ပၢႆးသၢႆႊ
ပၢႆးသၢႆႊ (ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Science) ၼႆႉ ပဵၼ်ၶေႃႈၵႂၢမ်းပၢၼ်မႂ်ႇသေ ၵဵပ်းဢဝ်မႃးတီႈၵႂၢမ်းဢိင်းၵလဵတ်ႈ။ ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈ ၸႂ်ႉတိုဝ်းဝႃႈ ပၢႆးသႅၼ်ႉ ၼႆၵေႃႈမီး။ "ပၢႆးသၢႆႊ" ၼႆႉ တႃႇတေပိုၼ်ႇတီႈပွင်ႇမၼ်းၼၼ်ႉ ယၢပ်ႇ၊ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ မၼ်းပဵၼ်ၵၢၼ်လဵပ်ႈႁဵၼ်းလၢႆပႃႈလၢႆလွင်ႈလၢႆတၢင်း။ လဵပ်ႈႁဵၼ်းလၢႆလၢႆၵွၺ်းပႆယဝ်ႉ၊ တေလႆႈပႃးၵၢၼ်ၵႅမ်းတူၺ်း လွင်ႈၾိင်ႈတိုၼ်းပဵၼ်သေ ႁဵတ်းၵၢၼ်ထတ်းၸၢမ်းတူၺ်းပႃး။ ယဝ်ႉၵေႃႈ ဢိင်ၼိူဝ်ၵၢၼ်ထတ်းတူၺ်း ၸၢမ်းတူၺ်းမႃးၼၼ်ႉသေ တေလႆႈႁုပ်ႈလၢတ်ႈပၼ် ဢမ်ႇၼၼ် သပ်းလႅင်းၼေပၼ်လႆႈ လွင်ႈလူၵ်ႈၵမ်ႇၾႃႇဢၼ်ႁဝ်းႁႃးယူႇသဝ်းၼႆႉ ၵူႊလွင်ႈလွင်ႈယူႇယဝ်ႉ။ ပေႃးတေလၢတ်ႈငၢႆႈငၢႆႈၸိုင် ပၢႆးသၢႆႊ ပဵၼ်လွၵ်းလၢႆး တႃႇတေလဵပ်ႈႁဵၼ်းႁူႉ လွင်ႈလူၵ်ႈဢၼ်ႁဝ်းယူႇသဝ်းၼႆႉ ႁႂ်ႈပေႃးပဵၼ်ပၵ်းပဵၼ်ပိူင်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ၶႂ်ႈဝႃႈဢီႈသင်တေႉတေႉ။ လၢႆးပဵၼ်ပၵ်းပဵၼ်ပိူင်၊ မီးပၵ်းမီးပိူင်ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉသမ်ႉ ပဵၼ်ဢီႈသင်။ ပေႃးတေလႆႈလၢတ်ႈၽဵင်ႈၽဵင်ႈ လၢတ်ႈယူဝ်းယူဝ်းၵေႃႈ ၸဝ်ႈပၢႆးသၢႆႊၶဝ် ၸႂ်ႉတိုဝ်းလွၵ်းလၢႆး ၵၢၼ်ၸၢမ်းတူၺ်း သေ ၼင်ႇႁိုဝ်ပေႃးတေတိူဝ်းပွင်ႇၸႂ် တိူဝ်းလွင်ႈၵမ်ႇၾႃႇဢၼ်ႁဝ်းႁႃးယူႇသဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈပၢႆးသၢႆႊၶဝ် ၵဵပ်းႁွမ်ၶေႃႈမုၼ်း ဢမ်ႇၼၼ်ႉ လွၼ်ႉၶၢဝ်ႇသေယဝ်ႉ ၸႂ်ႉတိုဝ်းလွၼ်ႉၶၢဝ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉသေ ႁိဝ်ႈၸင်ႊတူၺ်းလီလီသေယဝ်ႉ ၸင်ႇသပ်းလႅပ်းလွင်ႈလူၵ်ႈၶူင်းၵၢၼ်လူၵ်ႈႁဝ်းၼႆႉယူႇယဝ်ႉ။ ၸင်ႇၼႆႉ ပဵၼ်ၵၢပ်ႈပၢၼ်မႂ်ႇမႃးယဝ်ႉလႄႈ ၸဝ်ႈပၢႆသၢႆႊၶဝ်ၵေႃႈ ပေႃးသုၼ်ႇတူဝ်ၶဝ်ဢမ်ႇၸၢင်ႊႁဵတ်းၵၢၼ်ၵႅမ်းတူၺ်း ႁဵတ်းၵၢၼ်ထတ်းၸၢမ်းတူၺ်းလႆႈၸိုင် ၶဝ်ၸႂ်ႉတိုဝ်း ၶိူင်ႈမိုဝ်းတႃႇတေၵမ်ႉထႅမ်ၵၢၼ်ငၢၼ်းၶဝ် ႁႂ်ႈတိူဝ်းငၢႆႈငႅမ်ႈလႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉမႃယူႇယဝ်ႉ။
တီႈပွင်ႇ ပၢႆးသၢႆႊ
မႄးထတ်းတႃႇတေပိုၼ်ႇတီႈပွင်ႇ ၶေႃႈၵႂၢမ်းဢၼ်ဝႃႈ "ပၢႆးသၢႆႊ"ၼႆႉ လၢႆးမၼ်းမီးယူႇလၢႆလၢႆလၢႆး။ ၵူၺ်းၼႃႇ တီႈပွင်ႇ "ပၢႆးသၢႆႊ" ၼႆႉသမ်ႉ တေမီးယူႇလၢႆၸၼ်ႉလၢႆတွၼ်ႊဝႆႉ။ ၸိူသ်းၼၼ်ႉၸမ်း -
- ၵၢၼ်ၵႅမ်းတူၺ်း(ပႂ်ႉတူၺ်း)လၢႆးသၢႆႊ
- ၵၢၼ်တမ်းဝၢင်းၶေႃႈထၢမ်လၢႆးသၢႆႊ
- ၵၢၼ်ၵဵပ်းၶေႃႈထၢမ်လၢႆးသၢႆႊ
- ၵၢၼ်ထတ်းၸၢမ်းလၢႆးသၢႆႊ
- ၵၢၼ်ၶူၼ်ႉၶႆႈ(လိုမ်ႉ)ထတ်းသၢင်လၢႆးသၢႆႊ
- ၵၢၼ်ဢုပ်ႇဢူဝ်းလွင်ႈတႃႇတေၸႂ်ႉတိုဝ်း ၽွၼ်းၵၢၼ်ဢၼ်လႆႈမႃးၼၼ်ႉ လၢႆးသၢႆႊ
- လိုမ်ႉထတ်းသၢင်ၶိုၼ်း တၢင်းဢၼ်ထိုင် ဢၼ်ပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ် လၢႆလၢႆဢၼ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၼႆယူႇယဝ်ႉ။