ငဝ်ႈႁၢၵ်ႈတၢင်းတူၵ်းတႅမ်ႇတႆး
တႆးၼႆႉမီးပိုၼ်း တႆးမီးလိၵ်ႈမီးလၢႆး မီးၾိင်ႈငႄႈၾိင်ႈထုင်း မႃးၶၢဝ်းႁိုင်ဢၢၼ်ႇႁူဝ်ႁဵင်ပီ ထိုင်မႃးဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ၵွပ်ႈသင်တႆးသမ်ႉ ပႆႇႁၼ်ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင်မိူၼ်ပိူၼ်ႈ ပႆႇလႆႈၶၢမ်ႇၸေးၸိမ်ႇလွင်ႈလႆႈယူႇလွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃ ၵတ်းꧦ ယဵၼ်ꧦ မိူၼ်ပိူၼ်ႈ တႆးၵုမ်ႇလႆႈၵူဝ်လႆႈပႆၢႈ လႆႈပဵၼ်ၶႃႈပိူၼ်ႈယူႇတိၵ်းꧦ လိူဝ်ၼၼ်ႉဢမ်ႇၵႃးၵွပ်ႈသင် တႆးတိုၵ်ႉတႅၵ်ႇၵၼ် ၽိတ်းၵၼ် ၵွပ်ႈဢမ်ႇမေႃဢွမ်ႇလွမ်ႈၽွမ်ႉၵၼ်လႄႈ ၼႃႈၵၢၼ်ၵူႈလွင်ႈꧦ ဢၼ်ထုၵ်ႇလီႁူမ်ႈသၢင်ႈၸွမ်းၵၼ် ႁႂ်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈၵႂႃႇတၢင်းၼႃႈ ၵုမ်ႇယႃႉၵၼ်ၸၼ်ၵၼ်လူင်းၵူၺ်း မၼ်းၸင်ႇ မီးၵႂၢမ်းထၢမ်ၶိုၼ်ႈမႃးဝႃႈ ꧦငဝ်ႈႁၢၵ်ႈ တၢင်းတူၵ်းတႅမ်ႇတႆးၼႆႉပဵၼ်သင်ꧦ တီႈၼႆႈတေဢဝ်ၶေႃႈတွပ်ႇ ဢၼ်ၸဝ်ႈၶူးတိုၼ်းတႆးလႆႈႁေႃးဝႆႉ ၼႂ်းပၢင်ၽိုၵ်းၽွၼ်ႉ ၼႃႈၵၢၼ်ပုတ်ထသႃႇသၼႃႇ ပွၵ်ႈၵမ်း (4 ) တီႈဝတ်ႉၸေႈၵဝ်ႇ မိူင်းမၢဝ်းလူင် မိူဝ်ႈပီ 2013 ၼၼ်ႉ မႃးတႅမ်ႈၼေ လွင်ႈငဝ်ႈႁၢၵ်ႈတၢင်းတူၵ်းတႅမ်ႇတႆးႁဝ်း တွၼ်ႈတႃႇတေပဵၼ်ပၺ်ႇၺႃႇတၢင်းႁူႉ ဢၼ်ႁဝ်းတေလႆႈႁၼ် ႁၼ်တီႈၽိတ်းတီႈထုၵ်ႇႁဝ်းသေ သိုပ်ႇမူၼ်ႉမေးလႄႈ ၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸုင်ၸၼ်ၵၼ်ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၵႂႃႇဝၼ်းတမိူဝ်းၼႃႈ။
ၼႂ်းလိၵ်ႈႁွမ်တွမ် ငဝ်ႈႁၢၵ်ႈတၢင်းတူၵ်းတႅမ်ႇတႆး ႁူဝ်ၼႆႉ ၸဝ်ႈၶူးတိုၼ်းတႆးလႆႈ ၸႅၵ်ႇပဵၼ်ႁူဝ်ၶေႃႈယႂ်ႇသွင်ၶေႃႈ 1.ၵွပ်ႈတႆးဢမ်ႇမီးႁႅင်းၼမ်ႉၸႂ်ႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈတႄႉꧦ 2.ၵွပ်ႈတႆးႁဝ်းဢမ်ႇၸွမ်းၵႂၢမ်းသွၼ်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈတႄႉꧦ ဢဝ်ႁူဝ်ၶေႃႈသွင်ဢၼ်ၼႆႉသေသပ်းလႅင်းၵႂႃႇ ႁူဝ်ၶေႃႈၼိုင်ႈဢၼ်ၼၼ်ႉ လႆႈမီးႁူဝ်ၶေႃႈယွႆႈမၼ်းၸွမ်းမႃးထႅင်ႈ မၼ်းလီၶဝ်ႈၸႂ်တႄႉꧦ မိူဝ်ႈၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ လႆႈလူထွမ်ႇတူၺ်းလႄႈ ဝူၼ်ႉၶႆႈၸွမ်ႈတူၺ်းယဝ်ႉ မၼ်းထုၵ်ႇမႅၼ်ႈတႄႉꧦ ၸင်ႇလႆႈၶတ်းၸႂ်ထွတ်ႇဢဝ် ဢၼ်လႆႈထွမ်ႇမႃး မႃးပဵၼ်တူဝ်လိၵ်ႈႁႂ်ႈၵူၼ်းတၢင်းၼမ် ႁႂ်ႈပေႃးလႆႈလူ လႆႈႁူႉ ၼမ်မႃးထႅင်ႈၶႃႈယဝ်ႉ။
(ၵ) ၵွပ်ႈတႆးဢမ်ႇမီးႁႅင်းၼမ်ႉၸႂ်ႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈတႄႉꧦ
မႄးထတ်းငဝ်ႈႁၢၵ်ႈတၢင်းတူၵ်းတႅမ်ႇတႆး မၢႆၼိုင်ႈ ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၶူးဝႃႈတိုၼ်းတႆးႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ မၼ်းပဵၼ်ယွၼ်ႉတႆး ဢမ်ႇမီးႁႅင်းၼမ်ႉၸႂ်ႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈတႄႉꧦ ပေႃးႁဝ်းဢမ်ႇမီးႁႅင်းၸႂ်ႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈသုင်ၼႆ လွင်ႈတူၵ်းသုမ်း ၵူႈပိူင်ꧦ ၵေႃႈတေၸွမ်းမႃး မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇ -
- လွင်ႈၵၢၼ်ႁဵၼ်း
- လွင်ႈတၢင်းၶတ်းၸႂ် ႁဵတ်းသင်ႁဵတ်းႁႂ်ႈထိုင်တီႈ
- လွင်ႈႁူႉၵႃႈၶၼ်းၵူၼ်း လႄႈၵႃႈၶၼ်ၶၢဝ်းယၢမ်း
- လွင်ႈမေႃၶူင်သၢင်ႈ ႁဵတ်းဢွၵ်ႇ ဝူၼ်ႉဢွၵ်ႇ လွင်ႈမႂ်ႇꧦ
- လွင်ႈမေႃႁၵ်ႉႁွမ်ႇပၼ်ႁႅင်းၵၼ်၊ လွင်ႈမေႃယုမ်ႇယမ်ၼိူဝ်တူဝ်ၵဝ်ႇ လွင်ႈမေႃဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း
- လွင်ႈမီးၼမ်ႉၸႂ်ၶႂ်ႈပူၼ်ႉတၢင်းၽၢၼ် လွင်ႈမီးၼမ်ႉၸႂ်ပဵၼ်ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်
