi by the H.E. The PRESIDENT of the Union of Burma on this auspicious day of Independence. We all join to send hearty Congratulations to you.
Yours faithfully,
Hon:Secretary General,
Burma Medical Association.
လိၵ်ႈၽိုၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်လိၵ်ႈၶွပ်ႈၸႂ် ဢၼ်မုၵ်ႉၸုမ်းမေႃယႃၶဝ် တီႈယၼ်ႇၵုင်ႇသူင်ႇမႃး။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈဝႃႈ လႆႈငိၼ်းၶူးမေႃယႃလူင် လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇ ထုၵ်ႇယုၵ်ႉယွင်ႈၸိုဝ် သီႇရီပျၢၼ်ႇၶျီႇလႄႈ ပဵၼ်ဢၼ်ၸူမ်းသိူဝ်းတႄႉတႄႉ။ ၵူၼ်းၶဝ်ႈမုၵ်ႉၸုမ်း ဢွၼ်ၵၼ်ၸွၼ်ၸူမ်းတႄႉတႄႉ၊ ဝႃႈၼႆမႃးယဝ်ႉ။
No. Regent 310.
Office of the Director of
School for Public Health Assistants,
Burma.
No.2, Halpin Road.
No.1
Dated, the.....195....
Dear Dr.Ba Nyan
I hasten to congratulate you of the high honour of Thiripyanchi conferred on you on the Independence Day by the President of the Union of Burma. May you live long to enjoy that honor in my earnest prayer.
With compliments of the season.
Yours sincerely,
(Ba Than Chain)
T.P.C., K.S.M., M.B., Ch.B. (Edin)
Director of Health Assistants' Training School,
Burma, Rangoon.
Dr.Ba Nyan, M.B., D.P.H., T.P.C.,
Deputy Director of Public Health,
Shan State.
လိၵ်ႈၽိုၼ်ၼႆ့ ပဵၼ်လိၵ်ႈ ဢၼ်ၵွၼ်းႁူင်းႁဵၼ်းလူင် ႁူင်းႁဵၼ်းၽိုၵ်းၵမ်ႉၵွၼ်းပၢႆးယူႇလီ(လက်ထောက်ကျန်းမာရေးမှူး သင်တန်းကျောင်း) ၼမ်ႉပၼ်မႃး၊ ၵွပ်ႈဝႃႈလႆႈငိၼ်း လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇ ထုၵ်ႇယုၵ်ႉယွင်ႈၸိုဝ်ႈလီ သီႇရိပျၢၼ်ႇၶျီႇလႄႈ ပဵၼ်ဢၼ်ၶွပ်ႈၸႂ် ၸူမ်းသိူဝ်းသေ မုင်ႈမွင်းႁႂ်ႈလႆႈယူႇၸူဝ်ႈယိုၼ်းပၢၼ်ယၢဝ်းဝႃႈၼႆမႃး။
လိူဝ်သေၼၼ်ႉ လွင်ႈလူလွင်ႈတူၺ်း ၵူၼ်းပဵၼ် လွင်ႈယႃၵူၼ်းပဵၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉ လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇဢမ်ႇၶၢၼ်ႉသေပွၵ်ႈ။ ပေႃးဝႃႈ လွင်ႈၵၢၼ်ငၢၼ်းၸိုင် ဢမ်ႇဝႆႉၼႃႈလဵၵ်ႉ၊ ဢမ်ႇဝႆႉၼႃႈယႂ်ႇ၊ ဢမ်ႇမီးပႅၵ်ႇပိူင်ႈ၊ ၸႂ်ဢီးလူႇၵေႃႈၼမ်၊ ၸႂ်ၶႂ်ႈၸွႆႈပိူၼ်ႈၵေႃႈယႂ်ႇၵႂၢင်ႈ၊ မိူဝ်ႈၶႄႇၽိူၵ်ႇၶဝ်ၶဝ်ႈမႃးၵဝ်း ၼႂ်းမိူင်းတႆးၼၼ်ႉ လုၵ်ႈသိုၵ်းၼႂ်းမိူင်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈၼႆႉ လႆႈတိုၵ်းၶဝ်ဢွၵ်ႇ၊ ပၢၼ်ၼၼ်ႉ ၶူးမေႃယႃလူင် ၵေႃႉ႞လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇ ၸွႆႈထႅမ်လုၵ်ႈသိုၵ်း မိူင်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈႁဝ်းတႄႉတႄႉ။ ၵွပ်ႈမၼ်းၸွႆႈထႅမ်လႄႈ ၽွၼ်းပၢင်ႈမၼ်းယႂ်ႇၵႂၢင်ႈတႄႉတႄႉ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၾၢႆႇတပ်ႉသိုၵ်း မီးလိၵ်ႈမႃးမိူၼ်ၼႆယဝ်ႉ။
Government of the Union of Burma
War Office
Rangoon.
D.O. No......
Dated the 10th February 1950.
Lt. General Ne Wind, the Supreme Commandre, Armed Forces, desires me, to vonvey to Dr.U Ba Nyan, his appreciation of the invaluable services rendered to the troops during the recent operations in the Shan State.
Mg Maung Gyi
Colonel,
Director of Medical Services.
ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇ ၸွႆႈထႅမ်ပၼ် မိူဝ်ႈတပ်ႉႁဝ်းမႃးတိုၵ်းသိုၵ်း ၼႂ်းမိူ်ငးတႆးၼၼ်ႉလႄႈ ပဵၼ်ဢၼ်ၶွပ်ႈၸႂ်ယဝ်ႉ ဝႃႈၼႆမႃး
ယႃၵူၼ်းပဵၼ် တူၺ်းၵူၼ်းပဵၼ်ၵူၺ်းသေဢမ်ႇၵႃး ၼင်ႇႁိုဝ်ၵူၼ်းမိူင်းတႆးႁဝ်းတင်းသဵင်ႈ တေလႆႈ ယူႇလီၵိၼ်ဝၢၼ်ၼၼ်ႉ မၼ်းၸဝ်ႈဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း တႃႇလူတူၺ်းမႃး၊ မိူ်ငးတႆးႁဝ်းၼႆႉ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ၵူၼ်းပဵၼ်ၵူၼ်းၼၢဝ်ယုင်းၼၢဝ်ၼူၵ်ႉသေ တၢႆၼႆႉ ၼမ်တႄႉတႄႉ။ ၼၢဝ်ယုင်း(ၼၢဝ်ၼူၵ်ႉ) ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၼၢဝ်ႇသၼ်ႇ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈဝႃႈ မီးထိူၼ်ႇမီးပႃႇမႆႉလႄႈ ယုင်းဢၼ်ပၼ်တၢင်းပဵၼ်ၼၢဝ်ယုင်းၼႆႉၼမ်တႄႉတႄႉ။ ၼင်ႇႁိုဝ်ယုင်းဢၼ်မီးတၢင်းပဵၼ်ၼၢဝ်ယုင်းၼၼ်ႉ သမ်ႉပေႃးႁၢႆလၢႆၵႂႃႇၼႂ်းမိူင်းႁဝ်းၼႆႉ မၼ်းၸင်ႇဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ပၢႆးတိုၵ်းတၢင်းပဵၼ်ၼၢဝ်ယုင်းမႃး။ ဢဝ်ယႃႈယႃသိတ်းႁႂ်ႈယုင်းတၢႆ။ ႁႂ်ႈယုင်းႁၢႆၼႂ်းမိူ်ငးတႆးၵူႈတီႈၵူႈတီႈယဝ်ႉ။ ၵၢၼ်ဢၼ်မၼ်းႁဵတ်းၵႂႃႇၼၼ်ႉ ပဵၼ်ဢၼ်ထိုင်တီႈတႄႉတႄႉ။ ၼႂ်းတႆးႁဝ်း ဢၼ်လႆႈတၢႆၸွမ်းတၢင်းပဵၼ်ၼၢဝ်ယုင်းၵေႃႈ ဢေႇမႃးတိၵ်းတိၵ်းယဝ်ႉ။
လွင်ႈလူၺ်ႈ တိုၵ်းတေႃးတၢင်းပဵၼ်ၼၢဝ်ယုင်း လႄႈ ႁႂ်ႈၵူၼ်းမိူ်ငးတႆး ယူႇလီၵိၼ်ဝၢၼ်ၼၼ်ႉ လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇႁဝ်း ဢဝ်သႂ်ႇၸႂ်သႂ်ႇၶေႃးသေႁဵတ်းမႃးပၼ်။ လွင်ႈလူၺ်ႈၵၢၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ပိူၼ်ႈၵေႃႈပၼေ်ဢၼ်ယုမ်ႇယမ်မၼ်းတႄႉတႄႉ။ ၸႂ်ဢိင်ၶိင်းပိုင်ႈမၼ်းတႄႉတႄႉ။ လွင်ႈလူၺ်မၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ၶႅမ်ႉၼႆႉ ၵူၼ်းမိူင်းတႆးၵူၺ်း ႁူႉဢမ်ႇၸိုဝ်ႈ၊ ၵမ်ႇၽႃႇၵေႃႈႁူႉယဝ်ႉ။ ၸုမ်းမိူင်းလုမ်ႈၾႃႉ (ကုလသမဂ္ဂ)ၵေႃႈတေႃႈႁူႉၸၵ်းၸိုဝ်ႈလုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇႁဝ်းယူႇယဝ်ႉ။ ပၢင်ၵုမ်ၵွင်လွင်ႈယူႇလီၵိၼ်ဝၢၼ် ၵူၼ်းမိူင်းဢၼ်ပိူၼ်ႈႁဵတ်းတီႈမိူင်းဢမေႇရိၵႃႉၵေႃႈ မၼ်းလႆႈၵႂႃႇၶိုၼ်ႈပႃး၊ ၶိုၼ်ႈလၢတ်ႈၶိုၼ်ႈပွင်ယူႇယဝ်ႉ။ ဢၼ်ထႅမ်ယိုၼ်ႈသၢၵ်ႈသေႇ ဢၼ်မၼ်းၸဝ်ႈလႆႈၵႂႃႇၶိုၼ်ႈ ပၢင်ၵုမ်ၵွင်ၸုမ်းမိူင်းလုမ်ႈၾႃႉၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ်မိူၼ်ၼႆယဝ်ႉ။
World Health Assembly
Assemblee Mondiale
De La Sante'
Delegation of Burma
M.Dr.Ba Nyan
Date 26th May 1958 No.15
Minneapolis, Minnesota, U.S.A., 1958
လိၵ်ႈၼႆႉၼႄဝႆႉဝႃႈ ၶူးမေႃယႃလူင် လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇမႃးၶိုၼ်ႈပၢင်ၵုမ်ၵွင် ၸုမ်းမိူင်းလုမ်ႈၾႃႉဢၼ်ႁဵတ်းတီႈမိူင်းဢမေႇရိၵႃႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ၶူးမေႃယႃလႄႈၸႂ်ၶူးမေႃယႃ
မႄးထတ်းလုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇၼၼ်ႉ ၾၢႆႇယႃၵူၼ်းၵတ်ႉပဵၼ်တႄႉတႄႉ၊ ႁဵတ်းသင်လႄႈဝႃႈၵတ်ႉၸမ်ႉ- မၼ်းၸဝ်ႈၼႆႉ လွင်ႈလၢႆးယႃၽၢႆႇတႆးၵေႃႈမေႃ၊ လွင်ႈလၢႆးယႃၵမ်ႇၽႃႇၵေႃႈမေႃ၊ ပေႃးဝႃႈမၼ်းတူၺ်းၵူၼ်းပဵၼ်ယဝ်ႉ၊ ထုၵ်ႇလီဢဝ်ယႃတႆးယႃၵေႃႈ ဢဝ်ယႃတႆးယႃ၊ ထုၵ်ႇလီဢဝ်လၢႆးၵမ်ႇၽႃႇယႃၵေႃႈ ဢဝ်လၢႆးၵမ်ႇၽႃႇလႄႈ ၵူၼ်းဢၼ်မီးတၢင်းပဵၼ်ၸိူ်ဝးၼၼ်ႉ ၶႅၼ်းၵႂႃႇၵမ်းလဵဝ်။ ပေႃးမႃးၸူးမၼ်းၸိုင် ၼင်ႇႁိုဝ်ႁႂ်ႈပေႃးႁူႉငိူၼ်ႈငဝ်ႈတၢင်းပဵၼ်ၼၼ်ႉ မၼ်းထတ်းႁႃတႄႉတႄႉ။ ၸႂ်ၵေႃႈယၢဝ်း၊ သဵင်ၵေႃႈဝၢၼ်၊ ငိၼ်းသဵင်မၼ်းႁၼ်ၼႃႈမၼ်းၸဝ်ႈၵူၺ်း ၸႂ်ၵူၼ်းပဵၼ်ၼႆႉပေႃးလီမႃး၊ တၢင်းပဵၼ်ၵူၼ်းပဵၼ်ၼႆၵေႃႈ ပေႃးၶႂ်ႈၶႅၼ်းမႃးၵမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈႁူႉငိူၼ်ႈငဝ်ႈတၢင်းပဵၼ်ယဝ်ႉ မၼ်းၸင်ႇယႃပၼ်၊ ပေႃးမၼ်းယႃပၼ်ၵေႃႈ ၶႅၼ်းမႃးၵမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။ ၽၢၼ်ၽၢၼ်မီးမီး ဢမ်ႇဝႆႉၼႃႈလဵၵ်ႉၼႃႈယႂ်ႇသင်၊ ၽႂ်သေဢမ်ႇဝႃႈ ပေႃးမီးတၢင်းပဵၼ်ၸိုင် မႃးၸူးမၼ်း၊ ၵေႃႈမၼ်းၸဝ်ႈတၵ်းယႃပၼ်ၵမ်းလဵဝ်။ ဝၢၼ်ႈၼွၵ်ႈၼႃးပၢင်ႇ ပေႃးဝႃႈမႃးပၢင်းမႃးႁွင်ႉ၊ မႃးလၢတ်ႈမၼ်းၸဝ်ႈ မၼ်းၸဝ်ႈၵႂႃႇၸွမ်းယႃပၼ်တႃႇသေ၊ မၢင်ပွၵ်ႈလႆႈပႆလိၼ်ၶၢဝ်းတၢင်း႞ဝၼ်းသွင်ဝၼ်း ၸင်ႇတေၽႅဝ် တီႈၵူၼ်းပဵၼ်မီးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မၢင်ပွၵ်ႈသမ်ႉပေႃးလိုမ်းၵိၼ်ၶဝ်ႈၵေႃႈမီးလႄႈ လွင်ႈၸႂ်ၽိူၵ်ႇၸိုၼ်ႈၶၢဝ်သႂ်ၸေႇတၼႃႇမၼ်းၸဝ်ႈၼႆ့ ဢမ်ႇမီးတီႈလၢတ်ႈယဝ်ႉ၊ တဵမ်ထူၼ်ႈလီလႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းၵေႃႈႁၵ်ႉမၼ်းတႄႉတႄႉ။
လိၵ်ႈတႆးလႄႈၶူးမေႃယႃလူင်ႁဝ်း
မႄးထတ်းလုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇၼႆႉ လွင်ႈၽၢႆႇယႃၵူၼ်းၵူၺ်းပႃးၸႂ်ပႃးၶေႃးဢမ်ႇၸႂ်ႈ၊ လွင်ႈလူၺ်ႈလိၵ်ႈလၢႆးပၢႆၵမ်တႆးၵေႃႈ ပၼ်ဢဵၼ်ႁႅင်းတႄႉတႄႉ၊ တူဝ်မၼ်းၸဝ်ႈၼႆႉၵေႃႈ လွင်ႈလိၵ်ႈတႆးၼႆႉႁူႉႁၼ်တႄႉတႄႉ။ ဢၢၼ်ၵေႃႈဢၢၼ်ႇ၊ တႅမ်ႈၵေႃႈတႅမ်ႈ၊ ပိၼ်ႇဢဝ်လိၵ်ႈမၢၼ်ႈႁဵတ်းလိၵ်ႈတႆးၵေႃႈမေႃ၊ ပိၼ်ဢဝ်ၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈႁဵတ်းၵႂၢမ်းတႆးၵေႃႈပဵၼ်။ မႄးဢဝ်လိၵ်ႈၵလႃးၼႃႈၽိူၵ်ႇႁဵတ်းလိၵ်ႈတႆးၵႂၢမ်းတႆးၵေႃႈလူင်ႉလႅၼ်ႇ ဢမ်ႇမီးတီႈလၢတ်ႈယဝ်ႉ။ ပေႃးမီးယၢမ်းတၼ်းမိူဝ်ႈလႂ်ၵေႃႈ ႁဵတ်းၵေႃႉလိၵ်ႈတႆးယူႇတႃႇသေႇ၊ သွၵ်ႈႁႃလိၵ်ႈတႆးၵဝ်ႇ၊ လိၵ်ႈတႆးမွၼ်ႇၶိူဝ်းၶိူဝ်းယႂ်းယႂ်း။ ၸႂ်သူင်ၵဵပ်းတွမ်ၵဵပ်းႁွမ်မႄးလိၵ်ႈတႆးၵေႃႈယႂ်ႇၵႂၢင်ႈတႄႉတႄႉ။ မၼ်းၸဝ်ႈမွၵ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ "ႁဝ်းဢမ်ႇထုၵ်ႇလီလိုမ်းလိၵ်ႈႁဝ်းၶိုၼ်း၊ လိၵ်ႈၼႆႉပဵၼ်သၢႆၸႂ်ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း"၊ ၽၵ်းတၢင်ႇမဵဝ်း ဝၢၼ်သေတႃႉၵေႃႈ ဢမ်ႇလိုမ်းထူဝ်ႇၼဝ်ႈလႆႈ လိၵ်ႈတၢင်ႇမဵဝ်းၼႆႉ လူတူၺ်းၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈယႃႇလႃႈ တၢင်းဝၢၼ်တၢင်းၸဵမ်းမၼ်း ဢမ်ႇမိူၼ်လူလိၵ်ႈတႆး" ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။
ၽၢႆႇၵၢမ်း ၵႂၢမ်းလူမ်ႈ (ၸၢပ်ႈလင်ႇၵႃႇ) တႆးၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးတီႈလၢတ်ႈ။ တဵမ်ထူၼ်ႈၶိုၵ်ႉတွၼ်းတႄႉတႄႉ။ ႁႂ်ႈပေႃးၶိုတ်းၵၢပ်ႈၶိုတ်းပၢၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ မေႃၵၢမ်းတႄႉတႄႉ၊ ဝွၵ်းပၢၼ်မႂ်ႇလွင်ႈတႆး ဢၼ်ၶူးမေႃယႃလူင် လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇ တႅမ်ႈၵႂႃႇၼၼ်ႉ ပေႃးတေလႆႈထူၵ်းၼႄၸိုင် မိူၼ်ၼင်ႇမီးပႃႈတႂ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။
တႆး
1.
