ပၢင်ႇလၢႆႇ

ပၢင်ႇလၢႆႇ ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ပဵၼ်ၶေႃႈၵႂၢမ်းတႆး ဢၼ်မီးတီႈပွင်ႇၸႅင်ႈလႅင်းလီၶေႃႈၼိုင်ႈ။ “ပၢင်ႇ” ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈ ဢၼ်ၵႂၢင်ႈၶႂၢင်လူင် ဢမ်ႇမီးသင်လပ်ႉသေ ပဵင်းဝႆႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ “လၢႆႇ” ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ်တီႈ ၶွတ်ႇယွတ်ႈ သုတ်းယွတ်ႈ ႁွင်ႈၼမ်ႉ၊ ၶေးၼမ်ႉ၊ ႁၢင်ၼမ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ် ၶေႃႈၵႂၢမ်း ပၢင်ႇလၢႆႇ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ မီးတီႈပွင်ႇဝႃႈ ၼမ်ႉတၵႃႉၼမ်ႉ မႃးၶွၼ်ႈၵၼ်သေ ပဵၼ်ပၢင်ႇပဵၼ်ပိုၼ်ႉလူင်ဝႆႉ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈ ႁွင်ႉဝႃႈ “ပၢၵ်ႇလၢႆႇ” ၼႆယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ မႄႈၼမ်ႉ ဢၢၼ်ႇႁူဝ်ပၢၵ်ႇမၼ်းၼၼ်ႉ လၢႆႇမၼ်း မႃးၶွၼ်ႈၵၼ်ဝႆႉ တီႈလဵဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပၢင်ႇလၢႆႇ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်ပၢင်ႇၼမ်ႉၵႂၢင်ႈလူင် ဢၼ်လဵၵ်ႉသေ သမုတ်ႉတရႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ပၢင်ႇလၢႆႇလူင် 13 မႄႈ

ၼႂ်းၵမ်ႇၽႃႇၼႆႉ ပၢင်ႇလၢႆႇလူင် ဢၼ်ထၢင်ႇၸႅင်ႇၼၼ်ႉ မီးယူႇ 13 မႄႈ။

ပၢင်ႇလၢႆႇ မႅတ်ႇတီႇထေးရီးယၢၼ်း (Mediterranean Sea) တၢင်းၵႂၢင်ႈမီး 1,145,100 လၵ်းပၼ်ႇမူၼ်းသေ တၢင်းလိုၵ်ႉမၼ်း မီး 4,688 ထတ်း။
ပၢင်ႇလၢႆႇ ၶႃႇရိပ်ႉၿီႇယၢၼ်ႇ (Caribbean Sea) တၢင်းၵႂၢင်ႈမီး 1,049,500 လၵ်းပၼ်ႇမူၼ်းသေ တၢင်းလိုၵ်ႉမီး 8,685 ထတ်း။
ပၢင်ႇလၢႆႇၶႄႇၸၢၼ်း (South China Sea) တၢင်းၵႂၢင်ႈမီး 895,400 လၵ်းပၼ်ႇမူၼ်းသေ တၢင်းလိုၵ်ႉမီး 5,419 ထတ်း။
ပၢင်ႇလၢႆႇၿိူဝ်ႇရိင်း (Bering Sea) တၢင်းၵႂၢင်ႈမီး 884,900 လၵ်းပၼ်ႇမူၼ်းသေ တၢင်းလိုၵ်ႉမီး 4,874 ထတ်း။
ပၢင်ႇလၢႆႇငွၵ်းမႅၵ်ႉသီႇၵူဝ်ႇ (Gufl of Mexico) တၢင်းၵႂၢင်ႈမီး 615,000 လၵ်းပၼ်ႇမူၼ်းသေ တၢင်းလိုၵ်ႉမီး 4,874 ထတ်း။
ပၢင်ႇလၢႆႇဢွၵ်ႉႁွတ်ႉ (Okhotsk Sea) တၢင်းၵႂၢင်ႈမီး 613,800 လၵ်းပၼ်ႇမူၼ်းသေ တၢင်းလိုၵ်ႉမီး 2.749 ထတ်း။
ပၢင်ႇလၢႆႇၶႄႇဢွၵ်ႇ (East China Sea) တၢင်းၵႂၢင်ႈမီး 482,300 လၵ်းပၼ်ႇမူၼ်းသေ တၢင်းလိုၵ်ႉမီး 617 ထတ်း။
ပၢင်ႇလၢႆႇဢၢဝ်ႇႁတ်ႉသၼ်ႇ (Hudson Bay) တၢင်းၵႂၢင်ႈမီး 475,800 လၵ်းပၼ်ႇမူၼ်းသေ တၢင်းလိုၵ်ႉမီး 420 ထတ်း။
ပၢင်ႇလၢႆႇၵျပၢၼ်ႇ (Japan Sea) တၢင်းၵႂၢင်ႈမီး 389,100 လၵ်းပၼ်ႇမူၼ်းသေ တၢင်းလိုၵ်ႉမီး 420 ထတ်း။
ပၢင်ႇလၢႆႇဢတ်ႉမၼ်ႇ (Adman Sea) တၢင်းၵႂၢင်ႈမီး 308,000 လၵ်းပၼ်ႇမူၼ်းသေ တၢင်းလိုၵ်ႉမီး 2,854 ထတ်း။
ပၢင်ႇလၢႆႇႁွင်ႇ (North Sea) တၢင်းၵႂၢင်ႈမီး 222,100 လၵ်းပၼ်ႇမူၼ်းသေ တၢင်းလိုၵ်ႉမီး 308 ထတ်း။
ပၢင်ႇလၢႆႇလႅင် (Red Sea) တၢင်းၵႂၢင်ႈမီး 169,100 လၵ်းပၼ်ႇမူၼ်းသေ တၢင်းလိုၵ်ႉမီး 1,611 ထတ်း။
ပၢင်ႇလၢႆႇၿေႃးလ်ထိၵ်ႉ (Baltic Sea) တၢင်းၵႂၢင်ႈမီး 163,000 လၵ်းပၼ်ႇမူၼ်းသေ တၢင်းလိုၵ်ႉမီး 180 ထတ်း။