- လွင်ႈမေႃၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵၼ်ၸၵႂႃႇၸိူဝ်ႉၼႆႉ ၵေႃႈတေယူပ်ႈယွမ်းလူင်းၼႆယဝ်ႉ။
သင်ႁႅင်းၼမ်ႉၸႂ်ႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၵုမ်ႇထူၼ်ႈၼႆ ၸိူဝ်းဢၼ်လႆႈလၢတ်ႈမႃးတၢင်းၼိူဝ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ တေၵုမ်ႇထူၼ်ႈၵႂႃႇၼႆယူႇယဝ်ႉ၊ ၼမ်ႉၸႂ်ၼႆႉမၼ်းလွင်ႈယႂ်ႇၼႃႇ ၵတ်ႉသေတပေႃးဢမ်ႇမီးၼမ်ႉၸႂ်ၼႆ ပႆႇပဵၼ်ၵၢၼ်လႆႈ ၸဝ်ႈၶူးလႆႈလၢတ်ႈၼေပိူင်တႅၵ်ႈမၼ်းဢၼ်ၼိုင်ႈဝႃႈ လွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈၼၼ်ႉ လၢတ်ႈၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈလၢတ်ႈ လၢတ်ႈမႃးလၢႆပၢၵ်ႇႁဵင်ပီ ႁဝ်းၵေႃႈတေဢမ်ႇမေႃၽွမ်ႉၵၼ်လႆႈ လူဝ်ႇလဵင်ႉၼမ်ႉၸႂ် ႁႂ်ႈမေႃႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝႆႉၵွၼ်ႇ ႁဝ်းၸင်ႇတေမေႃၽွမ်ႉၵၼ်ꧦ ပိူင်တႅၵ်ႈထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈသမ်ႉ ၵူၼ်းတႆးႁဝ်းၸဵမ်ၵူၼ်းမိူင်းၶေႇ ဢၼ်လႆႈဢွၵ်ႇၵႂႃႇၼွၵ်ႈမိူင်း ဢၼ်လႆႈၵႂႃႇႁဵၼ်းၵေႃႈလီ ၵႂႃႇႁဵတ်းၵၢၼ်ၵေႃႈလီ ဢၼ်မီးၼမ်ႉၵတ်ႉသေ ဢၼ်ဢမ်ႇပွၵ်ႈမႃး ႁူမ်ႈသၢင်ႈႁႂ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းႁဝ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ မႂ်ႇသုင်ၼၼ်ႉၼမ်ၼႃႇ ၵွပ်ႈၶဝ်ၶၢတ်ႇလွင်ႈၼမ်ႉၸႂ်ႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၼႆႉဝႆႉၼႆယဝ်ႉ။
ၵွပ်ႈႁဝ်းဢမ်ႇသူင်ၵၢၼ်ႁဵၼ်းတႄႉꧦ
မႄးထတ်းၵွပ်ႈဢမ်ႇမီꧦၼမ်ႉၸႂ်ႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈတႄႉꧦ လႄႈႁဝ်းၸင်ႇဝႆႉမဝ်လွင်ႈပၺ်ႇၺုႇ ႁဝ်းဢမ်ႇသူၼ်ၸႂ် လွင်ႈၵၢၼ်ႁဵၼ်းႁူႉတႄႉꧦ သင်ဝႃႈႁဝ်းမီးၼမ်ႉၸႂ်ႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈတႄႉꧦ ၵၢၼ်ႁဵၼ်းႁဝ်းၵေႃႈ မၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈတႃႇတူဝ်ႁဝ်းၵူၺ်း၊ မၼ်းပဵၼ်တႃႇၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ႁႅင်းၶႂ်ႈၽိုၵ်းႁဵၼ်းႁဝ်း မၼ်းတေဢွၵ်ႇမႃးႁဝ်းတေမီးၼမ်ႉၸႂ် ထၢတ်ႈၸႂ်ၶႂ်ႈၽိုၵ်းႁႅင်းမႃးၼမ်လိူဝ်ၵဝ်ႇ၊ ႁႂဝ်းတေမီးတၢင်ႈၶတ်းၸႂ် တေၶၢမ်ႈပူၼ်ႉလွင်ႈယၢပ်ႇၽိုတ်ႇၵူႈလွင်ႈꧦ လႆႈ၊ သင်ပဵၼ်တႃႇတူဝ်ႁဝ်းၼႆ ႁဝ်းၶႂ်ႈႁဵၼ်းၽွင်ႈဢမ်ႇႁဵၼ်းၽွင်ႈၵေႃႈလႆႈ မၼ်းတေဢမ်ႇမီးႁႅင်း တေဢမ်ႇထိုင်တီႈလႆႈ၊ ပေႃးဝႃႈႁဝ်းမီးၼမ်ႉၸႂ်ဢၼ်ဝႃႈ တႃႇႁဵတ်းၵၢၼ်တႃႇၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ဝၼ်းလိုၼ်းမိူဝ်းၼႃႈပေႃးဝႃႈၼႆၸိုင် လွင်ႈၽိုၵ်းလွင်ႈႁဵၼ်းႁဝ်း မၼ်းၸင်ႇၽိုၵ်းလႆႈႁဵၼ်းလႆႈလီꧦ ၽိုၵ်းလႆႈၼမ်ꧦယဝ်ႉ။
ၼမ်ႉၸႂ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းႁဝ်း လႄႈၸၢဝ်ႈၶိူဝ်းပိူၼ်ႈ မၼ်းပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ် ၸၢဝ်းၶိူဝ်းဢၼ်ပိူၼ်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇသေႁဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ပိူၼ်ႈၵေႃႈမေႃႁၵ်ႉႁွမ် ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းပိူၼ်ႈသေယဝ်ႉၸင်ႇၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ။
ၶႂ်ႈပဵၼ်ၶုၼ်ၵေႃႈလီ ၶႂ်ႈမၢၵ်ႈမီးလီပဵၼ်ၵေႃႈလီ တေလႆႈမီးပၺ်ႇၺႃႇ ပေႃးဢမ်ႇမီးပၺ်ႇၺႃႇၼႆ ႁဵတ်းသင်ၵေႃႈတိုၼ်းဢမ်ႇလႆႈ၊ မိူၼ်ၵႂၢမ်းၵပ်းထုၵ်ႇတႆးမီးဝႆႉဝႃႈ ꧦပေႃးႁဝ်းၶႂ်ႈပဵၼ်ၶုၼ် ထုၵ်ႇမီးမုၼ်ပၺ်ႇၺႃႇꧦ