သၢမ်ပၢၵ်ႇ ႁဵင်ၼိုင်ႈ၊
ၶိုၼ်ႈတိုင်ႈ သိပ်းၵဝ်ႈ၊
ႁွတ်ႈတဝ်ႈ လိူၼ်ဢဵတ်း၊
မႂ်ႇၸဵတ်း ဝၼ်းႁူင်၊
ဝၼ်းလူင် ဝၼ်းႁၢင်း၊
ၵွမ်းၵၢၼ်း ၼွမ်းထွင်၊
သိပ်သွင် ၼၢင်းလဝ်း၊
ၶႃႈႁဝ်း ယွၼ်းမေႃ၊
ၵႂၢမ်းထေႃ ပိုၼ်းမိူင်း၊
ၵႂၢမ်းပိူင်း ၵႂၢမ်းလၵ်း၊
ၵႂၢမ်းၸၵ်း ၵႂၢမ်းၼႄ၊
ၵႂၢမ်းၼႄ ၶိူဝ်းမၢဝ်း၊
မိူင်းလၢဝ်း မိူင်းၸၢင်၊
မိူင်းႁၢင် မိူင်းၼၢႆး၊
မိူင်းပၢႆး ၵဵင်းသႅၼ်၊
ၸပ်းလႅၼ် မိူင်းမႅင်း၊
မိူင်းႁႅင်း မိူင်းၵွင်၊
သိပ်းသွင် ပၼ်းၼႃး၊
မိူင်းမႃး ဝဵင်းသိူဝ်၊
မိူင်းၼိူဝ် မိူင်းယၢင်း၊
မိူင်းၼၢင်း မိူင်းယွင်း
ၵဵင်းတွင်း ၵဵင်းယုင်း၊
ၵူၼ်းဢုင်း သူၼ်ႈသိၼ်းသၢၼ်၊
ၶိူဝ်းႁဝ်း မိူင်းသဝ်း တီႈမိူင်းယၢၼ်၊
ႁဵတ်းမိူင်း ပိူင်းႁိူင်း ၵူႈဝၼ်းပၢၼ်၊
တႆးမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇၵွၼ်ႇ
2.
မိူင်ဝ်ႈၵွၼ်ႇ ယင်းမီး ပူးၵမ်ႇ၊
မိူင်းသမ်ႈ ဝဵင်းၶႅမ်ႈ၊
ဢိူမ်ႈၵႅမ်ႈ ႁိမ်းၵဵဝ်၊
ႁေႃပဵဝ် ၶႅၵ်းလၢႆး၊
မိူင်းပၢႆး မိူဝ်းယိပ်း၊
သၢမ်သိပ်း ပီႊပၢႆ၊
ပိူၼ်ႈၶၢႆ ပိူၼ်ႈပဝ်း၊
ပိူၼ်ႈၵဝ်း ဢီးတူၵ်း၊
ပၢႆႈမူၵ်း မိူင်းပေႇ၊
သရေႇ တူၵ်းယွမ်း၊
ၵူၼ်းၸွမ်း ၶႆးသိူဝ်၊
ဢၢႆလိူဝ် ၸႂ်ၸဵပ်း၊
မိူၼ်ၼင်ႇ ၶဵမ်ၼဵပ်း ႁူဝ်ၸႂ်၊
ဢၵ်းလႂ် ၽႂ်မၼ်း၊
ၸုၵ်းၸၼ်း လိုမ်းၵၢၼ်၊
ငိၼ်းၽၢၼ် ဢွၵ်းၼွၵ်း၊
ၵူၺ်းၵႃႈ ၼႂ်းဢွၵ်း မိူင်းတႆး၊
ႁိူဝ်ႇၶႆး ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း၊
ပႃးၸိူဝ်း ႁူဝ်ႁၢၼ်၊
ၵူၼ်းငၢၼ် သမ်းမႅဝ်း၊
ဝၵ်ႉလႅဝ်း ပၢႆမူဝ်၊
ပၼ်းၼူဝ် ဝၼ်းၶိုၼ်း၊
ၶိူဝ်းတိုၼ်း သူၼ်းသိုၵ်း၊
လူင်းတိုၵ်းလႆးၶိုၼ်းပၼ်၊
ၵေႃႉၸၢႆး မိူင်းပၢႆးမိူဝ်ႈဝၼ်းၼၼ်၊
ၸုမ်းၸိူဝ်း ႁၵ်ႉၶိူဝ်း ၽွမ်ႉပဵင်းၵၼ်၊
တႆး ပူႇမွၼ်ႇမွၼ်ႇ။
3.
ဝၢႆးသေ ပူႇမွၼ်ႇ လိုမ်းမိူင်း၊
ဝၼ်းႁိူင်း တႆးဝွတ်ႈ၊
ပဵၼ်မွတ်ႈ ၸေးၸူင်ႇ၊
ၵူၼ်ႁူင်ႇ တဵင်ႇဢုပ်ႉ၊
မိူဝ်းၶုပ်ႉ ႁူဝ်တၢင်း၊
တႂ်ႈလၢင်း ႁိမ်းတိၼ်၊
မုၼ်မိၼ် "မုၵ်ႉသူဝ်း"၊
မၢင်တႆး ပႃးၶူဝ်း သႅင်လီ၊
မၢင်ၸႃႉ ၵူဝ်ၶီ ပႃးၶမ်း၊
ၽႄးယမ်း တိုဝ်ႉၼႃး၊
သၢၵ်ႈထႃး ၸူးၶုၼ်၊
ၼူမ်းၸုၼ် ယိင်းႁဝ်း၊
မူၼ်ႈလဝ်း ၶီငဝ်၊
ၵွပ်ႈဢၼ် ဢူႈဢဝ် မိူဝ်းၼဵပ်း၊
ၶႃႈၵဵပ်း ယိပ်းၶႅပ်း၊
ၼင်ႈမႅပ်း ႁိမ်းၸွင်း၊
မိူဝ်ႈၽွင်း ၶုၼ်ၼၢင်း၊
ၼွၼ်းၶၢင်း ၸိတ်းၵၼ်၊
လႆႈမိူဝ်း ဝီးပၼ် ႁိၼ်ႉယုင်း၊
တႆးဢုင်း တႆးငၢၼ်၊
တႆးႁၢၼ် တႆးႁဝ်း၊
တႆးၵဝ်း တႆးသူၼ်း၊
တႆးၶူၼ်း ယၢႆႈပေႃးမိူဝ်၊
တႆးပေႉ တႆႉတႄႉ ပူၼ်ႉသုတ်းလိူဝ်၊
ပိူၼ်ႈငႅၼ်းတၢႆလႅၼ်း ဢမ်ႇႁတ်းဢိူဝ်၊
ၸႂ် ၶႂ်ႈသွၼ်ႇသွၼ်ႇ။
4.
ၸႂ်တႆး ဢမ်ႇသွၼ်ႇ တူၵ်းတွပ်ႈ၊
ပဵၼ်ၵွပ်ႈ သူႁဝ်း၊
ၶူၼ်းၵဝ်း မိူဝ်းၸိမ်၊
မိူဝ်းႁိမ် ႁဵတ်းၾႃႉ
ၸဝ်ႈၼႃႉ ႁေႃမႆႉ၊
ၸဝ်ႈၼႆႉ ႁေႃၶႃး၊
ဢၢႆႈႁႃး ႁေႃၽိူင်း၊
ပဵၼ်မိူင်း လဵၵ်ႉလွၵ်ႉ၊
ၼႂ်းၸွၵ်ႉ ၼႂ်းၸဵင်ႇ၊
ဢမ်ႇၶဵင်ႇ ႁတ်းၽႂ်၊
ၽူႈလႂ် မႃးၼွၵ်း၊
ၵူမ်ႈၵွၵ်း တင်းႁူဝ်၊
ငိၼ်းၵူဝ် ငိၼ်းၽၢၼ်၊
ပႃးဝၢၼ် မူဝ်မွၵ်ႇ၊
တဝ်ႉသွၵ်ႇ ၵၢၼ်းၸူး၊
ၵဵပ်းမူး ၵဵပ်းပေး၊
ၼိူဝ်ဢေး ၼိူဝ်ဢၢႆႈ၊
လၢႆးငၢႆႈ သၵ်းမိူဝ်း၊
လူၺ်ႈၶိူဝ်း လိူတ်ႈႁဝ်း၊
ယိင်းလဝ်း ၼွတ်းသႂ်၊
ၵမ်ႈၸႂ် ပိူၼ်ႈလုမ်း၊
ပိူၼ်ႈငုမ်း ပိူၼ်ႈမူၵ်း၊
ပိူၼ်ႈၸူၵ်း ၵမ်ႈမၼ်းပဵၼ်
ပိူၼ်ႈဝႃႈ ၶိူဝ်းၶႃႈ ဢၢႆႈၶႅပ်းမဵၼ်၊
တႆးမိူင်း ႁေႃႁိူင်း ပေႉငိၼ်းၶဵၼ်၊
ၶိူဝ်း ၸမ်ယွၼ်ႇယွၼ်ႇ။
5.