(12) ပၢင်ႇလၢႆႇလႅင် (Red Sea) တၢင်းၵႂၢင်ႈမီး 169,100 လၵ်းပၼ်ႇမူၼ်းသေ တၢင်းလိုၵ်ႉမီး 1,611 ထတ်း။
(13) ပၢင်ႇလၢႆႇၿေႃးလ်ထိၵ်ႉၸ် (Baltic Sea) တၢင်းၵႂၢင်ႈမီး 163,000 လၵ်းပၼ်ႇမူၼ်းသေ လိုၵ်ႉ 180 ထတ်း။
ပၢင်ႇလၢႆႇမႅတ်ႇထေးရီးယၢၼ်း ၼႆႉ ပဵၼ်ၽိတ်ႇ ၼမ်ႉသမုတ်ႉတရႃႇဢတ်ႉလၼ်ႇတိၵသေ ၶႂ်ႈၸမ်ပဵၼ် ပၢင်ႇလၢႆႇၼိူဝ်ၵုင်းဝႆႉယဝ်ႉ။ ၽၢႆႇႁွင်ႇမၼ်း ပဵၼ်မိူင်းယူးရူပ်ႉ၊ ၽၢႆႇၸၢၼ်း ပဵၼ် ဢႃႇၾရိၵ၊ ၽၢႆႇဢွၵ်ႇ ပဵၼ်ၵုၼ်လူင်ဢေးသျႃး လွမ်ႉႁွပ်ႈဝႆႉယဝ်ႉ။ တၢင်းၵႂၢင်ႈမီး 965,000 လၵ်းပၼ်ႇမူၼ်းသေ သိုပ်ႇၵၼ်တင်း ၼမ်ႉသမုတ်ႉတရႃႇ ဢတ်ႉလၼ်ႇတိၵသေ တီႈဢၼ်သိုပ်ႇၵၼ်ၼၼ်ႉ ႁွင်ႉဝႃႈ ဝႅဝ်ႇၼမ်ႉၵျီႇၿရေႃႇလ်ထိူဝ်ႇသေ ၵႂၢင်ႈမွၵ်ႈ 9 လၵ်း (14 ၵီႇလူဝ်ႇမီႇထိူဝ်ႇ)ၵူၺ်း။
ပၢင်ႇလၢႆႇမႅတ်ႇထေးရီးယၢၼ်း ဢၼ်မီးၼႂ်းၵႄႈၵၢင် ယူးရူပ်ႉ၊ ဢေးသျႃး လႄႈ ဢႃၾရိၵၼႆႉ ၸဵမ်မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇမိူဝ်ႈၵႃႉ တိုၼ်းပဵၼ် ဢွင်ႈတီႈ ၵိုၵ်းပိုၼ်းၵမ်ႇၽႃႇမႃးယဝ်ႉ။ မိူင်းဢီႇတလီႇ၊ မိူင်းၵရိၵ်ႉ၊ မိူင်းပႃႇလႅတ်ႉသတၢႆး၊ မိူင်းဢီႇၵျိပ်ႉ ဢၼ်လွမ်ႉႁွပ်ႈဝႆ့ ပၢင်ႇလၢႆႇမႅတ်ႇထေးရီးယၢၼ်းၼႆႉ ပဵၼ်မိူင်းဢၼ်ယၢမ်ႈမီး ၽိင်ႈငႄႈသုင် ၽိင်ႈငႄႈၵဝ်ႇၵႄႇႁိုင်လူင်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ် ပၢင်ႇလၢႆႇမႅတ်ႉထေးရီးယၢၼ်းၼႆႉ ယင်းတိုၵ်ႉပဵၼ်ဝႆႉ ဢွင်ႈၵႃႉၶၢႆၼႂ်းၵမ်ႇၽႃႇ၊ ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈ ၵပ်းသိုပ်ႇၵူႈၽၢႆႇၵူႈပႃႈ၊ ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈယမ် သိုၵ်းၼႂ်းၵမ်ႇၽႃႇ တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ်ယူႇ။ ပၢင်ႇလၢႆႇဢၼ်ၼႆႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၵုၼ်လိၼ်ပေႃးၶႂ်ႈႁွပ်ႈဝႆႉလႄႈ ၶႂ်ႈငၢႆးမိူၼ် ၼွင်ၼမ်ႉလူင်ဝႆႉၵူၺ်း၊ ဝႅဝ်ႇဢၼ်ၸပ်းသႂ်ႇ သမုတ်ႉတရႃႇ ဢတ်ႉတလၢၼ်ႇတိတ်ႉၸ်ၼၼ်ႉ ၵူၺ်းၵႂၢင်ႈမွၵ်ႈ 12 လၵ်းၵူၺ်းသေ ႁွင်ႉဝႃႈ ဝႅဝ်ႇၵျီႇၿရေႃႇလ်ထိူဝ်ႇၼႆယဝ်ႉ။