ပၺ်ႇၺႃႇတၢင်းမေႃဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ မၼ်းဢမ်ႇမီးမၵ်းမႆၢဝႃႈ ၶၢဝ်းယၢမ်းၼႆႉတေလႆႈႁဵၼ်း ၶၢဝ်းယၢမ်းၼႆႉတေလႆႈလိုဝ်ႈ ပႃႇမွၵ်ႇၶလူင်ၼွၵ်ႈမိူင်းၸဝ်ႈၼိုင်ႈလၢတ်ႈဝႆႉဝႃႈ ꧦၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ်လူလိၵ်ႈတႃႇသေႇ ဢဝ်ပပ်ႉၸွမ်ႇထူင် ၸွမ်ႇထွင်းတႃႇသေႇ ထွမ်ႇလႄႈတူၺ်း ႁႃဢဝ်ပၺ်ႇၺႃႇတၢင်းႁူႉယူႇတႃႇသေႇၼၼ်ႉ၊ မၼ်းမိူၼ်လႆႈၶိုၼ်ႈၸၼ်ႉၸွမ်လႄႈတိုၵ်ႉသိုပ်ႇၶိုၼ်ႈၸၼ်ႉမၼ်းသုင်ၵႂႃႇထႅင်ႈတိၵ်းꧦယဝ်ႉ၊ ထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈသမ်ႉ ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ်ႁဵၼ်းယဝ်ႉတွၵ်ႇတိူဝ်ႇယဝ်ႉၼၼ်ႉပေႃးဝႃႈၵူၼ်းၵေႃႉၼၼ်ႉ ယင်ႉလိုဝ်ႈ လွင်ႈၵၢၼ်ႁဵၼ်း ဢမ်ႇႁႃလူႁႃတူၺ်း ႁႃထွမ်ႇတၢင်းႁူႉမႂ်ႇꧦ ထႅင်ႈၼႆ မိူၼ်မၼ်းတိုၵ်ႉ သုတ်ႉလူင်းၵႂႃႇၸူး ၸၼ်ႉဢၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဵၼ်း ၸၼ်ႉၶီႈမုၵ်ႈယွႆႉၼၼ်ႉၵူၺ်းၼႆႉယူႇယဝ်ႉ။
ၵၢၼ်ႁဵၼ်းဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ တေလႆႈႁဵၼ်းတေႃႇပေႃးထဝ်ႈပေႃးတႆၢ ဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈၶၢဝ်းယၢမ်းၵႃႈၼၢႆႉ တေလႆႈလိုဝ်ႈ ၶၢဝ်းယၢမ်းၼႆႉတေလႆႈႁဵၼ်း၊ ၶိုၼ်ႈႁဵၼ်းယဝ်ႉၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး လူဝ်ႇလႆႈၶဝ်ႈပၢင်ၽိုၵ်းၽွၼ်ႉထႅမ်ထႅင်ႈ လူၸွမ်း ထွမ်ႇၸွမ်း ဝူၼ်ႉၸွမ်း လွင်ႈဝူၼ်ႉလွင်ႈႁဵတ်းတၢင်းသၢင်ႈႁဝ်းၸင်ႇၸၢင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈလႆႈယဝ်ႉ။
ထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈသမ်ႉ တေလႆႈႁႃလူပပ်ႉဢၼ်ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇ ဢၼ်ၵူၼ်းတၢင်းလၢႆၶဝ်ဝႃႈလီ ဢၼ်ပိၼ်ႇလႅၵ်ႈလၢႆးပၢႆးဝူၼ်ႉၵူၼ်းလႆႈၼၼ်ႉၼမ်ꧦ ပၢႆးဝူၼ်ႉႁဝ်းၸင်ႇလႅၵ်ႈလၢႆႈၸင်ႇလီမႃး။
မိူင်းပိူၼ်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင်ယဝ်ႉ မီးဝၢၼ်ႈမီးမိူင်းယဝ်ႉ ပိူၼ်ႈယင်းၽိုၵ်းႁဵၼ်းတႄႉꧦ ဝႃႈꧦ မီးလွင်ႈမၵ်းမၼ်းဝႃႈ ပေႃးဢႃႇယုဢမ်ႇထိုင်ၵႃႈၼၢႆႉ ၵႃႈၼၢႆႉ တေဢမ်ႇလႆႈလိုဝ်ႈၵၢၼ်ႁဵၼ်း ၼႆထႅင်ႈလူးၵွၼ်ႇ ႁဝ်းဢမ်ႇမီး ၵူၼ်းဝႃႈၸိူင်ႉၼၼ်။
ယႂ်ႇမႃးၵူႈဝၼ်း ၵူႈဝၼ်း ၼိူဝ်ႉႁဝ်းၵူၺ်းယႂ်ႇၶိုၼ်ႈမႃး ပၺ်ႇၺႃႇတၢင်ႈႁူႉႁဝ်းသမ်ႇဢမ်ႇယႂ်ႇၸွမ်းၼႆ၊ မၼ်းဢမ်ႇၸၢင်းပဵၼ်ၽွၼ်းလီသင်လႆႈတႃႇတူဝ်ႁဝ်း လႄႈတႃႇဝၢၼ်ႈတႃႇမိူင်း တႃႇၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈလႆႈ၊ ပၺ်ႇၺႃႇဢမ်ႇမီးသေၽွႆ ႁူႉလႆႈၶွႆဢၢမ်းပိူၼ်ႈ၊ ၵွပ်ႈဢမ်ႇမီးပၺ်ႇၺႃႇ တႆးၸင်ႇလႆႈတူၵ်းတႅမ်ႇယဝ်ႉ။
ၵွပ်ႈႁဝ်းၵူၺ်းပဵၼ်တၢင်းမေႃဢၢႆႈသူးလႆၢး
မႄးထတ်းꧦဢၢႆႈသူးလၢႆး ၵတ်ႉယူႇႁႅင်းယူႇၵူၺ်းၵႃႈသမ်ႇဢမ်ႇလႆႈ ၼၢင်းၸမ်းပူး ဢလွင်ႈသႅင်မိူင်းၵူၺ်းလႆႈၵႂႃႇꧦ ၸဝ်ႈၶူးတိုၼ်းတႆး လႆႈယုၵ်ႉဢဝ်ဢပုမ်ႇတႆးလွင်ႈၼၢင်းၸမ်းပူးၶိုၼ်ႈမႃး သပ်းလႅင်းပဵၼ်ပိူင်တႅၵ်ႈၼေႁဝ်း ပေႃးဢမ်ႇလႆႈလူဢပုမ်ႇၼၢင်းၸမ်းပူးမႃးၵေႃႈ တေၵင်ဝႆႉ ၵူၺ်းၵႃႈဢၼ်ၸဝ်ႈၶူးၶႂ်ႈဝႃႈတႄႉ တၢင်းမေႃဢၼ်ႁဝ်းၽိုၵ်းၼႆႉ ႁဝ်းႁူႉဢိတ်းႁူႉဢွတ်းၵူၺ်း ဢၼ်လႂ်ၵေႃႈဢမ်ႇၽိုၵ်းႁႂ်ႈထိုင်ဢွင်ႈထိုင်တီႈ ၽိုၵ်းထိုင်လွၼ်ႉထိုင်ၵႅၼ်မၼ်း မၼ်း ၸင်ႇဢမ်ႇၸႂ်ႉတိုဝ်းလႆႈတႄႉꧦ ဢမ်ႇထိုင်တီႈထိုင်တၢင်းမၼ်းတႄႉꧦ ဢမ်ႇဢွၵ်ႇၸိုဝ်ႈဢွၵ်ႇသဵင်မၼ်းတႄႉꧦ ၼႆႉပဵၼ်လွၼ်ႉၵႅၼ်မၼ်းယဝ်ႉ။
လွင်ႈတၢင်းယၢမ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ မၼ်းၵၢႆပဵၼ်ၾိင်ႈယၢမ်ႈ ၵူၼ်းမိူင်းဝၼ်းဢွၵ်ႇႁဝ်းဝႃႈ ႁူႉၵူႈမဵဝ်း မေႃၵူႈမဵဝ်းၵူၺ်းၵႃႈသမ်ႉဢမ်ႇႁူႉတႄႉꧦ၊ ၵူၺ်းမိူင်းတူၵ်းၶဝ်သမ်ႉ ၶဝ်ဢမ်ႇဢဝ်ၼမ် ဢဝ်ၼိုင်ႈဢၼ်ၵူၺ်း ပေႃးဝႃႈတေလဵပ်ႈႁဵၼ်းသင်ၼႆ ၶဝ်တေပၵ်းၸႂ်သႂ်ႇ ဢၼ်ၼၼ်ႉၵူၺ်း တၢင်ႇဢၼ်တေဢမ်ႇဢဝ်ယဝ်ႉ။