ၵွပ်ႈၼႆ ယွၼ်ႇၵေႃႈ ယွၼ်ႇယဝ်ႉ၊
လွႆသွမ်ႇ တီႈတႆးသဝ်းဢိူၺ်း၊
မၼ်းပဵၼ် ၵွပ်ႈႁဝ်း ဝဵင်းၼိူဝ်၊
မိူင်းလိူဝ် မိူင်းၸၢၼ်း၊
ၵွပ်ႈဢၼ် တၢင်ႉယၢၼ်း ၸွမ်းၵွႆ၊
ၸွမ်းသွႆ လွႆငိုၼ်း
မိူင်းလိူၼ်း လၢမ်းၶႃ၊
ၼွင်ၽႃ ၼႃးဝီး၊
မိူၼ်ၼင်ႇ မိူင်းတီႈ ၸွမ်းႁိမ်၊
တၼ်ၸိမ် မိူင်းမႃး၊
ၶၢဝ်းၼႆႉ ႁဝ်းႁႃး ၼင်ႇၵၼ်၊
လီလႆ ဢဝ်ၾၼ် ဢၼ်ငဝ်း၊
ပိူၼ်ႈၵဝ်း ၶိူဝ်းသိူဝ်၊
ပိူၼ်ႈထိူဝ် ႁဵတ်းယွင်း၊
လီတွင်း တင်းလၢႆ၊
ၵွပ်ႈႁဝ်း ၽႃႉၽၢႆ ၼႂ်းပႅမ်း၊
တူၵ်းၼႅမ်း ၸဵပ်းၸႂ်၊
ဢဝ်ႁဵတ်း မိူင်းၽႂ် ၵူၼ်းမၼ်း၊
ႁူဝ်ၵၼ်း ႁၢမ်းႁၢႆ၊
ၶိူဝ်းတၢႆ ၶိူဝ်းသူင်း၊
ၼႂ်းၶူင်း မိူင်းၵၢင်၊
ငိၼ်းၽၢၼ် ၼၢၼ်းဝၢႆး၊
ဢၢႆႈလၢႆး ၼိူဝ်ႉပေႃးၼွၼ်၊
ၵလႃး သမ်ႉမႃး ထူၺ်ႈငႃးသွၼ်၊
ဢၢႆႈပွၵ်း မႃးၶွၵ်း သမ်ႉပေႃးတွၼ်၊
ဝွၵ်း "တႆး" တွၼ်ႈၼႆႉၼႆႉ ၶူးမေႃယႃလူင် လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇႁဝ်း တႅမ်ႈသႂ်ႇၼႂ်းၽိုၼ်လိၵ်ႈတႆးၼုမ်ႇ မၢႆ (4) ဢၼ်ပိုၼ်ၽႄဢွၵ်ႇမိူဝ်ႈ 1957-58 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးၶိုၼ်းတူၺ်းၼႂ်းပပ်ႉၼႆႉ ၼႃႈလိၵ်ႈ 49 ၸိုင် တေလႆႈႁၼ်ဝွၵ်း "တႆး" ၼႆႉယူႇ။ ၽိုၼ်လိၵ်ႈတႆးၼုမ်ႇၼႆႉ လုၵ်ႈႁဵၼ်းၸၼ်ႉၸွမ် ပိုၼ်ဢွၵ်ႇတေႃႇထိုင်မၢႆ (4) ဝၢႆးၼၼ်ႉဢမ်ႇလႆႈပိုၼ်ဢွၵ်ႇထႅင်ႈယဝ်ႉ။
ပေႃးတေၶိုၼ်းဢၢၼ်ႇတူၺ်း ဝွၵ်း "တႆး" ႁူဝ်ၼႆႉ လီလီၸိုင် လွင်ႈတႆးႁဝ်းၵူႈပွၵ်ႈ ယၢမ်ႈၵျႃႉမႃးၶႅၼ်ႇမႃးသေတႃႉ၊ ၵွပ်ႈၵဝ်ဝႃႈၸီႇ ယီႈဝႃႈၽဝ် ဢမ်ႇၽွမ်ႉသဵင်ပဵင်းပၢၵ်ႇၵၼ်လႄႈ လႆႈတူၵ်းၼွမ်းတႂ်ႈပိူၼ်ႈမႃး ၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ်ၵေႃႈ တႄႇတင်ႈႁေႃၽိူင်း ႁေႃၶႃးသေ ၶႄႉၶႅင်ႇၵၼ်၊ တႅၵ်ႇယၢႆႈၵၼ်၊ ၵဝ်ႇဢမ်ႇထုၵ်ႇမႂ်း မႂ်းဢမ်ႇထုၵ်ႇၵဝ်ႇ၊ ၵဝ်ၵဝ်းမႂ်း မႂ်းၵဝ်းၵဝ်၊ ပေႃးထိုင်တီႈႁဝ်းၼင်ႇၵၼ် သမ်ႉၶႂ်ႈပေႉၵိၼ်ၵၼ် ပေႃႈထိုင်တီႈပိူၼ်ႈ သမ်ႉၵူဝ်ႇၶီႈပေႃးႁူတ်း၊ ဢွၼ်ၵၼ်ၵၢၼ်းၸူးႁဵတ်းၶႃႈ။ ၵွပ်ႈၶဝ်လႄႈ တႆးႁဝ်းၼႆႉ ၶႃႈၵလႃးၵေႃႈပဵၼ်မႃး၊ ၶႃႈၵျပၼ်ႇၵေႃႈပဵၼ်မႃး၊ ဝႃႈဝႆႉၸိူင်ႉၼႆယဝ်ႉ။
မၼ်းၸဝ်ႈ ႁဵတ်းသင်လႄႈ လႆႈတႅမ်ႈၵႂႃႇ ဝွၵ်းၼႆႉ?၊ ပေႃးၶႆႈၸႂ်တူၺ်း လိုၵ်ႉလိုၵ်ႉတႄႉ မၼ်းၸဝ်ႈၶႂ်ႈႁႂ်ႈတႆးႁဝ်း ႁူႉတူဝ်ၶိုၼ်း၊ ပေႃးႁဝ်းႁူႉတူဝ်ၶိုၼ်းယဝ်ႉၵေႃႈ ႁဝ်းဢမ်ႇထုၵ်ႇလီငိူဝ်ႈယူႇ မိူၼ်မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ၊ ထုၵ်ႇလီၶတ်းၸႂ် ႁႂ်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင်။ ဢၼ်မၼ်းၸဝ်ႈ ၶႂ်ႈဝႃႈတႄႉမီးမိူၼ်ၼႆ၊ တႆးႁဝ်းၵူႈၵေႃႉ ထုၵ်ႇလီလူဢၢၼ်ႇတူၺ်း၊ ၶႆႈတူၺ်း၊ ၸိမ်းတူၺ်း၊ ယႅမ်ႉတူၺ်ႈဝွၵ်းဢွၼ်ႇႁူဝ်ၼႆႉ၊ မၼ်းတႅမ်ႈဝႆႉ ပုၼ်ႇတႃႇၽႂ်ဢမ်ႇၸိုဝ်ႈ၊ မၼ်းတႅမ်ႈဝႆႉပုၼ်ႈတႃႇတႆး၊ ၸူဝ်ႈပႆႇတၢႆၼႆႉ ဢွၼ်ၵၼ်လူဢၢၼ်ႇတူၺ်းဝွၵ်းဢွၼ်ႇ ဢၼ်မီးၸဝ်ႈတႅမ်ႈဝႆႉၼၼ်ႉတႃႉ။
လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇႁဝ်းၼႆႉ လွင်ႈလူၺ်ႈဝွၵ်း တႆး ၵူၺ်းဢမ်ႇၸိုဝ်ႈ၊ လိၵ်ႈတၢင်ႇမဵဝ်းၵေႃႈတႅမ်ႈ၊ လွင်ႈပိုၼ်းတႆးၵေႃႈတႅမ်ႈ၊ လိၵ်ႈတႆးၵေႃႈတႅမ်ႈလႆႈလီ၊ လိၵ်ႈၵလႃးၼႃႈၽိူၵ်ႇၵေႃႈ တႅမ်ႈလႆႈလီ။ ဢဝ်လိၵ်ႈၵလႃးသေ မၼ်းၸဝ်ႈတႅမ်ႈသႂ်ႇၼႂ်းၽိုၼ်လိၵ်ႈတႆးၼုမ်ႇ မၢႆ (3) လွင်ႈမိူင်းဝႃႉ "La Wa State" ပိုၼ်ၽႄႈဢွၵ်ႇ မိူဝ်ႈပီ 1956-57 ၼၼ်ႉတေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ် ယင်းလီလူလီဢၢၼ်ႇယူႇ။
လိၵ်ႈတႆးသဵင်တႅတ်ႈလႄႈ လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇ
မႄးထတ်းလိၵ်ႈတႆးၼႆႉ လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇ ႁၵ်ႉသႃထိင်းသိမ်းပၼ်ႁႅင်းတူၺ်းလူတႄႉတႄႉ၊ ၼင်ႇႁိုဝ်တေၽႄႈတိူၼ်းၵေႃႈမၼ်းၸဝ်ႈၶတ်းၸႂ်တႄႉတႄႉ၊ ၵူၺ်းၵႃႈမၼ်းမႃးၶႆႈၸႂ်တူၺ်း၊ လိၵ်ႈတႆးၼႆႉ မီးမႃးပီမိူင်းႁိုင်သီႇႁဵင်ယဝ်ႉၼႆသေတႃႉၵေႃႈ ႁဵတ်းသင်တႆးၵူႈၵေႃႉ တႆးၵူႈတီႈဢမ်ႇမေႃလူ၊ ဢမ်ႇမေႃတႅမ်ႈ၊ ၵွပ်ႈသင်?၊ ၵွပ်ႈၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ်ဢမ်ႇပၼ်ႁႅင်းႁႃႉ? ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ် ဢမ်ႇပၼ်ႁႅင်းၵေႃႈ ၸိုဝ်ႈယူႇၼင်ႇၵဝ်ႇ ၸဝ်ႈၾႃႉတႆးၼႆႉ ထၢင်ႇလဵၵ်ႉလႄႈ ဢမ်ႇပၼ်ႁႅင်းလိၵ်ႈတႆး၊ ပေႃးပိူၼ်ႈမေႃလိၵ်ႈၵေႃႈ ၵူဝ်ပေႉပုၼ်ႈၶဝ်လႄႈ ၶဝ်တိုၼ်းဢမ်ႇပၼ်ႁႅင်းလိၵ်ႈတႆး တႃႇႁႂ်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင်မႃးလႃးလႃး၊ တူဝ်ၶဝ်ၵေႃႈဢမ်ႇမေႃပိူၼ်ႈမေႃၵေႃႈ ဢမ်ႇထုၵ်ႇၸႂ်ၶဝ်၊ ၵွပ်ႈၼႆလႄႈ လိၵ်ႈတႆးဢမ်ႇၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင်။
လိူဝ်သေၼၼ်ႉ လိၵ်ႈတႆးပၢၼ်ၵဝ်ႇၼၼ်ႉ လိၵ်ႈ႞တူဝ်ဢွၵ်ႇ 5 တေႃႇ 15 သဵင်။ တူဝ်လႂ်သဵင်ၼၼ်ႉသဵင်လႂ်ၶေႃႈၼၼ်ႉ၊ ၶေႃႈလႂ်တီႈပွင်ႇၼၼ်ႉ ဢမ်ႇပဵၼ်မႃးလႄႈ ယႃႇပေဝႃႈၵူၼ်းတၢင်ႇၶိူဝ်းလႃႈ၊ တူဝ်တႆးယင်းပဵၼ်ဢၼ်ယၢပ်ႇၸႂ်ဝႆႉလႄႈ၊ ၽႂ်ၵေႃႈၶၢၼ်ႉႁဵၼ်း၊ ၽႂ်ၵေႃႈဢမ်ႇၶႂ်ႈႁဵၼ်း၊ ၸႂ်ဢၼ်ၶႂ်ႈတုင်းႁပ်ႉတၢင်းယၢပ်ႇသေႁဵၼ်းလိၵ်ႈႁဝ်းၼၼ်ႉ လဵၵ်ႉၵေႇဢေႇမၢင်ၵႂႃႇတိၵ်းတိၵ်းသေ ၸႂ်ဢၼ်ၶႂ်ႈႁဵၼ်းလိၵ်ႈပိူၼ်ႈၼၼ်ႉ ယႂ်ႇၵႂၢင်ႈသုင်မႃးတိၵ်းတိၵ်းယဝ်ႉ။
ၵွပ်ႈၼႆလႄႈ လိၵ်ႈတႆးပၢၼ်ၵဝ်ႇႁဝ်းၼႆႉ ထုၵ်ႇလီလႆႈမႄးၸိမ်၊ မႄးထႅမ် ႁႂ်ႈမၼ်းတဵမ်ထူၼ်ႈၶိုတ်းၵၢပ်ႈၶိုတ်းပၢၼ် ငၢႆႈငႅမ်ႈမႃးသေမိူဝ်ႈၵဝ်ႇယူႇ၊ ၽူႈလူင်ႉပွင်ႇတႆးၶဝ် ၸဝ်ႈမုၼ်တႆးၶဝ်၊ ၽူႈမေႃလိၵ်ႈတႆးႁဝ်းၶဝ် ၵမ်ႈၼမ်ၵေႃႈမီးၸႂ်ၸိူင်ႉၼႆၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ၶေႃႈသဵင်ႈလိၵ်ႈတႆးဢၼ်ပႆႇတႅတ်ႈၼႅတ်ႈလီၵေႃႈ ႁႂ်ႈပေႃးတႅတ်ႈၼႅတ်ႈမႃး၊ ဢၼ်ပႆႇမီးၵေႃႈႁႂ်ႈပေႃးမီးမႃး၊ ဢၼ်ပႆႇတဵမ်ထူၼ်ႈၵေႃႈႁႂ်ႈပေႃးတဵမ်ထူၼ်ႈမႃးၼၼ်ႉ ၸင်ႇဢွၼ်ၵၼ်မီးၸႂ် ၽိူၵ်ႇၸိုၼ်ႈၶၢဝ်သႂ် ၸေႇတၼႃႇပုၼ်ႈတႃႇမိူဝ်းၼႃႈသေ မႄးၵုမ်းလိၵ်ႈတႆးပၢၼ်ၵဝ်ႇ ဢၼ်သဵင်ပႆႇတႅတ်ႈၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈပဵၼ်မႃးလိၵ်ႈတႆးပၢၼ်မႂ်ႇ သဵင်တႅတ်ႈယူႇယဝ်ႉ။
ပေႃးတေလႆႈၼႄ လိၵ်ႈတႆးပၢၼ်ၵဝ်ႇ သဵင်ပႆႇတႅတ်ႈၼၼ်ႉ လူယၢပ်ႇ တူၺ်းယၢပ်ႇၸိူင်ႉႁိုဝ်ပေႃးဝႃႈၼႆၸိုင်-
"ၶိင်းႁိင်ၼႃလိင် မီးၶိင်ႁိင်ၶိင်ၶိင်၊ ပိၼ်ၶိင်ၶိင်ႁိင်၊ ၶိင်ၶိင် ၶိင်းႁိင် ၶိင်းႁိင် ပိင်းၼႃၶိင်၊ ၶိင်မီးၼိုဝ်ၶိင်၊ ၶိင်မီးၼိုင်ၶိင်၊ ၶိင်ႁိင် ၶိင်းႁိင် ႁိင်ၼႃ ၶိင်ၼႃ၊ ၸင်ဝႃၸင်၊ ၸင်ဝႃ ၶိင်ၶိင်ၶိင်ၶိင်ႁိင်၊ ၶိင်ႁိင် ၶိင်ၶိင်ၶိင်၊ ၶိင်ၶိင်ႁိင်ၼႆႉ ႁိင်ႁိင်ၶိင်ၶိင်" ၼႆယဝ်ႉ။
လိၵ်ႈတွၼ်ႈၼိူဝ်ၼႆႉ ပေႃးတေဢဝ်လိၵ်းတႆးပၢၼ်ၵဝ်ႇ သဵင်ဢမ်ႇတႅတ်ႈၼၼ်ႉ တႅမ်ႈဝႆႉမိူၼ်ၼင်ႇၼႆၸိုင် ၸႂ်ႉၽူႈမေႃလိၵ်ႈတႆးပၢၼ်ၵဝ်ႇၵေႃႉ႞လူတူၺ်းၵေႃႈ၊ ၼင်ႇႁိုဝ်တေလူဢၢၼ်ႇလႆႈႁႂ်းပေႃးႁူႉတီႈပွင်ႇမၼ်းၼၼ်ႉ တေလႆႈဢဝ်ယၢမ်းသေ ၶတ်းၸႂ်ၶတ်းၶေႃးလူတူၺ်းတႄႉတႄႉ ၸင်ႇတေလႆႈ၊ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ လိၵ်ႈႁဝ်းၼႆႉ မီးမၢႆသဵင်ၶေႃႈၵႂၢမ်းတႅတ်ႈၼႅတ်ႈၸိုင် လူတူၺ်းၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈ ႁူႉမၼ်းတေဢွၵ်ႇသဵင်ၼၼ်ႉ။ ၶေႃႈလႂ်ၶေႃႈၼၼ်ႉတေပဵၼ်ဢၼ်ငၢႆႈငႅမ်ႈ ပုၼ်ႈတႃႇတႆးႁဝ်း ၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး ပုၼ်ႈတႃႇပီႈၼွင်ႉ ဢၼ်ဢမ်ႇၸိုဝ်ႈတႆးၼၼ်ႉၵေႃႈ တေပဵၼ်ဢၼ်ငၢႆႈယူႇ။ ပေႃးတေသႂ်ႇမၢႆသဵင်ႁႂ်ႈတႅတ်ႈတႅတ်ႈ မိူၼ်ၼင်ႇလိၵ်ႈတႆးပၢၼ်မႂ်ႇၼၼ်ႉၸိုင်၊ တွၼ်ႈလိၵ်ႈတၢင်းၼိူဝ် ဢၼ်ၼႄမႃးၼၼ်ႉ တေလႆႈတႅမ်ႈ လႆႈလူ လႆႈတူၺ်း ၼင်ႇၼႆယဝ်ႉ။
"ၶိင်းႁဵင်ၼႃႇလိင်ႇ မီးၶိင်ႁႅင်ႈၶိင်ၶႅင်၊ ပဵၼ်ၶိင်ၶိင်ႇႁႅင်ႈ၊ ၶဵင်ႇၶိင် ၶိင်းႁဵင် ပဵင်းၼႃႈၶႅင်ႈ၊ ၶိင်မီးၼိူဝ်ၶဵင်၊ ၶဵင်မီးၼိူဝ်ၼဵင်ႇ၊ ၶိင်ႁႅင်ႈ ၶိင်ႁႅင်ႈ ႁႅင်ႈၼႃႇ ၶႅင်ၼႃႇ၊ ၸၢင်ဝႃႈၸၢင်၊ ၸင်ႇဝႃႈၶိင်ၶႅင် ၶိင်ၶင်ႇႁႅင်ႈ၊ ၶိင်ႇႁႅင်ႈ ၶိင်ႇၶိင်ၶႅင်၊ ၶိင်ၶိင်ႇႁႅရ်ႈၼႆႉ ႁႅင်ႈႁႅင်ႈၶႅင်ၶႅင်" ၼႆယဝ်ႉ။