ႁွင်ႈမိူင်သူးဢႅတ်ႉၼၼ်ႉတႄႉ ဢဝ်ပၢင်ႇလၢႆႇ မႅတ်ႉထေးရီးယၢၼ်း ၵပ်းသိုပ်ႇပၼ် ပၢင်ႇလၢႆႇ ဢႃႇရေႇဝိယ လႄႈ သမုတ်ႉတရႃႇ ဢိၼ်ႇတရိယယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉတီႈ ပၢင်ႇလၢႆႇမႅတ်ႉထေးရီးယၢၼ်းၼႆႉသေ မီးမႃးထႅင်ႈ ပၢင်ႇလၢႆႇၽႄတင်းၼမ်လူးၵွၼ်ႇ၊ ပၢင်ႇလၢႆႇၽႄၸိူဝ်းၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ် ပၢင်ႇလၢႆႇတိတ်ႉရီးၼီးယၢၼ်း၊ ပၢင်ႇလၢႆႇဢေႇတရီႇယႅတ်ႉတိၵ်ႉၸ် လႄႈ ပၢင်ႇလၢႆႇဢၢႆႇဢူဝ်းၼီးယၢၼ်း ဢၼ်လွမ်ႉႁွပ်ႈ မိူင်းဢီႇတလီႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ပဵၼ်ထႅင်ႈ ပၢင်ႇလၢႆႇဢီႇၵျီးယၢၼ်း ဢၼ်မီးၽၢႆႇဢွၵ်ႇ မိူင်းၵရိၵ်ႉ၊ ပၢင်ႇလၢႆႇလမ် ဢၼ်မီးၽၢႆႇၸၢၼ်း မိူင်းရသျႃး ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးၼပ်ႉသွၼ်ႇပႃး ပၢင်ႇလၢႆႇၽႄၸိူဝ်းၼၼ်ႉၸိုင် ပၢင်ႇလၢႆႇမႅတ်ႉထေးရီးယၢၼ်းၼႆႉ ၵႂၢင်ႈယူႇမွၵ်ႈ 1,145,100 လၵ်းပၼ်ႇမူၼ်းယဝ်ႉ။