ႁဝ်းၸင်ႇလႆႈႁၼ်ဝႃႈ ၶိူင်ႈၸႂ်ႉၶူဝ်းတိုဝ်း ဢၼ်ၶိုတ်းၵၢပ်ႈၶဝ် ၵမ်ႉၼမ်ပဵၼ်ၵူၼ်းမိူင်းဝၼ်းတူၵ်းၶဝ် ပဵၼ်ၵူၼ်းၶူင်သၢင်ႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇၵမ်ႉၼမ်၊ ဢမ်ႇဝႃႈတေပဵၼ် ႁိူဝ်းမိၼ် ႁိူဝ်းၸၢၵ်ႈ ၽူင်း ၵႃး ၶိူင်ႈၸၢၵ်ႈ ၶိူင်းဢၢႆႇထီႇၶဝ်တေၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉ ၶဝ်ၵူၺ်းတေၽိုၵ်းမဵဝ်းလႂ်ၵေႃႈၽိုၵ်းမဵဝ်းၼၼ်ႉႁႂ်ႈပေႃးလူင်ႉလႅၼ်ႇတႄႉꧦ လႄႈၸႂ်ႉလႆႈ။
ပေႃးဝႃႈတေလဵပ်ႈႁဵၼ်း လွင်ႈတူဝ်သတ်းတရိတ်ႉသၢၼ်ႇၼႆၵေႃႈ ပၵ်းၸႂ်သႂ်ႇဢၼ်ၼၼ်ႉဢၼ်လဵဝ်ၵူၺ်း၊ ၶဝ်တေပႃးဢဝ်ၶူဝ်းၶဝ် ယၢၼ်ဝၢၼ်ႈယၢၼ်ႁိူၼ်း သေၶဝ်ႈၵႂႃႇယူႇၼႂ်းထိူၼ်ႇ သမ်ႉဢမ်ႇၵႂႃႇယူႇၼိုင်ႈပီၵူၺ်း ၵႂႃႇယူႇပဵၼ်သိပ်းပီ သၢဝ်းပီ ၸင်ႇတႅမ်ႈလိၵ်ႈဢွၵ်ႇမႃး ႁဵတ်ႈဝီႇတီႇဢူဝ်ႇမႃး ႁႂ်ႈၵူၼ်းတၢင်းၵမ်ႇၽႃႇၶဝ်လႆႈႁဵၼ်းႁူႉၸွမ်း ၸင်ႇလႆႈသဵင်လိုဝ်းလင်ၵႂႃႇတင်းၵမ်ႇၽႃႇၵမ်းလဵဝ်။
ႁဝ်းတေၽိုၵ်းသင် ႁဝ်းတေႁဵတ်းသင်သေဢမ်ႇဝႃႈ တေလႆႈလိူၵ်ႈၼိုင်ႈဢၼ် သွင်ဢၼ်ၵူၺ်းၵေႃႈပေႃးယဝ်ႉ၊ ယႃႇလိူၵ်ႈၼမ် မိူဝ်ႈလိူၵ်ႈယဝ်ႉ ၽိုၵ်းႁႂ်ႈထိုင်တီႈ ႁႂ်ႈပေႉလီꧦ ယႃႇပဵၼ်တၢင်းမေႃဢၢႆႈသူးလၢႆး ဢၼ်ဢမ်ႇပေႉလီꧦ သေဢၼ် ၼၢင်းၸမ်းပူးၵေႃႈဢမ်ႇလႆႈ ဢလွင်ႈသႅင်မိူင်းၵူၺ်းလႆႈၵႂႃႇ။
သႅင်ၵူႇႁိူင်းသႅပ်းလႅင်းထႅမ်။ ။တီႈၼႆႈၸဝ်ႈၶူးသုၶမ်းၵေႃႈလႆႈလၢတ်ႈသွၼ်ဝႆႉဝႃႈ တႆးႁဝ်းၼႆႉမၼ်းပဵၼ်ၵွပ်ႈယိၼ်ႊ (ၼိူဝ်ႉလိူတ်ႈ) ႁဝ်းႁႃႉ ဢၼ်ႁဝ်းႁဵတ်းသင်ၵေႃႈ ဢမ်ႇထိုင်တီႈမၼ်းတႄႉꧦ သေဢၼ်၊ ႁဝ်းဢမ်ႇမီးဢၼ်ဝႃႈ ႁဵတ်းသေဢၼ်ꧦ ႁႂ်ႈပိူၼ်ႈသမ်ႉပေႃးဝႃႈႁင်းႁဝ်းဝႃႈ ယွင်ႇၸွမ်းမၼ်း (crazy about it) ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉလႆႈ ပေႃးႁဝ်းႁဵတ်းသင်ႁဵတ်းတႄႉꧦ ႁဵတ်းႁႂ်ႈထိုင်တီႈ ပဵၼ်ၸဝ်ႈပၢႆးမွၼ်းပၢႆးၸၼ်ႁၢင်ႈၵေႃႈ ၸၼ်တေႃႇပေႃးတၢႆ တႅမ်ႈလိၵ်ႈၵေႃႈတႅမ်ႈတေႃႇပေႃးတၢႆ ႁဵတ်းသင်ႁဵတ်းတႄႉꧦ ႁူႉတႄႉꧦ ၼႆ ႁဝ်းတေၶိုၼ်ႈယႂ်ႇလိူဝ်သေၼႆႉၼႆယူႇ။
တီႈၼႆႈတေယွၼ်းထႅမ်ထႅင်ႈဢိတ်းၼိုင်ႈ လွင်ႈႁဵတ်းသင်ႁဵတ်းႁႂ်ႈထိုင်တီႈ လိူၵ်ႈႁဵတ်းလွင်ႈဢၼ်ႁဝ်းလႆႈၸႂ် ၼၼ်ႉ၊ ၵူၼ်းမိူင်းဝၼ်းတူၵ်းၶဝ်တေမီးၶေႃႈၵႂၢမ်းဢၼ်ၼိုင်ႈဝႃႈ-
ၶတ်းၸႂ်ႁဵၼ်းႁႂ်ႈႁူႉၵူႈမဵဝ်းꧦ ၵူၺ်းၵႃႈသမ်ႉႁႂ်ႈႁူႉၵူႈမဵဝ်းꧦ သေဢၼ်ꧦ ဢၼ်ၼိုင်ႈ
- Thomas Huxley
ၵၢၼ်ႁဵၼ်းမိူင်းဝၼ်းတူၵ်း ၸွမ်ႇၼင်ႇလႆႈႁဵၼ်းႁူႉမႃး မၼ်းတေမီးဝႃႈ မိူဝ်ႈၵေႃႉလဵၵ်ႉၼၼ်ႉ ပၼ်လုၵ်ႈႁဵၼ်းၶဝ်ႁဵၼ်းတူၺ်းၵူႈဢၼ်ꧦ မိူဝ်ႈၶဝ်ၵေႃႉယႂ်ႇၸၼ်ႉယႂ်ႇမႃးယဝ်ႉ ၽႃႇသႃႇဢၼ်လူဝ်ႇႁဵၼ်းၼၼ်ႉ တေဢေႇလူင်း လုၵ်ႈႁဵၼ်းတေလႆႈ လိူၵ်ႈဝႃႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇသူၼ်ၸႂ်ဢၼ်လႂ်တႄႉꧦ ၶဝ်တေလႆႈလိူၵ်ႈႁဵၼ်းဢၼ်ၼိုင်ႈႁႂ်ႈပႄႉလီꧦ မိူဝ်ႈလဵၵ်ႉလုၵ်ႈႁဵၼ်းၶဝ်လႆႈသွၵ်ႈႁႃလွင်ႈဢၼ်တူဝ်ၵဝ်ႇလႆႈၸႂ် ယႂ်ႇမႃးၶဝ်ႈလႆႈလိူၵ်ႈႁဵၼ်းလွင်ႈၼၼ်ႉတႄႉꧦ ၵၢၼ်ႁဵၼ်းပၼ်ႁႅင်းၸိူင်ႉၼႆ ၶဝ်ၸင်ႇႁဵတ်းသင်ႁဵတ်းလႆႈထိုင်တီႈ ၼႆႉပဵၼ်တၢင်ႈႁၼ်ထိုင်ထႅမ်ထႅင်ႈၸွမ်းၼင်ႇၸဝ်ႈၶူးတိုၼ်းတႆးႁဝ်းၶႃႈလႆႈသပ်းလႅင်းမႃးၶႃႈယဝ်ႉ။
ၵွပ်ႈႁဝ်းဢမ်ႇႁူႉၵႃႈၶၼ်ၵူၼ်း လႄႈၵႃႈၶၼ်ၶၢဝ်းယၢမ်းတႄႉꧦ
မႄးထတ်းၵႃႈၶၼ်ၵူၼ်းဢၼ်ႁဝ်း ဢၼ်လႆႈမႃးၼႆႉ ႁဝ်းၵေႃႈဢမ်ႇမေႃဝႆႉၵႃႈၶၼ်မၼ်း ပေႃးတူၺ်းၼႂ်းလိၵ်ႈထမ်းတြႃး ဢၼ်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈႁေႃးဝႆႉၼၼ်ႉ၊ တႃႇတေပဵၼ်ၵူၼ်ႈမႃးၼႆႉ မၼ်းယၢပ်ႇၵႃႈႁိုဝ်ၼႆၵေႃႈ တႆးႁဝ်းဢမ်ႇဝႆႉယႂ်ႇ၊ ဢၼ်ႇႁူႉၵႃႈၶၼ်မၼ်းတႄႉꧦ မိူင်းဢၼ်ပိူၼ်ႈဢမ်ႇၸႂ်ႈပုတ်ႉထၽႃႇသႃႇၼၼ်ႉ ပိူၼ်ႈယင်းဝႆႉၵႃႈၶၼ်ၵူၼ်းတႄႉꧦ။