ပေႃးဝႃႈမီးမၢႆသဵင် မၢႆၶေႃႈသေ တႅမ်ႈတႅၵ်ႇတႅၵ်ႇလႅင်းလႅင်းၸိုင်၊ လိၵ်ႈတႆးၶေႃႈၵႂၢမ်းႁဝ်း ၶေႃႈလႂ်သဵင်ၼၼ်ႉ၊ သဵင်လႂ်တီႈပွင်ႇၼၼ်ႉ၊ ၸိုၼ်ႈၸိုၼ်ႈ တႅၵ်ႇတႅၵ်ႇလႅင်းလႅင်းဢွၵ်ႇမႃးလႆႈယူႇ၊ ၵေႃႉတႅမ်ႈ ၶႂ်ႈဝႃႈသင်ၵေႃႈ ၵေႃႉလူတူၺ်းၵေႃႈ ၼင်ႇဢၼ်တႅမ်ႈဝႆႉၼၼ်ႉ လူတူၺ်ႈလႆႈလူင်ႉလူင်ႉလႅင်းလႅင်းသေဢမ်ႇၵႃး တီႈပွင်ႇၶေႃႈၵႂၢမ်း ၶေႃႈလိၵ်ႈၵေႃႈ ပဵၼ်ဢၼ်ပွင်ႇၸႂ်လီတႄႉတႄႉ၊ လွင်ႈဢၼ်တေပႅၵ်ႇပိူင်ႈ တီႈပွင်ႇမၼ်း ဢမ်ႇမီးလႄႈ ၸူၺ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇလူဝ်ႇၸူၺ်ႉ၊ လွင်ႈတႃႇတေပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၢင်ၸႂ်ၵၼ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈပဵၼ်။ တႃႇတေထိူမ်ၽိတ်းၵၼ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈမီးလႄႈ တေပဵၼ်ဢၼ်တူၵ်းထုၵ်ႇၵႂႃႇတႄႉတႄႉယဝ်ႉ။
ၵႂၢမ်းပိူၼ်ႈ ပိၼ်ႇႁဵတ်းၵႂၢမ်းႁဝ်း၊ လိၵ်ႈပိူၼ်ႈပိၼ်ႇႁဵတ်းလိၵ်ႈႁဝ်းၵေႃႈပဵၼ် တၢင်းႁူႉလွင်ႈထူပ်းတၢင်းႁၼ်ပိူၼ်ႈၵေႃႈ ႁဝ်းလႆႈႁူႉ။ လွင်ႈပိူၼ်ႈၵေႃႈ ႁဝ်းလႆႈႁူႉ၊ လွင်ႈႁဝ်းၵေႃႈ ပိူၼ်ႈတေလႆႈႁူႉယူႇယဝ်ႉ ပေႃးပဵၼ်ၼၼ်မႃးတႄႉ တႆးလႄႈ ၵမ်ႇၽႃႇ၊ ၵမ်ႇၽႃႇလႄႈတႆးၼႆႉ တေႁူႉၸၵ်းၵၼ်မႃးတႄႉတႄႉယဝ်ႉ၊ ၵမ်ႇၽႃႇယိုင်ႈၵေႃႈႁဝ်းၶိုၼ်ႈ၊ ပေႃးႁဝ်းၶိုၼ်ႈၵေႃႈ ၵမ်ႇၽႃႇတေယိုင်ႈ၊ တေပဵၼ်မႃးၸိူင်ႉၼၼ်ယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈဝႃႈႁၼ်ထိုင်ၽွၼ်းလီ ပုၼ်ႈတႃႇမိူင်းၼႃႈလႄႈ လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇၸင်ႇၸွႆႈထႅမ်မုၼ်ၸဝ်ႈတႆးႁဝ်း၊ ၽူႈလူင်ႉပွင်ႇတႆးႁဝ်း၊ မႄးၵုမ်းလိၵ်ႈတႆးသဵင်ပႆႇတႅတ်ႈႁႂ်ႈပဵၼ်မႃး လိၵ်ႈတႆးသဵင်တႅတ်ႈယူႇယဝ်ႉ။
လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇလႄႈ လွင်ႈလၢႆးတႆး
မႄးထတ်းလုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇၼႆႉ ပၼ်ႁႅင်းၾၢႆႇလိၵ်ႈၵူၺ်းဢမ်ႇၸိုဝ်ႈ၊ ၾၢႆႇလၢႆးၸိူင်းလၢႆးၶႅၼ်ႉၵေႃႈပၼ်ႁႅင်းတႄႉတႄႉ၊ တူဝ်မၼ်းၵေႃႈ ၸဵမ်လၢႆးၶႅၼ်ႉ၊ လၢႆးမိုဝ်း၊ လၢႆးလႅဝ်း ၵတ်ႉၶႅၼ်ႇတႄႉ၊ ဢၼ်မၼ်းၵတ်ႉၶႅၼ်ႇၼၼ်ႉ ပဵၼ်လၢႆးၶႅၼ်ႉ။ လွင်ႈလၢႆးၼႆႉ မေႃသမ်ႉပေႃးသုတ်းတီႈမၼ်း၊ လၢႆးၵႃႈၵေႃႈမၼ်းလႆႈ၊ လၢႆးတႅၼ်းၵေႃႈမၼ်းမေႃယဝ်ႉ။ ပေႃးပဵၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၸၢႆးတႆးၸိုင် လွင်ႈလၢႆးတႆးၼႆႉ ထုၵ်ႇလီမေႃဝႆႉၵူႈၵေႃႉ မၼ်းၸဝ်ႈယုမ်ႇယမ်ၸိူင်ႉၼႆ၊ မေႃလၢႆးလီ မီးတီႈလႂ်၊ ၸဝ်ႈလၢႆးၵတ်ႉမီးတီႈလႂ်ၵေႃႈ မၼ်းၸဝ်ႈဢႅဝ်ႇႁႃႁွင်ႉပၢင်းသေ ႁဵၼ်းဢဝ်တိၵ်းတိၵ်းယဝ်ႉ။ မေႃၵေႃႈမေႃထူၼ်ႈတႄႉယဝ်ႉ။
"လၢႆးတႆးႁဝ်းၼႆႉ တႃႇႁႄႉတူဝ် ၶႄတူဝ်ၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး၊ ပုၼ်ႈတႃႇပၢႆးယူႇလီၵိၼ်ဝၢၼ်ၵေႃႈတူၵ်းထုၵ်ႇတႄႉတႄႉ၊ ပေႃးဝႃႈမေႃလၢႆးၸိုင် ၸဵမ်တူဝ်ၸဵမ်ၸႂ်လႅတ်းသႅဝ်းမႃး၊ ဢဵၼ်ႁႅင်းၵေႃႈ ၵႅၼ်ႇၶႅင်မႃးတႄႉတႄႉ၊ ၸဵမ်ယိင်းၸဵမ်ၸၢႆး ထုၵ်ႇလီမေႃၵၼ်ၵူႈၵေႃႉ" လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇႁဝ်းလၢတ်ႈဝႆႉ သင်ႇဝႆႉၼင်ႇၼႆ ၸိူဝ်ႉၼႆ။ "လၢႆးလႄႈတႆး တႆးလႄႈလၢႆးၼၼ်ႉ မၼ်းတိုၼ်းဢမ်ႇလီၽၢတ်ႇၵၼ်လႃးလႃး" မၼ်းဝႃႈၼႆၶႃႈယဝ်ႉ။ လၢႆးၼႆႉ ပုၼ်ႈတႃႇႁႅင်းယႂ်ႇ ၸူဝ်ႈၶူပ်ႇဢႃႇယုႁဝ်းယၢဝ်းၼၼ်ႉ၊ ပူႇမွၼ်ႇႁဝ်းဝႆႉပၼ်၊ ႁဝ်းႁႃးၼုမ်ႇႁၢႆးၸၢႇးယိင်း ထုၵ်ႇလီၽွမ်ႉၵၼ်ႁဵၼ်းဢဝ် ႁႂ်ႈမေႃဝႆႉလၢႆးၵူႈသမ်ႇၵူႈပိူင်ယူႇယဝ်ႉ။
လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇၼႆႉ ဢမ်ႇမေႃသိူင်ႇဢမ်ႇမေႃဢမ်ဝႆႉ ၶိူင်ႈၸၢင်ႈတၢင်းမေႃ ဢၼ်မၼ်းမေႃၼၼ်ႉ ပုၼ်ႈတႃႇမၼ်းၵူၺ်း၊ မၼ်းမေႃသင်ႁူႉသင်ၵေႃႈ ၶႂ်ၽႄပၼ် လုၵ်ႈမၼ်းလၢၼ်မၼ်း ၸုမ်းၸိူဝ်းၶိူဝ်းတႆးမၼ်း။ ၼင်ႇႁိုဝ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇတႆးႁဝ်း တေမေႃလၢႆးၼၼ်ႉ မၼ်းသေႃႇသူၼ်းႁႂ်ႈႁဵၼ်းလၢႆး။ တူဝ်မၼ်းၸဝ်ႈၵေႃႈသွၼ်ပၼ်။ ၼင်ႇႁိုဝ်ၸဵမ်ယိင်းၸဵမ်ၸၢႆး၊ တေမေႃလၢႆးငၢႆႈငၢႆႈလႆႈၼၼ်ႉ မၼ်းၸင်ႇမႃး တမ်းလွၵ်းလၢႆးၼႄၸၢႆးယိင်းၶဝ် လီလီငၢမ်းငၢမ်းသေ သွၼ်ပၼ်လီလီယဝ်ႉ။ ၸဵမ်လၢႆးယုၵ်ႉတိၼ်၊ ယုၵ်ႉမိုဝ်း၊ ၽႅတ်းတိၼ်ၽႅတ်းမိုဝ်း၊ ဝၢင်းတိၼ်၊ ယၼ်တိၼ်၊ လၢႆးပိတ်ႉ၊ လၢႆးထိပ်ႇ၊ လၢႆးၼွၵ်း၊ လၢႆးတွင်ႈ၊ လၢႆးတိုပ်ႈ၊ လၢႆးတႅမ်၊ လၢႆးတႅၼ်း၊ လၢႆးဝၼႄ်၊ လၢႆးၵျွၵ်း၊ လၢႆးၼဵတ်း၊ လၢႆးပိၼ်ႇ၊ လၢႆးဝႄး၊ လၢႆးၺွ်း၊ လၢႆးၵမ်၊ လၢႆးႁၢဝ်ႉ၊ လၢႆးတိုတ်ႉ၊ လၢႆးထိမ်ႈ၊ လၢႆးၵႅတ်ႇ၊ လၢႆးႁႄႉ၊ လၢႆးထုပ်ႉ၊ လၢႆးၶုပ်ႉ၊ လၢႆးမႅပ်း၊ လၢႆးဢဝ်တီႈၼဵၼ်၊ လၢႆးဢဝ်တီႈတၢႆ၊ တီႈတႅၼ်းမၼ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ မၼ်းတမ်းလွၵ်းလီလီ၊ သႂ်ႇပၼ်မၢႆၶပ်ႉမၼ်းသေ သွၼ်ပၼ်လုၵ်ႈလၢၼ်ၶဝ်၊ မိူဝ်ႈၵၢပ်ႈပၢၼ်ၵျပၼ်ႇၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ်မႃးလီလီယဝ်ႉ၊ မိူဝ်ႈသွၼ်ၵေႃႈ သွၼ်ၵေႃႉလဵဝ်ဢမ်ႇၸိုဝ်ႈ၊ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇယိင်းၸၢႆးပၢၵ်ႇသွင်ပၢၵ်ႇသွၼ်ပၼ်ၸုပ်ႈလဵဝ်ၵၼ် ၵွပ်ႈမၼ်းၶတ်းၸႂ်ပၼ်လႄႈ ယိင်းၸၢႆးဢၼ်ယူႇၼႂ်းသီႇပေႃႉၼၼ်ႉ မေႃလဵၼ်ႈလၢႆးမႃးၼမ်တႄႉတႄႉ။ လဵၼ်ႈလၢႆးၼႆႉ လုၵ်ႈဢွၼ်ၶဝ်ၵေႃႈၵျေႃႇ၊ ယူႇၵေႃႈယူႇလီမႃးတႄႉတႄႉ လွင်ႈလူၺ်ႈလဵၼ်ႈလဵၼ်းလဵၼ်ႈလၢႆးၼႆႉ ၼင်ႇႁိုဝ် သမ်ႉပေႃးတေၵျေႃႇမူၼ်ႈႁုၼ်ႈၸႂ်ႈၼၼ်ႉ မၼ်းၸဝ်ႈသမ်ႉႁဵတ်းပၼ်ၵႂၢမ်းဢၼ်လဵၼ်ၸွမ်းလၢႆး မီးၼင်ႇၼႆယဝ်ႉ။
ႁဝ်းၶႃႈမႃးလဵၼ်ႈ၊ မဵဝ်းလၢႆးၸိူင်း၊ ႁႂ်ႈယူႇလီၵၼ်။
ၵူႈပီႊၼႂ်ၶမ်၊ ၶမ်ႈဝၼ်းလႅင်း၊ ႁႂ်းၸိုၼ်ႈပိူင်း။
ပေႃးၽၢတ်ႇၵၼ်သေ၊ ပိူၼ်ႈတေသႄႉ၊ တေပဵၼ်ဢၼ်ႁၢမ်း။
ႁၵ်ႉၵၼ်သေ မႃးၸွမ်ႇၸၢမ်း၊ လဵၼ်ႈလၢႆးၸိူင်း။
(သူၸဝ်ႈၸွႆႈထႅမ်ၶႃႈႁဝ်း သေၵမ်း။
ႁႂ်ႈတႆးႁဝ်းလႆႈမိူၼ်ပိူၼ်ႈ။
ပုၼ်ႈတႃႇသူႁဝ်း လႆႈၸိုၼ်ႈလီငၢမ်း။
သူၸဝ်ႈယႃႇပၼ်ပိူၼ်ႈ မႃးသႄႇၵိူမ်ႈ။
ပေႃးၶႂ်ႈႁိူဝ်ႈႁိူင်း မိူင်းတႆးႁဝ်း၊ ယူႇၸိုၼ်ႈၵိၼ်ထၢမ်း။
ပေႃးၽၢတ်ႇၵၼ်သေ ပိူၼ်ႈတေသႄႉ၊ ဢိင်ပိူၼ်ႈ ၵိူင်း။
ႁၵ်ႉၵၼ်သေ၊ မႃးၸွမ်ႇၸၢမ်း လဵၼ်ႈလၢႆးၸိူင်း)2
ၼႂ်းၵႂၢမ်းၼႆ့ မၼ်းၸဝ်ႈလၢတ်ႈဝႆႉဝႃႈ - ၼင်ႇႁိုဝ်တေယူႇလီၵၼ်ၼႆႉ လီဢွၼ်ၵၼ်လဵၼ်လၢႆးၸိူင်း၊ ၵူႈၸဝ်ႉၼႂ်ဝၼ်းၶမ်ႈၼႆယဝ်ႉ။ ပေႃးႁဝ်းဢွၼ်ၵၼ်လဵၼ်ၸိူင်းၼၼ်ၸင်ႇႁဝ်းတေႁၼ်သၢႆလႅင်း ၸိုၼ်ႈပိူင်းမႃးယူႇ။ ၸုမ်းၸိူဝ်းႁဝ်းႁႃးၼင်ႇၵၼ်ၵေႃႈ ယႃႇပေၽၢတ်ႇပေၽႄၵၼ်။ ပေႃးႁဝ်း ၽၢတ်ႇၽႄၵၼ်ၸိုင် ပိူၼ်ႈတေသႄႉသွမ်းႁဝ်းသေ ႁဝ်းၵေႃႈတေပဵၼ်ဢၼ်ႁၢမ်းၵႂႃႇ ႁၢႆလၢႆၵႂႃႇယူႇ။ ႁဝ်းႁႃးတင်းသဵင်ႈၼဝႆႉၸႂ်မိူၼ်ပီႈၼွင်ႉၵၼ်သေ မႃးၸွမ်ႇၵႄႈႁူမ်ႈႁွမ်းၵၼ် ဢွၼ်ၵၼ်လဵၼ်ႈလၢႆးၸိူင်းႁဝ်းတႃႉ။
သူသူႁဝ်းႁဝ်း ဢွၼ်ၵၼ်ၸွႆႈထႅမ်ၵၼ်တႃႉ။ ပေႃးႁဝ်းၸွႆႈထႅမ်ၵၼ် တႆးႁဝ်းၸင်ႇတေလႆႈမိူၼ်ပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။ ပုၼ်ႈတႃႇသူလႄႈႁဝ်းႁႃး တေလီၵႂႃႇမိူဝ်းၼႃႈၼၼ်ႉ လီၸွႆႈၵၼ်ယဝ်ႉ၊ ဢမ်ႇထုၵ်ႇလီလႆႈႁႂ်ႈမိူၼ်ႈမႃးၵဝ်းမႃးၵိူမ်ႈႁဝ်း၊ ၼင်ႇႁိုဝ်မိူင်းတႆးႁဝ်း တေလႆႈယူႇလီၵိၼ်လီ ႁိူဝ်ႈႁိူင်းပိူင်းသႂ်ဢဝ်သိၼ်ဢဝ်ထမ်းလႆႈၵႂႃႇမိူဝ်းၼႃႈၼၼ်ႉ လီၽွမ်ႉပဵင်းၸွႆႈထႅမ်ၵၼ်။
ပေႃးၽၢတ်ႇၵၼ်ၸိုင် ပိူၼ်ႈတေသႄႉသွမ်းႁဝ်းသေဢမ်ႇၵႃး၊ ၵွပ်ႈႁဝ်းဢိင်ပိုင်ႈပိူၼ်ႈလႄႈ ႁဝ်းၵေႃႈတေၵိူင်း တေလူမ်ႉၵႂႃႇ၊ ႁၵ်ႉၵၼ်သေမႃးၸွမ်ႇၵႄႈၵၼ်လဵၼ်ႈလၢႆးၸိူင်းလႃႈ၊ တႆးၶဝ်ဢိူၺ်း။ တီႈပွင်ႇၵႂၢမ်းလၢႆးၸိူင်း တီႈၵႅပ်ႈမၼ်း မီးၼင်ႇၼႆယဝ်ႉ။
မုၵ်ႉၸုမ်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ႁႂ်ႈယူႇလီငဝ်ႈ လႄႈ လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇ
မႄးထတ်းဢၼ်လီႁၵ်ႉ လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇၼႆႉမီးမဵဝ်း႞၊ လွင်ႈမေႃႁၵ်ႉလုၵ်ႈဢွၼ်ႇတႄႉတႄႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လၢတ်ႈၶိူဝ်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ႁဵတ်းၵေႃႉလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ၊ ယုၵ်ႉယွင်ႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ၊ ပၼ်ႁႅင်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ၊ ပိုတ်ႇပၼ်ႁူတႃလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ၊ ထူဝ်းတၢင်းၼမ်းႁူဝ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ၊ ၸိူဝ်းၼႆႉပဵၼ်တၢင်းသူင်ဝႃႇသၼႃႇ လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇယဝ်ႉ။
"လုၵ်ႈဢွၼ်ႇမိူဝ်ႈၼႆႉ တေပဵၼ်ၵူၼ်းလူင်မိူဝ်းၼႃႈ၊ ၵူၼ်းလူင်မိူဝ်းၼႃႈ ဢွၼ်ႁူဝ်မိူဝ်းၼႃႈ တေလီဢမ်ႇလီၼၼ်ႉ မီးၼႂ်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇမိူဝ်ႈၼႆႉ၊ မိူင်းတႆးမိူ်ဝးၼႃႈ မီးၼႂ်းမိုဝ်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇမိူဝ်ႈၼႆႉ။ သၢႆၸႂ်ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းမိူဝ်းၼႃႈမီးၼႂ်း တၢင်းႁဵတ်းတၢင်းသၢင်ႈတၢင်းႁူႉတၢင်းႁၼ်၊ တၢင်းမေႃ၊ တၢင်းၶႆႈၸႂ်၊ တၢင်းလၵ်းတၢင်းလႅမ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ်မိူဝ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼႆလႄႈ ၼင်ႇႁိုဝ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဝ်းတေလၵ်းလႅမ်သေ၊ တၢင်းႁူႉတၢင်းႁၼ်၊ တၢင်းမေႃလွင်ႈလၢႆးၵူႈသမ်ႇၵူႈပိူင် တေတဵမ်ထူၼ်ႈၵႂႃႇၼၼ်ႉ ႁဝ်းၵူၼ်းလူင် လူဝ်ႇသင်ႇသွၼ်လၢတ်ႈၸႃၼႄတၢင်း ၼမ်းႁူဝ်ၶဝ်ၵႂႃႇဢိူဝ်ႈ" မၼ်းၸဝ်ႈဝႃႈၼႆတႃႇသေ၊ လၢတ်ႈၸိူင်ႉၼႆတႃႇသေႇ။
:
"ပေႃးၵူၼ်းလူင်လႄႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ၽၢတ်ႇၵၼ်၊ ပေႃးၵူၼ်းၼုမ်ႇလႄႈ ၵူၼ်းထဝ်ႈၽၢတ်ႇၵၼ်ၸိုင်၊ မိူင်းတႆးမိူဝ်းၼႃႈၼႆႉ၊ လပ်းသိင်ႇယဝ်ႉ" မၼ်းၸဝ်ႈၵႆႉဝႃႈၼႆႁင်းလုၵ်ႈလၢၼ်ၶဝ်၊ "ၵွပ်ႈၼႆလႄႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇလႄႈၵူၼ်းလူင်ၼႆႉ ဢဵၼ်ႁႅင်းၶဝ် တၢင်းႁဵတ်းၶဝ် တေလႆႈၽၼ်ႈၵဵဝ်ႈၵၼ်ယူႇတႃႇသေႇ တေလႆႈဢုပ်ႇၵုမ်လၢတ်ႈၸႃ သင်ႇသွၼ်ၼႄတၢင်းၵၼ်တႃႇသေႇယဝ်ႉ၊ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇဢမ်ႇဢိင်ပိုင်ႈၵူၼ်းလူင်၊ ၵူၼ်းလူင်သမ်ႉ ဢမ်ႇႁပ်ႉႁွင်းဢဝ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ပေႃးဝႃႈၼႆ သၢႆၸႂ်ဝၢၼ်ႈမိူင်းၼႆႉ တေဢမ်ႇႁၼ်တၢင်းၵႂႃႇမၼ်းယဝ်ႉ၊ ၵူၼ်းလူင်ၼႆႉ တူဝ်ထဝ်ႈထၢၼ်ႇႁိုဝ်ၵေႃႈယႃႇ ၸႂ်ၼႆႉ လူဝ်ႇၼုမ်ႇယူႇတႃႇသေႇ၊ တၢင်းႁူႉတၢင်းႁၼ်ၼႆႉ လူဝ်ႇၼုမ်ႇယူႇတႃႇသေယဝ်ႉ၊ ၼင်ႇႁိုဝ်တေၼုမ်ႇမႃးၸိူဝ်ႉၼၼ်ၼၼ်ႉ ၵူၺ်းလူဝ်ႇၵႆႉႁဵတ်းၵေႃႉၵူၼ်းၼုမ်ႇ ၵႆႉလၢတ်ႈၵႆႉဢုပ်ႇၵႆႉလႅၵ်ႈလၢႆႈ၊ တၢင်းႁူႉတၢင်းႁၼ်တင်းၵူၼ်းၼုမ်ႇၶဝ်ၸင်ႇတေထုၵ်ႇ၊ ၸင်ႇတေလီယဝ်ႉ"။
လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဝ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ လမ်ႇလွင်ႈပုၼ်ႈတႃႇမိူင်းႁဝ်း မိူဝ်းၼႃႈဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇ ပွင်ႇၸႂ်တႄႉတႄႉ၊ ၼင်ႇႁိုဝ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇမိူဝ်ႈၼႆႉ တေယူႇလီၵိၼ်ဝၢၼ်သေ မီးဢဵၼ်မီးႁႅင်းၵႂႃႇၼၼ်ႉ၊ မၼ်းၶႆႈၸႂ်တႄႉတႄႉ၊ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼႆႉ တူဝ်ၵေႃႈတေလႆႈယူႇလီ ၶိူင်ႇၶမ်ႉမီးၽူၵ်ႈ၊ ၸႂ်ၵေႃႈတေလႆႈယူႇလီၶိူင်ႇၶမ်ႉမူႈယႂ်ႇၼၼ်ႉ တေလႆႈလဵၼ်တၢင်းလဵၼ်ႈၵူႈမဵဝ်း၊ တေလႆႈလဵၼ်ႈလၢႆး၊ တေလႆႈမေႃယူႇမေႃၵိၼ်၊ ပေႃးမေႃၸိူ်ဝးၼႆႉၸိုင်၊ တူဝ်ႁဝ်းၼႆႉတေယူႇလီၶိူင်ႇၶမ်ႉပီးၽူၵ်ႈယူႇ၊ ၸႂ်ၶိူင်ႇၶမ်ႉမူႈယႂ်ႇၼၼ်ႉ ဢီႈသင်လႃႇ ပေႃးဝႃႈၼႆၸိုင်၊ ဢွၵ်းဢေႃတေလႆႈလီ၊ တေၾၢင်ႉတူဝ်မီးသတိ တေလႆႈၵႅပ်ႈလႅပ်ႈ မီးဝိရိယ။ တေလႆႈမီးၸႂ်ႁတ်းႁၢၼ်၊ တေလႆႈမီးၸႂ်ၶႂ်ႈၶႄႉပိူၼ်ႈ။ တေလႆႈမီးၸႂ် ႁတ်းႁပ်ႉတၢင်းယၢပ်ႇတုၵ်ႉၶၼၼ်ႉ တေလႆႈမႂ်းၸႂ်လႅတ်းၸႂ်သႅဝ်း။ တေလႆႈမီးၸႂ် ဢၼ်မေႃၶႆႈၸႂ်တၢင်းၼႃႈတၢင်းလင်၊ တေလႆႈမီးၸႂ်ႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉႁၵ်ႉၶိူဝ်း ႁၵ်ႉလိၵ်ႈႁၵ်ႉလၢႆး၊ ႁၵ်ႉမိူင်း၊ တေလႆႈမီးၸႂ်ႁၵ်ႉၵၢၼ်ငၢၼ်း၊ တေလႆႈမီးၸႂ်ၶႂ်ႈလူ ၶႂ်ႈဢၢၼ်ႇၶႂ်ႈတူၺ်းပိုၼ်းဝၢၼ်ႈပိုၼ်းမိူင်း၊ တေလႆႈမီးၸႂ်ၶႂ်ႈႁူႉၶႂ်ႈမေႃ၊ ၶႂ်ႈၸွပ်ႇၶႂ်ႈထၢမ် ၸႂ်ဢၼ်ၶႂ်ႈႁဵတ်းပၼ် ဝၢၼ်ႈမိူင်းၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းႁႂ်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင်။ ပေႃးမီးၸႂ်ၸိူဝ်ႉၼၼ်ၸိုင် တေလႆႈဝႃႈမီးၸႂ်ၶိူင်ႇၶမ်ႉမူႈယႂ်ႇ။ တူဝ်လႄႈၸႂ်ၼႆႉ ၶိူင်ႈယူႇၸွမ်းၵၼ်၊ ၶိူင်ႈၵႂႃႇၸွမ်းၵၼ်၊ ၶိူင်ႈပိုင်ႈဢိင်ၵၼ်၊ ၸင်ႇဝႃႈပေႃးၶႂ်ႈႁႂ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင်ၸိုင် တေလႆႈမီးလွၵ်ႈလၢႆးသွပ်ပၼ်တူဝ်ၸႂ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဝ်း ၶႂ်ႈၶိူင်ႇၶမ်ႉမူႈယႂ်ႇ တဵမ်ထူၼ်ႈမႃးယူႇယဝ်ႉ။
လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇၼႆႉ ႁၼ်ထိုင်ၸိူဝ်ႉၼႆလႄႈ ၸင်ႇမႃးၽုၺ်ႇပၼ် "မုၵ်ႉၸုမ်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ႁႂ်ႈယူႇလီငဝ်ႈ" မိူဝ်ႈ 1942 မိူဝ်ႈပၢၼ်ၵျပၼ်ႇ၊ မုၵ်ႉၸုမ်းၼႆႉ ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈႁွင်ႉဝႃႈ "မုၵ်ႉၸုမ်းမူၵ်ႇႁူဝ်ၽိူၵ်ႇ"၊ ၵွပ်ႈဝႃႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇဢၼ်ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်းမုၵ်ႉၸုမ်းၼႆႉလႆႈၼုင်ႈသိူဝ်ႈၶၢဝ်ၶႅၼ်ပွတ်း၊ ၵူၼ်ၶၢဝ်ပွတ်း၊ မူၵ်းႁူဝ်ၽိူၵ်ႇ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
မုၵ်ႉၸုမ်းၼႆႉ လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇတႄႇငဝ်ႈမၼ်းပိုတ်ႇၽုၺ်ႇမိူဝ်ႈ 1942 ၵႃႈတီႈသီႇပေႃႉ မိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇ ပေႃးတၢမ်းၶမ်ႈမႃး လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ်မႃးတုမ်ၵၼ် တီႈဝၢင်းဢၼ်မီးႁိမ်းႁိူၼ်းမၼ်းၼၼ်ႉသေ မႃးလဵၼ်ႈလၢႆးယူႇလီၵိၼ်ဝၢၼ်၊ မႃးလူလိၵ်ႈလၢႆး၊ မႃးဢုပ်ႇမႃးၵုမ်ၵၼ် လွင်ႈလိၵ်ႈလၢႆးပၢႆၵမ်၊ လွင်ႈပိုၼ်းဝၢၼ်ႈပိုၼ်းမိူင်း၊ ပိုၼ်းၵမ်ႇၽႃႇ လွင်ႈလူၺ်ႈၵူၼ်းၵူႈသမ်ႇၵူႈပိူင်၊ ၼင်ႇႁိုဝ်တူၼ်ႈ(ထၢတ်ႈ)ၸႂ် တၢင်းႁူႉတၢင်းႁၼ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇတေယႂ်ႇၵႂၢင်ႈမႃး၊ ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင်မႃးၼၼ်ႉ လၢတ်ႈၼႄသွၼ်ၼႄ ဢုပ်ႇၵုမ်ၼႄယူႇယဝ်ႉ။ လွင်ႈၽၢႆႇယႃၵူၼ်း လုမ်းလႃးၵူၼ်းၵေႃႈသွၼ်ပၼ်၊ ၼင်ႇႁိုဝ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼင်ႇၵၼ် တေမီးၸႂ်ႁၵ်ႉပႅင်းၵၼ်မႃး ၸွႆႈထႅမ်ၵၼ်မႃးၵေႃႈ သွၼ်ပၼ်၊ ၼင်ႇႁိုဝ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇတေႁူႉပုၼ်ႈၽွၼ်းၵၢၼ်ငၢၼ်းၼၼ်ႉၵေႃႈသွၼ်ပၼ်၊ ပေႃးဝႃႈမေႃမႃးႁူႉမႃးယဝ်ႉၼႆၵေႃႈ သမ်ႉလႆႈၶိုၼ်းသိုပ်ႇသွၼ်ပၼ်ၵၼ်ၵႂႃႇ ၸိူဝ်ႉၼၼ်တိၵ်းတိၵ်းယဝ်ႉ။ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၸုမ်းဢၼ်ယႂ်ႇယဝ်ႉ၊ မေႃယဝ်ႉၸိူဝ်ႉၼၼ်ႉသမ်ႉၶိုၼ်းသိုပ်ႇသွၼ်ပၼ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇဢၼ်ၸုမ်းလဵၵ်ႉ ၸုမ်းဢၼ်မႃးမႂ်ႇၶဝ်၊ ႁဵၼ်းၼၼ်ၵႂႃႇတိၵ်းတိၵ်း၊ ဝၢႆးမၼ်းမႃး လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ် ႁူႉပုၼ်ႈၽွၼ်းသေ ၶဝ်ၼင်ႇၵၼ် ၶိုၼ်းၵွၼ်းႁူဝ်လုမ်းလႃးတူၺ်းထိုင်ၵၼ်ၵႂႃႇၸိူဝ်ႉၼၼ်ယဝ်ႉ။
"ပေႃးမေႃသွၼ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼႆ့ မေႃမႃးတိၵ်းတိၵ်း၊ ႁူႉမႃးတိၵ်းတိၵ်း၊ လႅတ်းမႃးတိၵ်းတိၵ်း၊ ၵျႃႉမႃးတိၵ်းတိၵ်း" လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇၵႆႉဝႃႈၸိူင်ႉၼႆ၊ ယုမ်ႇၵေႃႈယုမ်ႇယမ်ၸိူင်ႉၼႆ၊ ႁဵတ်းၵေႃႈႁဵတ်းၸွမ်းၸိူင်ႉၼင်ႇမၼ်းယုမ်ႇယမ်ယူႇယဝ်ႉ။
