ပရမ်ႇမၼသုၼိ ၵေႃႉမျၢတ်ႈတွၼ်ႈသုတ်း

သူႇရိယတႃဝၼ်းၼႆႉ ဢီးပၢၵ်ႈပႅတ်ႈတၢင်းလပ်းသိင်ႇသေ ၽုတ်းဢွၵ်ႇမႃးယဝ်ႉ။
မိူဝ်ႈၶၢဝ်းယၢမ်းၼၼ်ႉ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ဢွၼ်ဢဝ်ရႁၢၼ်းသေ ယေႃးၶိင်းၶဝ်ႈမႃးၼႂ်း မိူင်းရႃႇၸၵျူဝ်ႇ တိူင်းမႃႇၵထၼၼ်ႉယူႇ။

သုၼိတ ၵေႃႉဢၼ်ပဵၼ်ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ၼႆႉ ဢဝ်ယူးၶႅမ်းမၼ်း ပတ်းယုၵ်းယၢၵ်းယူႇသေ ၸင်ႇမုင်ႈႁၼ်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈတင်း သင်ႇၶႃႇၶဝ်ယေႃးၶိင်းမႃး။ ႁၼ်ၶဝ်ၸဝ်ႈ ဢဝ်မၢၵ်ႇတႃသုမ်ႈလူင်းတၢင်းတႂ်ႈသေ ပႆႇမႃးလွႆးလွႆးလႄႈ လီဝႆႈသႃၵိူဝ်းယမ်ၼႃႇ။ ၽွင်းၶဝ်ၸဝ်ႈ ၽႅဝ်မႃးပႃႈၼႃႈမၼ်းၼၼ်ႉ သုၼိတၼႆႉ ဢွၵ်ႇၸႂ်ၸႂ်ၵိူဝ်းယမ်ႁႅင်းၼႃႇလႄႈ ပေႃးသၼ်ႇဝႆဝႆႉယဝ်ႉ။ ၽွင်းလႆႈႁၼ်ၼႃႈတႃႁၢင်ႈၾၢင်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈသပ်ႉပၢႆႇလီၼႃႇလႄႈ ႁူဝ်ၸႂ်တွတ်ႇသေ ၸူမ်းသိူဝ်းၼႃႇလႄႈ ၼမ်ႉတႃပေႃးလႆလူင်းၵႅမ်ႈမၼ်းယူႇ။ ၽွင်းၼၼ် မၼ်းၸင်ႇယုၵ်ႉမိုဝ်းဝႆႈသႃၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈယူႇယဝ်ႉ။ ၸႂ်မၼ်းတွတ်ႇတဵၼ်ႈၼႃႇလႄႈ ၶေႃႈၵႂၢမ်းဢၼ်ဝႃႈ "ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈဢိူဝ်ႈၼႆႉ" ဢွၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ တေႃႉတႄႉပူၼ်ႉသူပ်းၵွႆး။ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈတႄႉ ႁၼ်လွင်ႈတူင်ႉၼိုင်မၼ်း ငဝ်ႈတေႃႇပၢႆယူႇ။