တႃႇတေပဵၼ်ၵူၼ်းမႃးၼႆႉ ၸွမ်းၼင်ႇၶေႃႈသင်ႇသွၼ်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ႁဝ်းလႆႈၵေႃႇသၢင်ႈပႃႇရမီႇ မႃး လၢႆၸၢတ်ႈ လၢႆပၢၼ်သေ ၸင်ႇလႆႈမႃးပဵၼ်ၵူၼ်းမႃး၊ ဝၢႆးသေႁဝ်းတၢႆၵႂႃႇၸၢတ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ၊ ႁဝ်းတေၵႂႃႇပဵၼ်မဵဝ်းသင် တေမႃးပဵၼ်ၵူၼ်းႁႃႉ ဢမ်ႇမႃးပဵၼ်ၵူၼ်းႁႃႉ ႁဝ်ႈၵေႃႈဢမ်ႇႁူႉလႆႈ။
ၵွပ်ႈႁဝ်ႈဢမ်ႇႁူႉၵႃႈၶၼ်ၵူၼ်းသေယဝ်ႉ၊ ႁဝ်းၸင်ႇဝႆႉမဝ်ၵႃႈၶၼ်ၵူၼ်း ႁဝ်းၸင်ႇဝႆႉမဝ် ၵႃႈၶၼ်ၶၢဝ်းယၢမ်းထႅင်ႈ၊ ၶၢဝ်းယၢမ်းၼႆႉမၼ်းမီးၵႃႈၶၼ် ပေႃးထၢမ်ဝႃႈ ႁဝ်ႈၸွင်ႇၶႂ်ႈႁႂ်ႈဢႃႈသၢၵ်ႈယၢဝ်း ၵူႈၵေႃႉတေတွပ်ႇဝႃႈ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈဢႃႇသၢၵ်ႈယၢဝ်းယူႇ ၵူၺ်းၵႃႈႁဝ်းၶိုၼ်းမႃးထၢမ်တူၺ်းတူဝ်ၵဝ်ႇဝႃႈ ပေႃးဢႃႈသၢၵ်ႈယၢဝ်းယဝ်ႉသမ်ႉတေႁဵတ်ႈသင်။
မၢင်ၸိူဝ်းၼွၼ်းလုၵ်ႉလႃႈ မၢင်ၸိူဝ်းၼွၼ်းၵၢင်ဝၼ်းတၢင်းဝၼ်း ဢႃႈသၢၵ်ႈယၢဝ်းမႃးသေတႃႉ၊ ႁဝ်းသမ်ႉမီးဢႃႈသၢၵ်ႈတႃႇၵိၼ် လႄႈတႃႇၼွၼ်းၵူၺ်းၼႆ တၢင်းဢၼ်ႁဝ်းယွၼ်းသူးသေ ၶႂ်ႈလႆႈဢႃႈသၢၵ်ႈယၢဝ်းၼၼ်ႉ မၼ်းဢမ်ႇၵိုင်ႇတၢၼ်ႇၵၼ်၊ ႁဝ်းၶႂ်ႈႁိုဝ်ႈဢႃႈသၢၵ်ႈယၢဝ်း မၼ်းထုၵ်ႇလီပဵၼ် တႃႇႁဝ်းႁဵတ်းၵၢၼ် ဢၼ်ပဵၼ်ၽွၼ်းလီ တႃႇၵူၼ်းတင်းၼမ်လႄႈတႃႇတူဝ်ၵဝ်ႇ၊ ၼိုင်ႈဝၼ်းမီး 24 ၸူဝ်ႈမူင်းပေႃးႁဝ်းၼွၼ်းသေ 12 ၵေႃႈၼႂ်းၸၢတ်ႈၼိုင်ႈၼၼ်ႉ၊ ႁဝ်းၵိူတ်ႇမႃးလႆႈၼွၼ်းပႅတ်ႈၶိုင်ႈၼိုင်ႈယဝ်ႉ ႁဝ်းထုၵ်ႇလီၽိုၵ်းလုၵ်ႉၸဝ်ႉ ၼွၼ်းႁႂ်ႈပေႃးလီ ပေႃးၶႅမ်ႉတႃႇပၢႆးယူႇလီႁဝ်း ႁဝ်းၸင်ႇလႆႈၼမ်ႉတွၼ်းဢၼ်လႆႈၵိူတ်ႇပဵၼ်ၵူၼ်းမႃးယဝ်ႉ။
ႁဝ်းဢမ်ႇမေႃဝႆႉၵႃႈၶၼ်ၶၢဝ်းယၢမ်း ၵွပ်ႈၶၢဝ်းယၢမ်းၼႆႉမၼ်းပဵၼ်ဢၼ်လႆႈလႆၢ မၼ်းဢမ်ႇလႆႈသိုဝ်ႉ၊ သင်ႁဝ်းလႆႈသိုဝ်ႉၼႆ ႁဝ်းၵေႃႈတေမေႃဝႆႉၵႃႈၶၼ်မၼ်းယူႇ၊ မဵဝ်းဢၼ်ႁဝ်းလႆႈသိုဝ်ႉ ဢၼ်ဢမ်ႇမီးၵႃႈၶၼ် ႁဝ်းသမ်ႉဝႆႉၵႃႈၶၼ်မၼ်း မဵဝ်းဢၼ်မီးၵႃႈၶၼ်တႄႉꧦ ဢၼ်ႁဝ်းဢမ်ႇလႆႈသိုဝ်ႉ ႁဝ်းသမ်ႉဢမ်ႇမေႃဝႆႉၵႃႈၶၼ်မၼ်း။
တၢင်းဝူၼ်ႉၵူၼ်းၵမ်ႉၼမ် ထၢင်ႇဝႃႈ ဢွၵ်ႇငိုၼ်းယဝ်ႉ ၸင်ႇပဵၼ်ၵၢၼ် ဢွၵ်ႇငိုၼ်းယဝ်ႉၸင်ႇမီးၵႃႈၶၼ် ၼႂ်းၸႂ်ႁဝ်းထၢင်ႇၸိူင်ႉၼႆႉ၊ ၶၢဝ်းယၢမ်းၵေႃႈႁဝ်းဢမ်ႇလႆႈဢွၵ်ႇငိုၼ်းသေသိုဝ်ႉဢဝ် ထမ်းတြႃးၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈၵေႃႈ မီးၵႃႈၶၼ်တၢၼ်ႇႁိုဝ် ႁဝ်းဢမ်ႇတၢပ်ႈလႆႈသိုဝ်ႉသေ လဵပ်ႈႁဵၼ်းလႆႈထွမ်ႇ ယိၼ်းလႆႈလၢႆꧦ ပေႃးပဵၼ်ၽူႈႁွင်ႉၵႂၢမ်းၶဝ်သမ်ႉလႆႈသဵင်ႈငိုၼ်းသေထွမ်ႇ ၽွၼ်းလီမၼ်းသမ်ႉဢမ်ႇပေႃးလႆႈသင်၊ ၵူၼ်းႁဝ်းသမ်ႉလႆႈၸႂ်။
သၢႆလူမ်းဢၼ်ပဝ်ႇမႃး ႁဝ်းၵေႃႈဢမ်ႇတၢပ်ႈလႆႈသိုဝ်ႉ ၵႃႈၶၼ်မၼ်းယႂ်ႇႁႃႉဢမ်ႇယႂ်ႇ ႁဝ်းလႆႈသုတ်ႇလႆႈထူၺ်ႈၸႂ် ၵူၺ်းၵႃႈႁဝ်းဢမ်ႇလႆႈဝႆႉၵႃႈၶၼ်မၼ်း ပဵင်းဢၼ်ႁဝ်းလႆႈသိုဝ်ႉမႃး လူမ်းၵေႃႈ ႁဝ်းလူဝ်ႇလႆႈဝႆႉၵႃႈၶၼ် သၢႆလႅတ်ႇဢၼ်ထွင်ႇမႃး တိူဝ်ႉၽိဝ်ၼင်ႁဝ်း ဢၼ်ႁဵတ်ႈႁိုဝ်ႈ မႅင်းတၢင်းပဵၼ် ဢၼ်ၸပ်းၽိဝ်ၼင်ႁဝ်းလႆႈတၢႆ ဢၼ်ႁဵတ်းႁိုဝ်ႈႁဝ်းယူႇလီပီးသၢၼ်း ငိုၼ်းၵေႃႈႁဝ်းဢမ်ႇလႆႈဢွၵ်ႇ ႁဝ်းၵေႃႈလူဝ်ႇဝႆႉၵႃႈၶၼ် ၼမ်ႉလိၼ်ႁိၼ်ၽႃ ႁဝ်းၵေႃႈလူဝ်ႇလႆႈဝႆႉၵႃႈၶၼ်။
ၶၢဝ်းယၢမ်းၼႆႉပေႃးႁဝ်းဢဝ်ၵႂႃႇႁႃငိုၼ်းၶမ်း ၵေႃႈတေလႆႈငိုၼ်းၶမ်း ပဵၼ်ငိုၼ်းၶမ်းယဝ်ႉ၊ ၶၢဝ်းယၢမ်းၼႆႉ ပေႃးႁဝ်းဢဝ်ၽိုၵ်းၵျၢင်ႉၵမ်တြႃး ဝူၼ်ႉလွင်ႈလီ လၢတ်ႈလွင်ႈလီ ႁဵတ်းသၢင်ႈၼႃႈၵၢၼ်လီ ၵေႃႈပဵၼ်ၵုသူဝ်ႇယဝ်ႉ၊ ၶၢဝ်းယၢမ်းၼႆႉ ပေႃးႁဝ်းဢဝ်ၵႂႃႇႁဵၼ်းႁႃတၢင်းႁူႉ ၵေႃႈပဵၼ်ပၺ်ႇၺႃႇယဝ်ႉ။
မိူင်းဢၼ်ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၶဝ်ၼႆႉ ၶဝ်ၸင်ႇဝႆႉၵႃႈၶၼ်ၶၢဝ်းယၢမ်း ငိုၼ်းတွင်း ၵုသူဝ်ႇ လႄႈပၺ်ႇၺုႇ ၼႆႉတႄႉꧦ ဝႃႈꧦ ယဝ်ႉ ၵွပ်ႈမၼ်းၵွင်ႉၵၢႆႇၵၼ်။