"မိူဝ်းၼႃႈၼမ်သေပႃႈလင်၊ ၵၢၼ်မႄးပူၵ်းပွင်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼႆႉ ႁဵတ်းပၼ်ဝႆႉ မိူဝ်ႈလဵင်ၸင်ႇသၢင်ႇထုၵ်ႇ၊ ဢၼ်လူဝ်ႇႁဵတ်း မိူဝ်ႈၼႆႉယႃႇပေဝႆႉႁဵတ်းမိူဝ်ႈၽုၵ်ႈ" လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇၵႆႉသင်ႇသွၼ်ၼင်ႇၼႆ။
"မုၵ်ႉၸုမ်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁႂ်ႈယူႇလီငဝ်း" ၼၼ်ႉၵေႃႈ သိုပ်ႇၽႄႈၵႂႃႇမိူ်ငးတႆးပွတ်းႁွင်ႇ ပေႃးၶႂ်ႈၸွတ်ႇၵႂႃႇၵူႈတီႈယဝ်ႉ၊ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၸုမ်းၸိူဝ်းဢၼ်ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်း မုၵ်ႉၸုမ်းၼႆႉၸိုင် လႆႈႁၼ်တူဝ်ၸႂ်ၶဝ် ႁတ်းၢၼ် (ၶိူင်ႇၶမ်ႉ) ၸိုဝ်ႈၸႂ်ႈမႃးတႄႉတႄႉ၊ ဝၢႆးမၼ်းမႃးၸိုင် ၵွပ်ႈတၢင်းႁူႉတၢင်းႁၼ်တၢင်းႁဵတ်းတၢင်းသၢင်ႈ ၶဝ်တဵမ်ထူၼ်ႈလႄႈ ၵႂႃႇတီႈလႂ် ၽႅဝ်တီႈလႂ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇတူၵ်းတႅမ်ႇတႂ်ႈပၵိူၼ်ႈဢမ်ႇၵႃး လႆႈပဵၼ်ၵူၼ်းလူင်ပိူၼ်ႈၵူႈတီႈၵူႈတီႈယူႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉပေႃးတေမႃးတူၺ်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ မုၵ်ႉၸုမ်းမူၵ်ႇႁူဝ်ၽိူၵ်ႇ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉၸိုင် ၼႂ်းသိုၵ်းၵေႃႈမီး၊ ၵေႃႉဢၼ်ပဵၼ်ၵူၼ်းလူင်ပိူၼ်ႈၼႂ်းၵၢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၵေႃႈမီး၊ ၼႂ်းမေႃယႃၵေႃႈမီး၊ ၼႂ်းၶူးသွၼ်ၵေႃႈမီး၊ ၼႂ်းၵူၼ်းၵႃႉလူင်ၵေႃႈမီး၊ လႆႈႁၼ်ၽွၼ်းလီမၼ်းၼမ်တႄႉတႄႉ။
ၵူၺ်းၵႃႈ ဢၼ်လီၸႂ်လဵၵ်ႉၼၼ်ႉတႄႉ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉၶုၼ်ၶဝ် ၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ် ဢမ်ႇႁၼ်ၸမ်းသဵၼ်ႈတၢင်းဢၼ်လုၵ်းပႃႉၺၢၼ်ႇဢွၼ်ပႆ ဢွၼ်ႁဵတ်းၼႄ၊ တီႇတၢင်းၼႄမႃးသေတႃႉၵေႃႈ ၶဝ်ဢမ်ႇႁၼ်ၸွမ်း၊ ၶဝ်ဢမ်ႇပၼ်ႁႅင်း၊ ၶဝ်ၵူၺ်းၵူဝ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇမီးမႃးတၢင်းႁူႉတၢင်းႁၼ်လႄႈ ဢမ်ႇသိုပ်ႇပၼ်ႁႅင်းလွင်ႈၵၢၼ်ငၢၼ်း မူၵ်ႇႁူဝ်ၽိူၵ်ႇၼႆႉ၊ ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ မုၵ်ႉၸုမ်းၼႆႉ ၸူဝ်ႈၶူပ်ႇဢမ်ႇယၢဝ်း၊ ၼၼ်သေတႃႉၵေႃႈ ဢၼ်လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇႁဵတ်းၼႄဝႆႉၼၼ်ႉတႄႉ ဢမ်ႇပႅတ်ႈလၢႆၼင်ႇၵဝ်ႇ၊ ၼႂ်းပိုၼ်းမိူင်းတႄႉၵေႃႈ ပဵၼ်တီႈလႆႈမၵ်းမၢႆဝႆႉယူႇ။
"ႁဵတ်းဝႆႉၼႆႉ ၶႅၼ်းသေဝႆႉႁဵတ်း" ဢၼ်မမၼ်းဝႃႈၼၼ်ႉ မႅၼ်ႈတႄႉတႄႉ၊ ပုၼ်ႈတႃႇမၼ်းတႄႉလူဝ်ႇႁဵတ်းသင်ၵေႃႈ မၼ်းဢမ်ႇဝႆႉႁဵတ်းလႃးလႃး၊ မၼ်းႁဵတ်းၵႂႃႇၸဵမ်မိူဝ်ႈပႆႇတၢႆယဝ်ႉ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈမၼ်းဝႆႉႁဵတ်းသေ ဢမ်ႇႁဵတ်းမႃးၼၼ်ႉၸိုင်၊ မၼ်းတၢႆၵႂႃႇယဝ်ႉၵေႃႈ ယင်းတေပႆႇလႆႈႁဵတ်းသေဢမ်ႇၵႃး လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ်ၸုမ်းၸိူဝ်းဢၼ်ထုၵ်ႇလီလႆႈၸၢမ်ႇဢိူမ်ႈၽွၼ်းလီမၼ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ တေဢမ်ႇလႆႈၸၢမ်ႇဢိူမ်ႈ ၵၢၼ်လီပုၼ်ႈတႃႇဝၢၼ်ႈမိူင်းဢၼ်လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇႁဵတ်းဝႆႉၼၼ်ႉ ၽႂ်ၵေႃႈဢမ်ႇလိုမ်းလႆႈ။ ၵၢၼ်လီပုၼ်ႈတႃႇလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ်ဢၼ်မၼ်းႁဵတ်းဝႆႉပၼ်ၼၼ်ႉ ႁူမ်ႈဝႃႈမၼ်းဢမ်ႇမီးယဝ်ႉသေတႃႉၼႆၵေႃႈ ဢမ်ႇႁၢႆၵႂႃႇ ဢမ်ႇတၢႆၵႂႃႇ ၵိုတ်းသဝ်းယူႇၼႂ်းပိုၼ်းပွတ်းဢွၼ်ႇၼႆႉယူႇ။
လွင်ႈႁႆႇလွင်ႈၵႃႈ ၼူၵ်ႉၵိၼ်ႇၼရႃႇလႄႈ လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇ
မႄးထတ်းလွင်ႈလူၺ်ႈဢၼ်ၵပ်းၵၢႆႇၵၼ်တင်း ၾိင်ႈငႄႈတႆးၼႆႉ ဢၼ်လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇ ဢမ်ႇႁူႉဢမ်ႇမေႃၼၼ်ႉ ယင်းဢမ်ႇၶႂ်ႈမီးယဝ်ႉ၊ "ၾိင်ႈငႄႈႁဝ်း၊ လိၵ်ႈႁင်း၊ ၵႂၢမ်းႁဝ်း ပေႃးႁဝ်းဢမ်ႇမေႃ ၽႂ်တေမႃးမေႃပၼ် ပေႃးႁဝ်းဢမ်ႇႁူႉ ၽႂ်တေမႃးႁူႉပၼ်၊ ပေႃးႁဝ်းဢမ်ႇပႅင်းမႅတ်ႇထိင်းသိမ်း ႁႂ်ႈၽႄႈတိူၼ်း ၽႂ်တေမႃးႁဵတ်းပၼ်၊ ပေႃးႁဝ်းဢမ်ႇသွၼ် ဢမ်ႇႁဵၼ်း ဢမ်ႇဢၢၼ်ႇဢမ်ႇႁၵ်ႉၸိုင် ၽႂ်သမ်ႉတေမႃးသွၼ်မႃးႁဵၼ်းမႃးဢၢၼ်ႇမႃးႁၵ်ႉပၼ်" လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇၺႃးလုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဝ်း မိူဝ်ႈလႂ်ၵေႃႈ လၢတ်ႈဢွၵ်ႇၸိူင်ႉၼၼ် တႃႇသေႇ။
လွင်ႈႁႆႇလွင်ႈၵႃႈတႆးၼႆႉ လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇသူင်ဝႃႇသၼႃႇတႄႉတႄႉ၊ ႁႆႇၵွင်တႆးၼႆႉ တေလႆႈႁႆႇၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈ မၼ်းမေႃ၊ လွင်ႈၵႃႈတႆးၼႆႉ တေလႆႈၵႃႈၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈမၼ်းမေႃယဝ်ႉ။ ဢၼ်မၼ်းသူင်ၼႅၼ်ႇၼၼ်ႉ ပဵၼ်တၢင်းၵႃႈၼူၵ်ႉၵိၼ်ႇၼရႃႇ၊ တေလႆႈၼုင်ႈၶူဝ်း ၼူၵ်ႉပေႃႈသေၵႃႈၼႄႇ၊ ဢမ်ႇၼၼ် တေလႆႈၼုင်ႈၶူဝ်းၼူၵ်ႉမႄႈသေၵႃႈၼႄႇ မၼ်းၸဝ်မေႃၵႃႈတင်းသွင်မဵဝ်း၊ ပိူၼ်ႈႁႆႇၵွင် မၼ်းၵႃႈၵေႃႈပဵၼ်၊ ပိူၼ်ႈၵႃႈ မၼ်းႁႆႇၵွင်ၵေႃႈ မၼ်းၸဝ်ႈပဵၼ်၊ လွၵ်းလၢႆးၵႃႈၼူၵ်ႉ လႄႈ ႁႆႇၵွင်တႆးၼႆႉ လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇႁဝ်းပဵၼ်ထႅၼ်ႈမၼ်းမႃးယူႇၵေႃႉ႞ယဝ်ႉ။
ၼူၵ်ႉၵိၼ်ႇၼရႃႇၼႆႉ လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇမေႃၵႃႈၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး ႁဵတ်းတူဝ်မၼ်းၵေႃႈမၼ်းမေႃတႄႉတႄႉ။ ၶႂ်ႈလႆႈၶိူ်ငႈၼူၵ်ႉမဵဝ်းႁိုဝ်ၵေႃႈ မၼ်းမေႃႁဵတ်းပၼ်၊ ႁဵတ်းၼူၵ်ႉၵေႃႈဝႆႉၸႂ်ယႂ်ႇၸႂ်ယၢဝ်းတႄႉတႄႉ၊ ပေႃးဝႃႈ မီးၵူၼ်းၶႂ်ႈလႆႈမႃးၸိုင် သိုဝ်ႉပၼ်ၽႅၼ်ႇမၼ်းသေ မၼ်းၸဝ်ႈၵႆႉၵႆႉႁဵတ်းပၼ်လၢႆလၢႆယူႇယဝ်ႉ။ ၼင်ႇႁိုဝ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼုမ်ႇၶဝ် သမ်ႉပေႃးတေမေႃ ၵႃႈၼူၵ်ႉၼၼ်ႉၵေႃႈ မၼ်းၸဝ်ႈဝႆႉၸႂ်ယႂ်ႇၸႂ်ယၢဝ်းသေ သွၼ်ပၼ်တႄႉတႄႉ၊ ၵွပ်ႈမၼ်းလႄႈ ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ်မေႃၵႃႈၼူၵ်ႉ ဢၼ်မေႃႁဵတ်းၶိူင်ႈၼူၵ်ႉၵေႃႈ ယင်းၵိုတ်းယူႇႁၢၼ်ႉတေႃႇဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉယူႇယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼႆလႄႈတၼင်ႇႁိုဝ် ၵၢၼ်ႁႆႇၵၢၼ်ၵႃႈ လွင်ႈၼူၵ်ႉ လွင်ႈတူဝ်းႁဝ်းတေဢမ်ႇႁၢႆ၊ တေၽႄႈတိူၼ်းၵႂႃႇၼၼ်ႉ လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇၼႆႉ ပွင်ပၢင်ႈသၢင်ႈပၼ်တႄႉတႄႉ။ ၵူၼ်းလူင်ၸိူင်ႉၼင်ႇမၼ်းၼႆႉ ဢမ်ႇသူႈမီး၊ လီဢၢၼ်း လီၶွႆလီယိူင်ႈတႄႉတႄႉယဝ်ႉ။
ၵႂၢမ်းတႆးပၢၼ်မႂ်ႇလႄႈ လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇ
မႄးထတ်းလွင်ႈႁႆႇလွင်ႈၵႃႈၵူၺ်း လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇမေႃဢမ်ႇၸိုဝ်ႈ လွင်ႈႁဵတ်းၵႂၢမ်းတႆးပၢၼ်ၵဝ်ႇ ပၢၼ်မႂ်ႇၵေႃႈ မၼ်းမေႃ၊ မိူဝ်ႈပၢၼ်မၼ်းၸဝ်ႈၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ်မေႃႁဵတ်းၵႂၢမ်းပၢၼ်ၵဝ်ႇ ၵႂၢမ်းလူင်ၼၼ်ႉ ၼမ်ႉတႄႉတႄႉ၊ ၵႂၢမ်းပၢၼ်မႂ်ႇၼၼ်ႉတႄႉ ၽႂ်ၵေႃႈပႆႇမေႃၵၢမ်းပႆႇမေႃႁဵတ်း၊ မၼ်းၸဝ်ႈၸင်ႇတႅမ်ႈဢွၵ်ႇၵႂၢမ်းပၢၼ်မႂ်ႇပုၼ်ႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇမူၵ်ႇႁူဝ်ၽိူၵ်ႇၶဝ်၊ ၸင်ႇဝႃႈလုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇၼႆႉ တေလႆႈဝႃႈ "ဢူႈၵႂၢမ်းပၢၼ်မႂ်ႇ" ယူႇယဝ်ႉ။
ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ်မေႃၵႂၢမ်းပၢၼ်မႂ်ႇၶဝ်ဢိူၺ်း၊ ပေႃးႁဝ်းတေမႃးၶႆႈႁႃတူၺ်းဝႃႈ ၽႂ်ပဵၼ်ၵေႃႉၶူင်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇၵႂၢမ်းပၢၼ်မႂ်ႇဢွၼ်တၢင်းပိူၼ်ႈၼႆၸိုင်၊ တေလႆႈမၵ်းမၢႆ တွင်းဝႆႉဝႃႈ ပဵၼ်လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇယဝ်ႉ မၼ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၵေႃႉဢွၼ်ႁူဝ်ထူဝ်းတၢင်း ႁႂ်ႈၵႂၢမ်းပၢၼ်မႂ်ႇ ဢွၵ်ႇမႃး၊ ၵွပ်ႈၼႆလႄႈ မၼ်းၼႆႉပဵၼ်ၽူႈၵေႃႇငဝ်ႈၵေႃႉႁဵတ်း ၵႂၢမ်းပၢၼ်မႂ်ႇယဝ်ႉ။ ယႃႇပေဢွၼ်ၵၼ်လိုမ်းဢူၵုင်ႇမုၼ်မၼ်းတႃႉ၊ ၵႂၢမ်းပၢၼ်မႂ်ႇဢၼ်မၼ်းႁဵတ်းဝႆႉၼၼ်ႉ ပဵၼ်ငဝ်ႈၵႂၢမ်းပၢၼ်မႂ်ႇ မိူဝ်ႈလဵဝ်လႄႈ ႁဝ်းဢမ်ႇထုၵ်ႇလီလႆႈလိုမ်း၊ ႁဝ်းၶုၵ်ၸႂ်လႆႈမၼ်း မိူဝ်ႈလႂ်ၵေႃႈ ႁဵတ်းၵႂၢမ်းဢၼ်မၼ်းၵၢမ်းဝႆႉ ၶူင်ဝႆႉၼၼ်ႉတႃႉ၊ ပေႃးႁဝ်းဢမ်ႇလိုမ်းၵႂၢမ်းမၼ်းၵေႃႈ မိူၼ်ၵၼ်တင်းႁဝ်းဢမ်ႇလိုမ်းမၼ်း၊ ၵႂၢမ်းပၢၼ်မႂ်ႇ ဢၼ်လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇႁဵတ်းဝႆႉၼၼ်ႉၵေႃႈ ၼုမ်ႇႁၢႆးၸၢႆးယိင်းတင်းလၢႆၶဝ် ထုၵ်ႇလီမေႃဝႆႉယူႇၵူႈၵေႃႉယဝ်ႉ။
ႁဵတ်းသင်လႄႈလႆႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇ ၵႂၢမ်းပၢၼ်မႂ်ႇ၊ ပေႃးဝႃႈၼႆၸိုင် လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇဝႃႈ မီးပိုင်ႈမၼ်း 6 ၶေႃႈဝႃႈ -
- ၵႂၢမ်းပၢၼ်မႂ်ႇၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်ၵႂၢမ်းဢၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇယိင်းၸၢႆးၶဝ် ထုၵ်ႇလီမေႃ။
- ၵႂၢမ်းပၢၼ်မႂ်ႇၼႆႉ ၵွပ်ႈမၼ်းလႇႈႁဵတ်းၸွမ်းသၢႆတိင်ႇသၢႆတွင်းလႄႈ ၸၢင်ႈပၼ်တၢင်းၵျေႃႇတၢင်းမူၼ်ႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ်။
- ၵွပ်ႈၵႂၢမ်းလႄႈ ပေႃးဝႃႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ် ၸႂ်မူၼ်ႈၸႂ်သိူဝ်းမႃးၸိုင် တူဝ်ၶဝ်ၵေႃႈ တေယူႇလီၵိၼ်ဝၢၼ်ၶိူင်ႇၶမ်ႉၸႂ်ႈလႂ်ႈမႃး။
- ပေႃးႁဵတ်းၵႂၢမ်းၸိုင် ပွတ်ႇႁဝ်းတပ်းႁဝ်းၵေႃႈ တေမီးႁႅင်းမႃးသေ တၢင်းပဵၼ်ပွတ်ႇၸဵပ်းတပ်းၸဵပ်းၵေႃႈ တေဢမ်ႇသူႈပဵၼ်။
- ပေႃးပၼ်ယၢမ်းႁဵတ်းၵႂၢမ်းၸိုင် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ် တေဢမ်ႇမီးယၢမ်း ဢမ်ႇမီးၶိင်ႇ ဢၼ်တေႁဵတ်းလွင်ႈဢမ်ႇလီ ဢမ်ႇငၢမ်း၊ ၽိူဝ်ႇႁၢႆႉယူႇ တႃႉႁဵတ်းၵႂၢမ်း တေမီးၼင်ႇၼႆ။
- ပေႃးမေႃႁဵတ်းၵႂၢမ်းတႆးၸိုင် လိၵ်ႈတႆးၵေႃႈ တေမေႃမႃး မီးၽွင်းလီၸိူဝ်ႉၼႆႉယဝ်ႉ။
ဢွဝ်လွင်ႈဢဵၼ်းဢၢၼ်း 6 ၶေႃႈၼႆႉသေ လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇၸင်ႇတႅမ်ႈဢွၵ်ႇမႃး ၵႂၢမ်းတႆးပၢၼ်မႂ်ႇတႃႇလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ်ယဝ်ႉ။
မိူင်းတႆးတင်းလူင်
(ၼင်ႇႁိုဝ် တေမႂ်ႇသုင်ၼၼ်ႉ)2
ႁဝ်းၶႃႈ ၵဝ်ႁႃး
မျႃး သတ်ႈတဝႃႇ
ယူႇလီလႄႈ ၸၵတ်း
ဢွင်ႇ ၶျၢမ်းသႃႇ
ၵူႈပၢၼ်မိူင်းၼၼ်ႉ
ႁဝ်းၶႃႈ တိူင်ႇယွၼ်း။
ဝဵင်းဢုင်းပွင်ႇ
မိူင်းတႆး ပွတ်းႁွင်ႇ
ဢုင်းပွင်ႇ သီႇပေႃႉ
ဢမ်ႇၶျေႃႉ မိူဝ်ႈဝၼ်းၶႃႇ
မၼ်းပဵၼ် ပုၼ်ႈတႃႇ
တႆးႁဝ်း မၢၼ်ႇယႃႇ
တႄႇမိူဝ်ႈၸႃႉ ၵမ်ႇၽႃႇ။
ယႃႇပေႁႂ်ႈပိူၼ်ႈ ၸွမ်ႇၵႄႈ ႁဝ်းၶႃႈ
ၽွမ်ႉပဵင်းၸႂ် သတ်ႈၸႃႇ
ႁႂ်ႈႁဝ်းၶႃႈ ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇသေၵမ်းလႃႈ။
(မၼ်းပဵၼ် မိူ်ငးႁဝ်း
မၼ်းပဵၼ် ဝၢၼ်ႈႁဝ်း
ပုၼ်ႈတႃႇ မဵဝ်းတႆးႁဝ်း)2
ယႃႇပေဝႆႉ ၸႂ်လိူင်း
သေဢိတ်းဢီႇဢိတ်းဢွၼ်ႇ
ၼိူဝ် မဵဝ်းတႆးၵၼ်ၶႃႈ။
ႁဝ်းၶႃႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ
(ႁဝ်းၶႃႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ)2
သတိ ပၼ်ဝႃႈၸႃ
သူၸဝ်ႈ ၵူၼ်းလူင်
မဵဝ်းတႆး ႁဝ်းၶႃႈ
လီၽွမ်ႉပဵင်း ၼႃႇၼႃႇ။
ယႃႇပေႈႁႂ်ႈပိူၼ်ႈ
သႄႉသွမ်း ႁဝ်းၶႃႈ
သူၸဝ်ႈ ဝႆႉမဵတ်ႉ
သူၸဝ်ႈ ၵူၼ်းလူင်
မဵဝ်းတႆး ႁဝ်းၶႃႈ
လီၽွမ်ႉပဵင်း ၼႃႇၼႃႇ။
မိူင်းတႆး၊ မဵဝ်းတႆး
ၽွမ်ႉပဵင်းၸႂ်ၵၼ်ၶႃႈ
မိူင်းတႆး မဵဝ်းတႆး
ႁၵ်ႉၵၼ်သေၶမ်းလႃႈ။
ၼင်ႇႁိုဝ် ႁဝ်းတေလီ
သေဢွၼ် တွၼ်းသေၵဝ်ႇ
ၸွႆႈထႅမ်ၵၼ်
ၽွမ်ႉပဵင်းၸႂ် မဵဝ်းႁဝ်း။
မိူင်းတႆး မဵဝ်းတႆး
ယႃႇပေသႄႉၵၼ်ၶႃႈ
မိူင်းတႆး မဵဝ်းတႆး
မိုၼ်းတႃသေၵမ်းလႃႈ။
ၼင်ႇႁိုဝ် ႁဝ်းတေလီ
သေဢွၼ် တွၼ်းသေၵဝ်ႇ
ၸွႆထႅမ်ၵၼ်
ၽွမ်ႉပဵင်းၸႂ် မဵဝ်းႁဝ်း။
ပေႃးဝႃႈႁဝ်းမႃးတူၺ်း ၵႂၢမ်းသွႆႉၼႆႉၸိုင် တေလႆႈႁူႉႁၼ် လွင်ႈၸႂ်ဢၼ်လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇဝႆႉထိုင်ၼိူဝ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ်ယူႇ။ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဝ်းၶဝ်ၼႆႉ မီးၸႂ်ၶႂ်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင်မႃးသေတႃႉၵေႃႈ ၵူၼ်းလူင်ၶဝ် ဢမ်ႁၼ်ၸွမ်း၊ ၵွပ်ႈၼႆလႄႈ ၼင်ႇႁိုဝ်ၵူၼ်းလူင်ၶဝ် တေဢမ်ႇလိုမ်းတူဝ် လပ်းၶိင်းၼၼ်ႉ ၸင်ႇႁႂ်ႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ် ၽၢင်ႉပၼ်သတိ မွၵ်ႇထိုင်၊ ၼင်ႇႁိုဝ် ၵူၼ်းလူင်မိူင်းတႆးႁဝ်းၶဝ် တေၽွမ်ႉပဵင်းပဵၼ်ၸႂ်လဵဝ်ၵၼ် ဢဝ်ၵၼ်ဝႃႈပႃးၵၼ်လီၼၼ်ႉၵေႃႈ ၽၢင်ႉပၼ်သတိဝႆႉ၊ ၼင်ႇႁိုဝ် ပိူၼ်ႈတေဢမ်ႇပေႉၵိၼ်လႆႈ ၸွမ်ႇၵႄႈၵိၼ်ၸိၵ်းႁဝ်းလႆႈၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇလီၽွမ်ႉၵၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၼႂ်းၵႂၢမ်းၼႆႉ ၽၢင်ႉပၼ်သတိဝႆႉ၊ မိူင်းတႆးလႄႈၶိူဝ်းတႆးၼႆႉ မိူၼ်ပီႈၼွင်ႉၽႃၽႄၵၼ်ယဝ်ႉ။ ဢ်ႇၽၢတ်ႇၵၼ်လႆႈ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ပီႈၼွင်ႉတႆးႁဝ်းၶဝ် လူဝ်ႇႁူႉလူဝ်ႇႁၼ်ဝႆႉ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၽၢင်ႉပၼ်သတိဝႆႉ ၼင်ႇႁိုဝ်ႁဝ်းၶႃႈၸုမ်းၸိူဝ်းၶိူဝ်းတႆး သမ်ႉပေႃးတေလီသေဢွၼ်တွၼ်းသေၵဝ်ႇၼၼ်ႉ လီႁၵ်ႉလီပႅင်းၵၼ်တႄႉတႄႉ။ မဵဝ်းသင်ဢမ်ႇဝႃႈ လီလႆႈၸွႆႈထႅမ်ၵၼ်ႁဵတ်းသၢင်ႈၵႂႃႇ၊ လွင်ႈလူၺ်ႈၵေႃႉ႞ လႄႈ ၵေႃႉ႞ သႄႉသွမ်းၵၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇထုၵ်ႇလီလႆႈႁဵတ်း၊ ဢမ်ႇထုၵ်ႇလီလႆႈမၼ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ၽၢင်ႉပၼ်သတိဝႆႉယူႇ၊ ၼင်ႇႁိုဝ် ၶိူဝ်းႁဝ်း တေလီသေဢွၼ်တွၼ်းသေၵဝ်ႇၼၼ်ႉ လူဝ်ႇမိုၼ်းတႃႁၼ်ၵႂၢင်ႈတႄႉတႄႉ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ၽၢင်ႉဝႆႉသတိဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။
ၵႂၢမ်းႁူဝ်ၼႆႉသွႆႉၼႆႉ မၼ်းတေပဵၼ် ၵႂၢမ်းၶိုတ်းၵၢပ်ႈၶိုတ်းပၢၼ်ယူႇတႃႇသေႇယဝ်ႉ။ ပၢၼ်ၵဝ်ႇၵႂႃႇပၢၼ်မႂ်ႇမႃးသေတႃႉၵေႃႈ ၵႂၢမ်းႁူဝ်ၼႆႉတႄႉ တေပဵၼ်ၵႂၢမ်းပၢၼ်မႂ်ႇယူႇတႃႇသေႇ၊ ၵႂၢမ်းၵဝ်ႇၵႂႃႇ ၵႂၢမ်းမႂ်ႇမႃးသေတႃႉၵေႃႈ ၵႂၢမ်းႁူဝ်ၼႆ့တႄႉ တေပဵၼ်ၵႂၢမ်းမႂ်ႇယူႇတႃႇသေႇယဝ်ႉ။ မၼ်းပဵၼ်ၵႂၢမ်းၾၢင်ႉပၼ်သတိတင်းႁဝ်းၼင်ႇၵၼ်လႄႈ ၽႂ်ဢမ်ႇၽႂ်ၵေႃႈ ထုၵ်ႇလီလႆႈမေႃဝႆႉယူႇ။ ပေႃးမေႃၵႂၢမ်းၼႆႉၸိုင် ၽႂ်ဢမ်ႇၽႂ်ၵေႃႈ တေႁူႉလွင်ႈဝႃႈ - "ၵဝ်ပဵၼ်ၽႂ်၊ ႁဝ်းပဵၼ်ၽႂ်၊ ႁဝ်းႁဵတ်းသင်ယူႇ၊ ႁဝ်းပဵၼ်သင်ယူႇ၊ ႁဝ်းတေႁဵတ်းသင်" ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ တေႁူႉႁၼ်ၶုၵ်းၸႂ်လႆႈမႃးယူႇယဝ်ႉ။
ၼမ်ႉတူၵ်ႉထႃႉဝတီႇ
တူၵ်ႉထႃႉဝတီႇ
လဵပ်ႈလတ်းလႆ
ဝၢၼ်ႈႁိူၼ်း ၸႅၼ်ႇၸွမ်း လွမ်ႉဝဵင်းယႆ
တီႈဢၼ် ၵွင်းမူးၶမ်း
ၸီးၶိုၼ်ႈတႅင်း မွၵ်ႇၼၢႆးၵၢမ်ႈ။
ၼမ်ႉပေႃႉ ၶႅၼ်ႈဝဵင်းၸၢၼ်းလႄႈႁွင်ႇ
ၵွင်းၵမ်ႈၵိုၼ်း ႁိူၼ်း ၶပ်ႉၸႅၼ်ႇၼမ်
မၼ်းပဵၼ် တီႈႁဝ်းယူႇၵိၼ်
ၵူႈၼႂ်ပီ ဝၼ်းၶမ်ႈ
(ႁဝ်း ႁဝ်း ႁဝ်းၶႃႈ ပဵၼ်တႆး ဢုင်းပွင်ႇ
တီႈဢၼ်ၸဝ်ႈႁဝ်းတႄႇႁေႃၶမ်း
ႁႂ်ႈႁဝ်း ၸိုၼ်ႈပိူင်း ၸဝ်ႈလေႃးၼၢင်း
ၵၢင်းၽေး ၵလေး ၵူႈမဵဝ်းလႂ်
ၼႂ်းမိူင်း တီႈႁဝ်းယူႇၵိၼ်
ၵူႈၼႂ်ပီ ဝၼ်းၶမ်ႈ။)2
ၵႂၢမ်းတၵ်ႉယမ် တုင်း
ၶိူဝ်းႁဝ်း ၶိူဝ်းရႃႇၸႃႇ
ဢလၢမ်ႇ သမ်ႉပျၵ်ႉၶႃႇ
တူဝ်သိူဝ် ၸဝ်ႈမႁႃႇ
ႁႂ်ႈႁဝ်းမီး တေႇၸႃႇ
ၽွမ်ႉပဵင်းၸႂ် ဝႃႇၸႃႇ
သူၸဝ်ႈႁဝ်းၶႃႈ
ႁႂ်ႈမီးၸႂ် သတ်ႈၸႃႇ။
ၵႂၢမ်းတွၼ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ၵႂၢမ်းတၵ်ႉယမ်တုင်း ၸွမ်ပိဝ်တႆး၊ မိူဝ်ႈပၢၼ်ၵျပၼ်ႇၼၼ်ႉ တုင်းၸွမ်ပိဝ်တႆးႁဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ႁၢင်ႈႁူဝ်သိူဝ်၊ ၵွပ်ႈဝႃႈတႆးပဵၼ်ၶိူဝ်းသိူဝ်ၽိူၵ်ႇ၊ ယုမ်ႇယမ်သိူဝ်ၽိူၵ်ႇ၊ တၢင်းငၢၼ်တၢင်းႁတ်းၼႆႉ မိူၼ်သိူဝ်ၽိူၵ်ႇလႄႈ ၸင်ႇလႆႈဢဝ်ႁၢင်ႈသိူဝ်ၽိူၵ်ႇႁဵတ်းတုင်းၸွမ်ပိဝ်ႁဝ်းယူႇယဝ်ႉ။