သုၼိတၼႆႉ ၽွင်းလႆႈႁၼ်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈၼၼ်ႉ ဝူၼ်ႉမႅၼ်ႈလွင်ႈၸၢတ်ႈပၢၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇတႅမ်ႇယေႃႈသေ ယိၼ်းပဵၼ်ဢၼ်ၸႂ်ဢမ်ႇလီဝႆႉ။ ၵဝ်ၼႆႉ ၸဵမ်မိူဝ်ႈၵိူတ်ႇမႃးၼၼ်ႉ လႆႈပဵၼ်ၵူၼ်းၸၢတ်ႈပၢၼ်တႅမ်ႇလႄႈ လႆႈၶၢမ်ႇတၢင်းပိူၼ်ႈမၢင်ပႅတ်ႈယဝ်ႉ။ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ဢၼ်ၵဝ်လႆႈႁၼ်ယူႇယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉ ပဵၼ်ၸၢဝ်းသႃႇၵီႇသေ ပဵၼ်ၶိူဝ်းဢၼ်မျၢတ်ႈတွၼ်းယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၵွပ်ႈၸၢတ်ႈတႅမ်ႇသုင်သေ ၵေႃႉငဝ်းၵဝ်ၼႆႉ ဢမ်ႇလီၵႂႃႇတူၵ်းသႂ်ႇၼိူဝ်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉသေ ၸင်ႇငိူင်ႉဝႄႈပၢႆတၢင်းပၼ်။ သုၼိတ ၵေႃႉဢၼ်ၼွမ်းတူဝ်ယူႇၼႆႉ ပဵၼ်ၵေႃႉလႆႈၶၢမ်ႇၽူႈၸိူဝ်းယိပ်းၵမ်တြႃးပိူင်တၢႆၶဝ် ပႄႉၵိၼ်ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈႁူႉထိုင်ယူႇ။ ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈၼႆႉ ၸင်ႇဝႆႉၸႂ်မႁႃႇၵရုၼႃႇသေ ႁွင်ႉဢဝ်သုၼိတဝႃႈ "လုၵ်ႈႁၵ်ႉၵဝ် မႃႈတီႈၼႆႈလႄႈ" ၼႆယူႇယဝ်ႉ။

ပေႃးလႆႈငိၼ်းသဵင်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈႁွင်ႉမၼ်းၵေႃႈ တၢင်းၸူမ်းသိူဝ်းသုၼတၼႆႉ ယွၼ်ႈထိုင်ဢွၵ်းလုပ်ႇၵႂႃႇ။ သုတိတၼႆႉ တင်ႈၵၼ်ႈၸႂ် တင်းသုတ်ႉၵႂႃႇႁိမ်းၸမ်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈသေ သၼ်ႇသၼ်ႇသၢႆသၢႆ ဝႆႈသႃၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈယူႇယဝ်ႉ။ ယၢမ်းၼၼ်ႉ သုၼိတၼႆႉ လႆႈၶုၺ်ႉႁၼ်(ၶၢမ်ႇၸႃး) တၢင်းငမ်းယဵၼ် ဢၼ်ဢမ်ႇမိူၼ်တၢင်ႇဢၼ်ၼၼ်ႉ ၵမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၸင်ႇလဝ်ႈလၢတ်ႈတီႈၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈဝႃႈ "ၶႅၼ်းတေႃႈ ပၼ်ၶႃႈႁဝ်းလႆႈသေႃႉႁူမ်ႈတႂ်ႈတိၼ်ၸဝ်ႈႁဝ်းသေၵမ်း ၶႅၼ်းတေႃႈ ႁႂ်ႈၶႃႈလဝ်လႆႈႁဵၻ်းပဵၼ်ရႁၢၼ်းသေၵမ်းတီႈၶႃႈ" ၼႆယူႇယဝ်ႉ။

ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ၽူႈမီးမႁႃႇၵရုၼႃႇၼၼ်ႉ ၸင်ႇပူင်ၵႂၢမ်းဝႃႈ "ဢေးႁိၽိၵ်ႉၶု၊ မႃးလႄႈရႁၢၼ်းဢိူၺ်း" ဝႃႈၼႆ။ ၼႂ်းၸႂ်သုၼိတၼႆႉ မိူၼ်ၼင်ႇလႆႈၶၢမ်ႇတၢင်းဢုမ်ႈႁွပ်ႇလုပ်ႈပၼ်သေ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈၵေႃႈ ၸင်ႇႁွင်ႉဢဝ် သုၼိတမိူဝ်းထိုင်ၵျွင်းဝေႇလုဝၼ်ႇယဝ်ႉ သွၼ်ပၼ်ၵၢၼ်တြႃးဝိပသ်သၼႃႇယူႇယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈႁူႉႁၼ်မေႃတြႃးဝိပသ်သၼႃႇယဝ်ႉၵေႃႈ ၸင်ႇၶဝ်ႈၵႂႃႇၼႂ်းထိူၼ်ႇသေ ႁဵတ်းၵၢၼ်တိုဝ်းၵမ်တြႃးလႄႈ ၸင်ႇလႆႈႁူႉႁၼ်တူဝ်ထူပ်းၵႂႃႇ လွင်ႈတြႃးမၢၼ်ႇမႅၼ်ႈဢၼ်ဝႃႈ ဢိတ်ႉၸ ဢၼ်ဢမ်ႇမၼ်ႈၵိုမ်း၊ တုၵ်ႉၶ ဢၼ်ၶၢၼ်ၸႂ်၊ ဢၼတ်ႉတ ဢၼ်ဢမ်ႇၸႂ်ႈၵဝ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ ႁဵၻ်းၼၼ်သေ သိုပ်ႇၶတ်းၸႂ်တိုဝ်းၵမ်ၵႂႃႇလႄႈ ၸင်ႇပၢၵ်ႈလႆႈတၼ်ႇႁႃႇ-ဢၼ်မိုတ်ႈမၵ်ႉၸပ်းပႅၼ်း၊ တေႃးသ-ဢၼ်လီႁင်ႈၸင်းပႅင်း၊ မေႃးႁ-ဢၼ်ႁူၺ်းၸၼ်ၽၢမ်းတႃၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵႂႃႇယူႇယဝ်ႉ။ မႄးပွင်ၵုမ်းၵမ်လႆႈၸႂ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇလီလီယဝ်ႉလႄႈ ၸင်ႇပဵၼ်သေႃးတႃႇပၢၼ်ႇၵႂႃႇ၊ သိုပ်ႇယဝ်ႉ လႆႈပဵၼ် သၵတႃႇၵၢမ်ႇ၊ ဢၼႃႇၵၢမ်ႇသေ လႆႈပဵၼ်ရႁၢၼ်းတႃႇၵႂႃႇယူႇယဝ်ႉ။

တပေၼ ၿြႁ်မႃၸရိယေၼ၊ သံယမေၼ ꩪမ်မေၼၸ၊
ဢေတေၼ ၿြႁ်မၼေႃ ႁေႃတိ၊ ဢေတံ ၿြႁ်မꧣ မုတ်တမံ။
(ထေရၷႃထႃ ႖႓႑၊ သုၼိတတ်ထေရၷႃထႃ)

ယွၼ်ႉလွင်ႈႁူႉႁၼ်ၸႅင်ႈလႅင်းပွင်ႇ၊ လွင်ႈယူႇႁင်းၵွႆးၵေႃႉလဵဝ် လွင်ႈဢူတ်းယိူၼ်ႉလႄႈ လွင်ႈၶတ်းၸႂ်ၶၵ်းၵႆႉသေ ၸင်ႇလႆႈပဵၼ်ပရမ်ႇမၼယဝ်ႉ။ ၽူႈၵေႃႉၼၼ်ႉ ၸင်ႇပဵၼ်ပရမ်ႇမၼ ၵေႃႉမျၢတ်ႈတွၼ်းသုတ်းယဝ်ႉ။

ႁူမ်ႈတုမ်ၵၼ်လႄႈ ၸဝ်ႈၽူႈလီၶဝ်တင်းလၢႆဢိူၺ်း။ ႁဝ်းဢွၼ်ၵၼ်ၼွမ်းႁူဝ်ဝႆႈသႃတေႃႇ သုၼိတ ပၢၵ်ႇၵမ်း ဢၼ်ပဵၼ်ၵေႃႉလုၵ်ႈတီႈၸိူဝ်ပၢၼ်ပဵၼ်ၵူၼ်းပတ်းယူးသေ လႆႈပဵၼ်မႃးပရမ်ႇမၼ ၼၼ်ႉသေၵမ်းလူၺ်ႈ။

ၽိုၼ်ဢိင်

ၼႃႈလိၵ်ႈ ႖႖၊ ပပ်ႉ - ႁၢင်ႈပိုၼ်းပုတ်ႉထၸဝ်ႈ| တႅမ်ႈ - သြႃႇလူင်ဢူးၵူဝ်ႇဢိင်ႇၵႃႇ (ၽူႈၼႄတြႃးဝိပသ်သၼႃႇလုမ်ႈၾႃႉ)