ၸဝ်ႈၶူးလႆႈၼေပိူင်တႅၵ်ႈမၼ်းထႅင်ႈ ဝႃႈလွင်ႈၵိၼ်ၸွမ်းသႅင်ႇၸွမ်းလၢၼ်ႉၼွၵ်ႈမိူင်း ပေႃးဝႃႈႁဝ်းၵႂႃႇ ၵိၼ်ၶဝ်ႈၼႂ်းသႅင်ႇသေ ႁဝ်းသမ်ႇသင်ႇၼမ် လႄႈၵိၼ်ဢမ်ႇသဵင်ႈလႆႈၼႆ ပိူၼ်ႈမႂ်ႁဝ်းလႆႈ ၵွပ်ႈႁဝ်းႁဵတ်းႁိုဝ်ႈၶဝ်ႈၽၵ်းပႅတ်ႈလႆၢ ၵူၼ်းမိူင်းပိူၼ်ႈ ၵိၼ်ၽႂ်း ပႆၽႂ်း ႁဵတ်းၵၢၼ်ၵေႃႈႁဵတ်းတႄႉꧦ လိုဝ်းၵေႃႈလိုဝ်ႈတႄႉꧦ လႄႇမိူင်းၵေႃႈလေႇတႄႉꧦ ၸင်ႇၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင်ၼႆႉယဝ်ႉ။
လွင်ႈၵႃႈၶၼ်ၶၢဝ်းယၢမ်းၼႆႉ ၼႂ်းၶေႃႈသင်ႇသွၼ်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈၵေႃႈမီးယူႇ ၵွပ်ႈသင်တႆးႁဝ်းဢမ်ႇႁူႉ ဢမ်ႇမေႃဝႆႉၵႃႈၶၼ် ၸဝ်ႈၶူးလၢတ်ႈဝႃႈပဵၼ်ၵွပ်ႈႁဝ်းပဵၼ်ပုတ်ႉထၽႃႇသႃႇ ႁူႉၵႂၢမ်းသွၼ်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ၵေႃႈ ႁူႉၽိဝ်မၼ်းၵူၺ်း ဢမ်ႇလႆႈႁူႉၶဝ်ႈၸႂ်ၼိူဝ်ႉမၼ်းတီႈပွင်ႇမၼ်းတႄႉꧦ ၼႆႉယဝ်ႉ။
ပေႃးႁဝ်းပႆႇပူတ်းဢွၵ်ႇလႆႈလွင်ႈယူပ်ႈယွမ်းႁဝ်းၸိူဝ်းၼႆႉ တႃႇတေႁႃတၢင်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၼၼ်ႉ ၶႂ်ႈယၢပ်ႇဝႆႉ ၼႆယူႇယဝ်ႉ။
ၵွပ်ႈဢမ်ႇမီးပၢႆးဝူၼ်ႉမႂ်ႇလႄႈလၢႆးၶူင်သၢင်ႈမႂ်ႇ
မႄးထတ်းငဝ်ႈႁၢၵ်ႈတၢင်းတူၵ်းတႅမ်ႇတႆး ထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈသမ်ႉ ႁဝ်းဢမ်ႇမီးပၢႆးဝူၼ်ႉမႂ်ႇ ဢၼ်မေႃၶူင်သၢင်ႈဢွၵ်ႇလွင်ႈမႂ်ႇ ၸူးဢဝ်ပိူင်ၵဝ်ႇမၼ်းမႃး ပိူင်ၵဝ်ႇလၢႆးၵဝ်ႁဵတ်းၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈ ၸွမ်းဢဝ်ၸိူင်ႉၼၼ်၊ တေႃႉတေဝူၼ်ႉၸွမ်းဢိတ်းၼိုင်ႈ မၼ်းဢမ်ႇလႆႈဝူၼ်ႉၸွမ်းၵႂႃႇထႅင်ႈ၊ မၼ်းဢမ်ႇမီးၺႅၼ်ႇ ဢၼ်ၸၢင်ႈဝူၼ်ႉႁႂ်ႈလၢၵ်ႇလၢႆး၊ တႃႇတေမီးၺႅၼ်ႇ ဢၼ်ၸၢင်ႈဝူၼ်ႉႁႂ်ႈလၢၵ်ႇလၢႆးၼၼ်ႉ၊ ႁဝ်းသမ်ႉလူဝ်ႇႁႃတူၺ်းလိၵ်ႈတူၺ်းလၢႆးၼမ်ꧦ လိၵ်ႈၼၼ်ႉသမ်ႉလူဝ်ႇလႆႈပဵၼ်လိၵ်ႈဢၼ်ၸၼ်ႉသုင်၊ ပပ်ႉဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇ ဢၼ်ၸၢင်ႈပိၼ်ႇလႅၵ်ႈလၢႆးဢွၵ်းဢေႃပၢႆးဝူၼ်ႉ လႄႈၽဝႁဝ်းလႆႈ ပပ်ႉဢၼ်ၵူၼ်းတၢင်းၼမ်ၶဝ်ယွမ်းႁပ်ႉဝႃႈလီ ဢၼ်ၸၢင်ႈဢဝ်ၵူၼ်းႁူဝ်မိုၼ်ႇႁူဝ်လၢၼ်ႉမၼ်း လႅၵ်ႈလၢႆႈပၢႆးဝူၼ်ႉလႆႈ ႁဝ်းၸင်ႇမီးပၢႆးဝူၼ်ႉမႂ်ႇ လၢႆးၶူင်သၢင်ႈမႂ်ႇယဝ်ႉ။
ပေႃးထွမ်ႇတြႃးၵေႃႈလူဝ်ႇလႆႈႁႃထွမ်ႇ ၸဝ်ႈဢၼ်ပိူၼ်ႈမၵ်းမၢႆတႄႉꧦ ဢၼ်ၶဝ်ႁဵတ်းၵၢၼ်လႄႈဢွင်ႇမၢၼ်ၵႂႃႇ ဢၼ်လွင်ႈႁေႃးလွင်ႈလၢတ်ႈ လွင်ႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈၶဝ်ပိၼ်ႇလႅၵ်ႈလၢႆႈၽဝၵူၼ်းတၢင်းၼမ်လႆႈတႄႉ ထွမ်ႇမဵဝ်းၼၼ်ႉ ႁဝ်းၸင်ႇၸၢင်ႈဢဝ်မႃးၸႂ်ႉတိုဝ်းလႆႈ ႁဝ်းၸင်ႇႁၢင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈတူဝ်ႁဝ်းၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး ႁဝ်းၸင်ႇၸၢင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈလႆႈၵူၼ်းတၢင်းၼမ်လႆႈ။
ပၢႆးဝူၼ်ႉႁဝ်းယႃႇပေၵူၺ်း ဝူၼ်ႉယူႇတီႈၵဝ်ႇတီႈလဵဝ် ယႃႇပေၵပၼ်ႇယူႇတီႈပပ်ႉဝွၵ်းပပ်ႉၸိူင်းတၢင်းႁၵ်ႉၵူၺ်း လူဝ်ႇႁႃလူပပ်ႉလိၵ်ႈၽိုၼ်ထမ်း ပပ်ႉတၢင်းႁူႉဢၼ်လိုၵ်ႉလမ်ႇမၼ်းၼမ်ꧦ ပၢႆးဝူၼ်းႁဝ်းၸင်ႇၸၢင်ႈလိုၵ်ႉလမ်ႇလႆႈ ပေႃးတူၺ်းၽိဝ်မၼ်းၵေႃႈ ဢွၵ်းဢေႃႁဝ်းတေႁူႉၽိဝ်မၼ်းၵူၺ်း။
မိူင်းပိူၼ်ႈဝူၼ်ႉမႂ်ႇ ၶူင်သၢင်ႈမႂ်ႇတိၵ်းꧦ လႄႈၸင်ႇၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ ဢၼ်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ဢွၵ်ႇတေႃးထၢၵ်ႈ ဢွၵ်ႇႁၢင်ႈဢွၵ်ႇႁေႃၵႂႃႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ပဵၼ်လၢႆးဢွၵ်ႇႁႃတၢင်းႁူႉမႂ်ႇ ပဵၼ်လွင်ႈၶူင်သင်ဢွၵ်ႇမႂ်ႇ ၼႂ်းၸႃႇတၵ ၵေႃႈတေမီးယူႇဝႃႈ တေဢဝ်ၼူတၢႆတူဝ်ၼိုင်ႈသေ ၵႃႉၶၢႆႁႂ်ႈပေႃးပဵၼ်သထေးၵႂႃႇတေႇလႆႈႁဵတ်းၸိူင်ႉႁိုဝ် ၼၼ်ႉၵေႃႈမီးဝႆႉယူႇ။