ၵမ်ႈၽွင်ႈၼႆႉဝႃႈ ႁဝ်းပဵၼ်ၶိူဝ်းသိူဝ်၊ ထၢင်ႇဝႃႈသိူဝ်လဵၼ်းသိူဝ်လၢႆး ဢၼ်မီးၼႂ်းထိူၼ်ႇၼႂ်းၶိူဝ်း၊ မၼ်းဢမ်ႇၸိုဝ်ႈသိူဝ်တုပ်းသိူဝ်တၢပ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ မၼ်းပဵၼ်မဵဝ်းသိူဝ်ၽိူၵ်ႇ မိူဝ်ႈပၢၼ်ၵွၼ်ႇ၊ မိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ သိူဝ်ၽိူၵ်ႇဢမ်ႇသူႈမီး ဢမ်ႇသူႈႁၼ်၊ သိူဝ်ၽိူၵ်ႇၼႆႉ ႁတ်းႁၢၼ်သေ၊ ၼႂ်းၵႃႈၼႂ်းသတ်းတင်းလူင်ၵေႃႈ ၵွၼ်းငမ်းမူတ်းလႄႈ ၽႂ်ဢမ်ႇၽႂ်ၵေႃႈ ၵူဝ်ယမ်မၼ်းတႄႉတႄႉ။ ၵွပ်ႈမၼ်း တၢင်းႁတ်းတၢင်းႁၢၼ်ၸိူဝ်ႉၼၼ်လႄႈတႆးႁဝ်းၶဝ် ၸင်ႇယုမ်ႇယမ်သိူဝ်ၽိူၵ်ႇ။
မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇၼၼ်ႉ သိူဝ်ၽိူၵ်ႇၼႆႉ လႆႈၼႂ်းႁူၺ်ႈၼႂ်းလွႆ ဢၼ်တီႈတႆးႁဝ်းယူႇသဝ်းၵူၺ်း၊ တၢင်ႇတီႈဢမ်ႇမီးဢမၼ်ႇႁၼ် ၵွပ်ႈၼႆလႄႈ ၵူၼ်းဢၼ်ယၢမ်ႈႁူႉယၢမ်ႈႁၼ် သိူဝ်ၽိူၵ်ႇၼႆႉ ပဵၼ်တႆးၵူၺ်းယဝ်ႉ။ ၵမ်ႈၽွင်ႈဢမ်ႇႁူႉဝႃႈ - "ႁဝ်းၼႆႉပဵၼ်ၶိူဝ်းသိူဝ်" ထၢင်ႇဝႃႈလုၵ်ႉၼႂ်းတွင်ႉသိူဝ်ဢွၵ်ႇမႃး၊ ဢမ်ႇၸိုဝ်ႈၸိူင်ႉၼၼ်။ လွင်ႈတၢင်းႁတ်းတၢင်းႁၢၼ်ၵူၺ်း ႁဝ်းဢွၼ်ၵၼ်ယိူင်ႈသိူဝ်ၽိူၵ်ႇ၊ ၵူၼ်းၼႂ်းၵမ်ႇၽႃႇၼႆႉ ၵူၼ်းၶိူဝ်းလႂ်သေဢမ်ႇဝႃႈ ယိူင်ႈလၢႆးသတ်းသေပိူင်ပိူင် ၼႄတၢင်းႁတ်းတၢင်းႁၢၼ်ၶဝ်ယဝ်ႉ။
ၶႄႇၶဝ်ဢဝ်ငိူၵ်ႈၼၵႃး-ႁဵတ်းတီႈယိူင်ႈလွင်ႈႁတ်းႁၢၼ်၊ မၢၼ်ႈဢဝ်ၼူၵ်ႉယုင်း၊ ဢိင်းၵလဵတ်ႈသမ်ႉဢဝ်သၢင်ႇသီႈ၊ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ သမ်ႉဢဝ်ႁုင်ႉ၊ ရသျႃးသမ်ႉဢဝ်မီ၊ တႆးႁဝ်းသမ်ႉယိူင်ႈသိူဝ်ၽိူၵ်ႇ မီးၼင်ႇၼႆယဝ်ႉ။
ထိုင်မႃး 1947 ၵႂၢမ်းတၵ်ႉယမ်တုင်းတႆးလႅၵ်ႈလၢႆႈမႃး၊ ႁဵတ်းၸိူင်ႉႁိုဝ်လႅၵ်ႈလၢႆႈမႃး ပေႃးဝႃႈၼႆၸိုင်၊ မိူဝ်ႈ 1947 လိူၼ်ၾႅပ်ႉၾေႃႇဝရီႇ 7 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းလူင်မိူင်းတႆးၶဝ် ၵုမ်ၵွင်ၵၼ်ၵႃႈတီႈ ဝဵင်းပၢင်လူင်သေ ဢွၼ်ၵၼ်တႅပ်းတတ်း တႃႇတေဢဝ်လွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃ ၸွမ်းမိူင်းမၢၼ်ႈယဝ်ႉ။ ဝၼ်းဢၼ်ၵၼူ်းလူင်မိူင်းတႆးၶဝ် ၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵၼ်ၼၼ်ႉ ဢွၵ်ႇမႃးၵႂၢမ်းတၵ်ႉယမ်တုင်းတႆးဢၼ်မႂ်ႇ၊ ႁၢင်ႈတုင်းတႆးၵေႃႈလုၵ်ႉတီႈ ၶုၼ်သိူဝ်ၽိူၵ်ႇ ပဵၼ်ၵႂႃႇ ၶုၼ်လိူၼ် ၸဝ်ႈၸၼ်ႇတႃႇယဝ်ႉ၊ ၵွပ်ႈၼႆလႄႈ ၵႂၢမ်းတၵ်ႉယမ်တုင်းတႆးဢၼ်မႂ်ႇၵေႃႈ ဢွၵ်ႇမႃး မီးမိူၼ်ၼင်ႇတႂ်ႈၼႆႉ-
ၵႂၢမ်းတၵ်ႉယမ် တုင်းမိူင်းတႆး
ၶိူဝ်းႁဝ်း ၶိူဝ်းရႃႇၸႃႇ
ဢလၢမ်ႇ သမ်ႉၸၼ်ႇတႃႇ
လိူၼ်ၶမ်း ၸဝ်ႈၸၵျႃႇ
ႁႂ်ႈႁဝ်း မီးတေႇၸႃႇ
ၽွမ်ႉပဵၼ်းၸႂ် ဝႃႇၸႃႇ
သူၸဝ်ႈ ႁဝ်းၶႃႈ
ႁႂ်ႈမီးၸႂ် သတ်ႈၸႃႇ။
ၵႂၢမ်းဢၼ်မၼ်းႁဵတ်းဢွၵ်ႇဝႆႉၼႆႉ ၼမ်တႄႉတႄႉ၊ ဢၼ်ပႆႇႁူႉလႆႈ ယင်းၵိုတ်းၵွၼ်ႇ။ ၼင်ႇႁိုဝ်ပေႃးတေလႆႈၵႂၢမ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ လႆႈႁႃလႆႈၸွပ်ႉတႄႉတႄႉ၊ ၵႂၢမ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ၵမ်ႈၼမ်လႆႈမႃးတီႈလၢၼ် လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇ လုၵ်ႈလုင်းၵျႃႇပူႉ ဢၼ်ႁွင်ႉၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၼၢင်းၶိၼ်ႇပူႉ၊ ၶုၼ်ၵျႃႇဢေးၶဝ်ယဝ်ႉ၊ ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈလႆႈမႃးတီႈ ၸၢႆးထုၼ်းဢူး လႄႈ ပၼေ်ဢၼ်ၶွပ်ႈၸႂ်ၸူမ်းသိူဝ်းတႄႉတႄႉ။
ပေႃးႁဝ်းမႃးတူၺ်းၵႂၢမႂ်းတႆးဢၼ်လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇ ႁဵတ်းဝႆႉၼႆႉ ႁဝ်းတေလႆႈႁၼ် လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇပဵၼ် ၵဝိၸဝ်ႈပၼ်ႇၺႃႇဢၼ်ႁၼ် မိူဝ်ႈပူၼ်ႉ မိူဝ်ႈလဵဝ်လႄႈ မိူဝ်းၼႃႈ (ဢၻိတ်ႈ၊ ပတ်ႉၸုပ်ႉပၼ်ႇ၊ ဢၼႃႇၵတ်ႉ)ယူႇယဝ်ႉ။ ၵႂၢမ်းဢၼ်မၼ်းၸဝ်ႈႁဵတ်းဝႆႉၼၼ်ႉ လွင်ႈမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇတႆးပဵၼ်ႁို်ဝ်မႃး၊ ပၢၼ်မိူဝ်ႈလဵဝ် တႆးသမ်ႉပဵၼ်ႁိုဝ်ယူႇ၊ မိူဝ်ႈၼႃႈ ထုၵ်ႇလီလႆႈပဵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ် ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ႁဵတ်းၵႂၢမ်းမွၵ်ႇဝႆႉယူႇယဝ်ႉ၊ ၵွပ်ႈၼႆလႄႈ ႁဝ်းႁႃးၸုမ်းၸိူဝ်းၼုမ်ႇႁၢႆးၸၢႆးယိင်းၶဝ် ဢမ်ႇထုၵ်ႇလီလႆႈလိုမ်းလုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇ ပေႃႈထဝ်ႈလူင် မေႃၵႂၢမ်းပၢၼ်မႂ်ႇႁဝ်းယူႇယဝ်ႉ။ ႁဝ်းထုၵ်ႇလီ ယုၵ်ႉယွင်ႈၶုၵ်းၸႂ်လႆႈမၼ်းယူႇ။ ၼင်ႇႁိုဝ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ် တေမေႃမႃးၵူႈၵေႃႉလႄႈ တေၽႄႈၵႂႃႇၵူႈတီႈၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇလီဢွၼ်ၵၼ်ၶတ်းၸႂ်ႁဵတ်းသၢင်ႈပၼ်ယူႇယဝ်ႉ။
လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇၼႆႉ ပေႃးဝႃႈတေလႆႈႁဵတ်းပၼ်ၵၢၼ်ပုၼ်ႈတႃႇၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း၊ လိၵ်ႈလၢႆးဝၢၼ်ႈမိူင်း၊ ၾိင်ႈငႄႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၶၢၼ်ႉသေပွၵ်ႈ၊ ၵႆႉယူႇတႃႇသေႇ၊ ၽႅဝ်တီႈလႂ်ၵေႃႈ မီးတီးလႂ်ၵေႃႈ ၼင်ႇႁိုဝ်လွင်ႈၾိင်ႈငႄႈတႆး လိၵ်ႈတႆး တၢင်းႁူႉတၢင်းမေႃတႆးတေယႂ်ႇၵႂၢင်ႈမႃးၼၼ်ႉ ၶတ်းၸႂ်ယူႇတႃႇသေႇ။ ၵေႃႉပဵၼ်မေးမၼ်း ၸဝ်ႈဝၼ်ႇၼၺၢၼ်ႇၵေႃႈ လႆႈႁၼ်မီးၸႂ်ႁၵ်ႉ ၾိင်ႈငႄႈတႆး ယႂ်ႇၵႂၢင်ႈတႄႉတႄႉ၊ လႆႈႁၼ်ၶတ်းၸႂ်တႄႉတႄႉ။ လွင်ႈၼုင်ႈတၢင်းမႆ ၼၢင်းယိင်းတႆးၶဝ်ၵေႃႈ ၶတ်းၸႂ်ႁႂ်ႈၽႄႈဢွၵ်ႇ၊ ၼင်ႇႁိုဝ်ၼၢင်းယိင်းတႆးႁဝ်းၶဝ် တေပႃးၸႂ်မႃးၼႂ်းလိၵ်ႈလၢႆးတႆးၼႆႉၵေႃႈ ၵေႃႉပဵၼ်မေး ၸွႆႈထႅမ်တႄႉတႄႉ။ ၼင်ႇႁိုင်သိုင်ႇလိၵ်ႈတႆးတေၽုတ်း (ပေႃႇ) ပၼေ်မႃးၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁဵတ်းႁူဝ်ႁဵတ်းၵၼ်းသေ ၸွႆႈထႅမ်တႄႉတႄႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉဢမ်ႇၵႃး ၸဝ်ႈဝၼ်ႇၼၺၢၼ်ႇၼႆႉ လွင်ႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈလၢႆးတႆးၵေႃႈ လူင်ႉလႅၼ်ႇတႄႉတႄႉ။ မိူဝ်ႈၸဝ်ႈဝၼ်ႇၼၺၢၼ်ႇပႆႇသဵင်ႈၵၢမ်ႇၼၼ်ႉ မၼ်းတႅမ်ႈ ပိုၼ်းတႆးဝႆႉ ဢၼ်႞၊ လုၵ်ႉဢဝ်ၾၢႆႇဢိင်းၵလဵတ်ႈပိၼ်ႇႁဵတ်းၾၢႆႇတႆးဝႆႉ၊ ၸိုဝ်ႈပိုၼ်းတႄႉ "လွင်ႈဢုပ်ႉပိူင်ႇ ဝၢၼ်ႈမိူင်းတႆး မိူဝ်ႈပၢၼ်ၵလႃးၼႃႈၽိူၵ်ႇၶဝ်ႈ" ၼႆယဝ်ႉ။ ၼႂ်းတႆးႁဝ်းၼႆႉ ႁႂ်ႈတင်းၽူဝ်တင်းမေး ပေႃးပႃးၸႂ်ၾၢႆႇလိၵ်ႈတႆး ၸႂ်သူင်ယုၵ်ႉယွင်ႈလိၵ်ႈတႆးၾိင်ႈငႄႈတႆးၼၼ်ႉ ဢမ်ႇသူႈမီး၊ လႆႈႁၼ်လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇသွင်ၶႃၽူဝ်မေးၵူၺ်းယဝ်ႉ။
သဵင်ႈၵၢမ်ႇသုတ်းမုၼ်
မႄးထတ်းလုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇၼႆႉ ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်လိူတ်ႈၶိုၼ်ႈသေ သဵင်ႈၵၢမ်ႇၵႂႃႇ မိူဝ်ႈ 18.1.1969 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ သဵင်ႈတီႈယၼ်ႇၵုင်ႇသေ ၸုတ်ႇၽဝ် (သၢင်းၵျူဝ်ႇ) ၾႆးတီႈယၼ်ႇၵုင်ႇ၊ လုပ်ႇမၼ်းၸဝ်ႈတႄႉ ဢဝ်မိူဝ်းၽင်ၸွမ်း လုပ်ႇမေးမၼ်းတီႈလွႆမူပ်ႇ၊ ႁိမ်းဢိူင်ႇၼမ်ႉမိူင်၊ ၽၢႆႇတၢင်းတူၵ်း ဝဵင်းသီႇပေႃႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
လုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇၼႆႉ ၵွပ်ႈမၼ်းႁဵတ်းပၼ် ၵၢၼ်ငၢၼ်းၵႂႃႇလွင်ႈ ၾိင်ႈငႄႈတႆး၊ ၵႂၢမ်းတႆး၊ လိၵ်ႈတႆးၸိူဝ်းၼၼ်ႉလႄႈ ႁူမ်ႈဝႃႈမၼ်းတၢႆၵႂႃႇသေတႃႉၵေႃႈ ၸိုဝ်ႈသဵင်မၼ်းတႄႉ ၸပ်းမီးယူႇၼႂ်းၸႂ်တႆးဢွၼ်ႇပၢၼ်မႂ်ႇၶဝ်ယူႇၵူႈၵေႃႉယဝ်ႉ။ လွင်ႈလူၺ်ႈၵၢၼ်ငၢၼ်းဢၼ်မၼ်းႁဵတ်းမႃးၼၼ်ႉ ပိုၼ်းတႆးပၢၼ်မႂ်ႇႁဝ်းၵေႃႈ မၵ်းမၢႆတၢင်ႇၽိုၼ်ဝႆႉယဝ်ႉ။
ၽိုၼ်ဢိင်
မႄးထတ်းပပ်ႉ ၽႂ်ပဵၼ်ၽႂ် ၼႂ်းမိူင်းတႆး၊ ၼႃႈလိၵ်ႈ - 61 တေႃႇ 103