ၵွပ်ႈဢမ်ႇမေႃႁၵ်ႉႁွမ် ယုၵ်ႉယွင်ႈဝႆႉယႂ်ႇၵၼ်
မႄးထတ်းငဝ်ႈႁၢၵ်ႈလွင်ႈတူၵ်းတႅမ်ႇတႆး ထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈသမ်ႉ ပဵၼ်ၵွပ်ႈႁဝ်းဢမ်ႇမေႃႁၵ်ႉႁွမ် ယုၵ်ႉယွင်ႈဝႆႉယႂ်ႇၵၼ် ဢၼ်ၼႆႉၵေႃႈမႅၼ်ႈတႄႉ၊ ဢမ်ႇဝႃႈၼႂ်းၸုမ်း ဢမ်ႇဝႃႈပဵၼ်ပုၵ်ႉၵူဝ်ႇတူဝ်ၵူၼ်း ႁဝ်းၶၢတ်ႇလွင်ႈႁၵ်ႉႁွမ်ယုၵ်ႉယွင်ႈၵၼ်ဝႆႉ၊ မိူင်းပိူၼ်ႈႁဝ်းတေၵႆႉႁၼ်ဝႃႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇဢမ်ႇၼၼ် ၵူၼ်းဢၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်တွၼ်ႈတႃႇၵူၼ်းတၢင်းၼမ် တေလႆႈႁပ်ႉၸုမ်ႈဢၼ်ၸၼ်ႉၸွမ်၊ ၸုမ်ၵေႃ၊ ဢမ်ႇၼၼ် ၶုၼ်မိူင်းယိုၼ်ႈပၼ်၊ ၶဝ်တေေၸွႆႈငိုၼ်းၸွႆႈၵူႈလွင်ႈႁိုဝ်ႈၵူၼ်းၵေႃႉၼၼ်ႉ လႆႈႁဵတ်းၵၢၼ်မၼ်း ၵႂႃႇလႆႈလီꧦ။
လွင်ႈၶူဝ်းၵႃႉတၢင်းၶၢႆၵေႃႈၸွႆႈၵၼ် ၶုၼ်မိူင်းဢမ်ႇၼၼ်ၸုမ်းၵေႃၶဝ် ဢၼ်လႂ်ဢၼ်ၼိုင်ႈလႆႈ လႆႈႁဵတ်းသၢင်ႈၵၢတ်ႇ ပၼ်တိုဝ်ႉတၢင်းႁိုဝ်ႈၵုၼ်ႇၵႃႉတၢင်းၶၢႆ ဢၼ်ၵူၼ်းၼႂ်းဝၢၼ်ႈၼႂ်းဝဵင်း ၵူၼ်းဢၼ်ဢမ်ႇမီးငိုၼ်းထုၼ်းၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆၶဝ် လႆႈမီးတိုဝ်ႉတၢင်း ၵႃႉၶႆၢမီးလၢႆးလႆႈ၊ တီႈၼႆႈၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈတေမႃးၶႆႈၼေ ပွႆးပီမႂ်ႇတႆးတီႈၼိုင်ႈ၊ လွင်ႈဝႃႈတႆးႁဝ်းၶၢတ်ႇလွင်ႈမေႃႁၵ်ႉႁွမ်ပၼ်ႁႅင်းၵၼ် လွင်ႈယုၵ်ႉယင်ႈၵၼ်ၼႆႉၵႃႈႁိုဝ်ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ။
ၼႂ်းပွႆးပီမႂ်ႇတႆးတီႈၼိုင်ႈ ၼႂ်းပွႆးၼၼ်ႉၶဝ်လႆႈၶၢႆပီႇယႃႇ လဝ်ႈ ပၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဝ်းဝႆႉတၢင်းၼမ် လိူဝ်သေၼၼ်ႉဢမ်ႇၵႃး ၵုၼ်ႇၵႃႉတၢင်းၶၢႆၵေႃႈ လႆႈၽိတ်ႈဢဝ်ၵုၼ်ႇၵႃႉတၢင်းၶၢႆ ပီႈၼွင်ႉထႆးမႃးၶၢႆ ပဵၼ်တႄႉပဵၼ်ဝႃႈ မီးသုမ်ႉမီးတီႈပၼ်လီꧦ ႁႃဢဝ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇတႆး ဢၼ်ႁၢင်ႈလီႁၢင်ႈလဝ်း မႃးၶၢႆမႃးၵပ်းသိုပ်ႇပၼ်၊ ထႅင်ႈၽၢႆႇၼိုင်ႈ တၢင်းၶၢႆတႆး ဢၼ်တႆးႁဝ်းႁဵတ်းၶၢႆမႃးၶၢဝ်းႁိုင် မိူၼ်ၸိူင်ႉၸင်ႇၶဝ်ႈမုၼ်းလၢမ် ၵုပ်းၵၢပ်ႇတႆး လႄႈတၢင်ႇၸိူဝ်း လႆႈၼင်ႈၶၢႆတၢင်းတႂ်ႈ လႆႈတႆႈၾႆးတဵၼ်းသေၶၢႆ ၾႆးၵူၺ်းၵေႃႈဢမ်ႇပၼ်လႆႈ၊ ဢမ်ႇမီးသုမ်ႉမီးတီႈပၼ်ၶၢႆ ဢမ်ႇယုၵ်ႉယွင်ႈတၢင်းၵိၼ်တႆး လၢႆးမိုဝ်းတႆးဢၼ်ပူႇမွၼ်ႇႁဝ်းဢွၼ်ႁဵတ်းမႃး၊ ဢမ်ႇမီးၼမ်ႉၸႂ်ဝႃႈတေယုၵ်ႉယွင်ႈထိင်းသိမ်း ဢမ်ႇမီးၺႅၼ်ႇဝႃႈတေႁဵတ်းႁိုဝ်ၵႃႉၶၢႆၸွႆႈထႅမ်ယုၵ်ႉယွင်ႈတၢင်းၵိၼ်ၶိူင်ႈၸႂ်ႉၶူဝ်းတိုဝ်းႁဝ်း၊ ယိုင်ႈလေႇပႆတူၺ်း ပဵၼ်လွင်ႈဢၼ်လီၶေႃးၶူမ်ၸႂ်လဵၵ်ႉၸွမ်းဝႆႉယူႇတႄႉꧦ မၢင်ပွၵ်ႈၵေႃႈပဵၼ်လွင်ႈထၢမ်ၶိုၼ်းတူဝ်ၵဝ်ႇဝႃႈ ၽူႈၸတ်းႁဵတ်းပၢင်ပွႆးၶဝ် မီးယိူင်းဢၢၼ်းသင်တႄႉꧦ လွင်ႈႁဵတ်းပွႆးပီမႂ်ႇတႆး မၼ်းပဵၼ်ပွႆးယုၵ်ႉယွင်ႈတႆးႁႃႉ ပဵၼ်ပွႆးႁဵတ်းႁၢႆႉတႆး မၼ်းပဵၼ်ၽွၼ်းလီတႃႇၽႂ်၊ ဢၼ်ၼႆႉၵေႃႈပဵၼ်ယွၼ်ႉႁဝ်းႁဵတ်းၵၢၼ်တႆးတႄႉ ႁဵတ်းၵၢၼ်တႆးယူႇ ၵူၺ်းၵႃႈဢမ်ႇမီးၺႅၼ်ႇ ဢမ်ႇမေႃႁၵ်ႉႁွမ် ယုၵ်ႉယွင်ႈၵၼ်ၶိုၼ်း ဢမ်ႇဢမ်ႇၸၢင်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇယဝ်ႉ။
ၵွပ်ႈဢမ်ႇယုမ်ႇတူဝ်ၵဝ်ႇ ဢမ်ႇႁတ်းဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းတႄႉꧦ
မႄးထတ်းငဝ်ႈႁၢၵ်ႈတၢင်းတူၵ်းတႅမ်ႇတႆးထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈသမ်ႉ ၵွပ်ႈတႆးႁဝ်းဢမ်ႇယုမ်ႇတူဝ်ၵဝ်ႇ ဢမ်ႇႁတ်းဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း တီႈၼႆႈ ၸဝ်ႈၶူးလူင်ၶမ်းမၢႆ ထမ်ႇမသႃမိ ၵေႃႈလႆႈလၢတ်ႈဝႆႉဝႃႈ ꧦယဝ်ႉၸၼ်ႉၶူးတွၵ်ႇတိူဝ်ႇယဝ်ႉသေတႃႉ ပေႃးဢမ်ႇမီးၼမ်ႉၸႂ်ၽူးဢွၼ်ႁူဝ်ၼႆႉ ၵူၼ်းၵေႃႉၼၼ်ႉမၼ်းတေၵႂႃႇႁဵတ်းၵၢၼ် ပဵၼ်လုၵ်ႈၼွင်ႉပိူၼ်ႈၵူၺ်းꧦ ၼႆယူႇယဝ်ႉ၊ ဢၼ်ၼႆႉပဵၼ်ယွၼ်ႉႁဝ်း ဢမ်ႇယုမ်ႇတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တႃႇတေယုမ်ႇတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼၼ်ႉ၊ ႁဝ်းလူဝ်ႇလႆႈၽိုၵ်းပဵၼ်ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် ၽိုၵ်းဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း လူဝ်ႇမီးတၢင်းႁူႉပၺ်ႇၺႃႇၼမ်ꧦ ၸင်ႇပဵၼ်ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်လီ ႁတ်းဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းလႆႈယဝ်ႉ။
ၵွပ်ႈဢမ်ႇလဵင်ႉၼမ်ႉၸႂ်ၶႂ်ႈပူၼ်ႉတၢင်းၽၢၼ် လႄႈၼမ်ႉၸႂ်ၽူႈၼမ်း
မႄးထတ်းလွင်ႈမၢၵ်ႈမီးၼႆႉ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈၵေႃႈယုၵ်ႉယွင်ႈယူႇ ၼႂ်းဢပုမ်ႇၸႃႇတၵၵေႃႈ မီးလွင်ႈဢၼ်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈႁေႃးလွင်ႈၵႃႉၶၢႆ ဢၼ်လုၵ်ႉတီႈဢဝ်ၼူတူဝ်ၼိုင်ႈသေ ၶိုၼ်ႈပဵၼ်သထေးၼၼ်ႉ တေလႆႈႁဵတ်းၸိူင်ႉႁိုဝ်ၼၼ်ႉၵေႃႈမီးယူႇ မိူဝ်ႈပၢၼ်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈၵေႃႈ သထေးၼၼ်ႉ ၵူၼ်းတၢင်းလၢႆၶဝ်ယုၵ်ႉယွင်ႈ ၶုၼ်မိူင်းၵေႃႈယုၵ်ႉယွင်ႈ ၵွပ်ႈမၼ်းၸွႆႈထႅမ် ၼႃႈၵၢၼ်ဝၢၼ်ႈမိူင်း ၼႃႈၵၢၼ်သႃႇသၼႃႇလႆႈၼမ်၊ လွင်ႈမၢၵ်ႈမီးၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၽိတ်းသင် ပေႃးဝႃႈႁဝ်းဢမ်ႇတဵၵ်းတဵင်ၽႂ်သေမၢၵ်ႈမီး၊ ၵွပ်ႈတႆးႁဝ်းဢမ်ႇလဵင်ႉၼမ်ႉၸႂ် လွင်ႈၶႂ်ႈမၢၵ်ႈမီး ၶႂ်ႈပဵၼ်သထေး ပဵၼ်ၽူးၼမ်း ပဵၼ်ပေႃႈလဵင်ႉၼႆႉၼမ်ꧦ သထေးတႆးႁဝ်းၸင်ႇဢေႇ ၵွပ်ႈဢမ်ႇမီးငိုၼ်းၶမ်း ၵွပ်ႈၽၢၼ်သေ ႁဝ်းဢမ်ႇၸၢင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈၼႃႈၵၢၼ် ဝၢၼ်ႈမိူင်းၾိင်ႈထုင်း ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း ၽႃႇသႃႇ ၼႃႇသၼႃႇ ႁဝ်းလႆႈလီꧦ ငၢမ်းꧦ တဵမ်ꧦ ထူၼ်ႈꧦ ယဝ်ႉ။
(ၶ) ၵွပ်ႈတႆးႁဝ်းဢမ်ႇၸွမ်းၵႂၢမ်းသွၼ်ၽြႃးပဵၼ်းၸဝ်ႈတႄႉꧦ
မႄးထတ်းထႅမ်ၶေႃႈမုၼ်း
တၢင်းၽိတ်းမင်ႇၵလႃႇသုတ်ႈ
မႄးထတ်းၶေႃႈသင်ႇသွၼ်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈဢၼ်ငၢႆႈသေပိူၼ်ႈပဵၼ် မင်ႇၵလႃႇသုတ်ႈ 38 ပိူင်ယဝ်ႉ၊ ၶုၼ်ၽီၶုၼ်သၢင်ၶဝ် မႃးထၢမ်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈဝႃႈ တႃႇတေၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင်ၼၼ်ႉ လူဝ်ႇသင်ႇလူဝ်ႇလႆႈၵျၢင်ႉၵမ်ႉၸိူင်ႉႁိုဝ်? ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈၸင်ႇႁေႃးပၼ် မင်ႇၵလႃႇသုတ်ႈ 38 ပိူင်၊ ႁဝ်းသမ်ႉဢဝ်မႃးၸႂ်ႉၸိူင်ႉႁိုဝ် တေႁၼ်ၵမ်ႉၼမ် တႆးႁဝ်းဢဝ်မႃးၸႂ်ႉၸွမ်း လွင်ႈလွတ်ႈႁေႃး မိူဝ်ႈၶိုၼ်ႈႁိူၼ်းမႂ်ႇၵူၺ်း ဢမ်ႇႁူႉဝႃႈမင်ႇၵလႃႇသုတ်ႈ လွၼ်ႉၵႅၼ်မၼ်းဝႃႈသင်တႄႉꧦ မၼ်းမီးတီႈပွင်ႇၸိူင်ႉႁိုဝ်တႄႉꧦ မိူဝ်ႈဢမ်ႇႁူႉတီႈပွင်ႇမၼ်း ၸင်ႇဢမ်ႇၸၢင်ႈတိုဝ်းၵမ်ၸွမ်းထုၵ်ႇမႅၼ်ႈလႆႈ၊ ပေႃးဢမ်ႇတိုဝ်းၵမ်ၸွမ်းလႆႈ ၸင်ႇဢမ်ႇႁၼ်ၽွၼ်းလီမၼ်း။
ပိူင်တႅၵ်ႈမၼ်း ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈၸင်ႇႁေႃးဝႃႈ ꧦယႃႇႁဵတ်းၵေႃႉၵူၼ်းမိူၵ်ႈ ႁႂ်ႈလိူၵ်ႈႁဵတ်းၵေႃႉၵူၼ်းလီမီးပၺ်ႇၺႃႇꧦ ႁိူၼ်းဢၼ်လႆႈလွတ်ႈႁေႃး မင်ႇၵလႃႇသုတ်ႈၼၼ်ႉ၊ လုၵ်ႈလၢင်းၶဝ်သမ်ႉ တိုၵ်ႉႁဵတ်းၵေႃႉၵူၼ်းမိူၵ်ႈ ၵူၼ်းၵိၼ်လဝ်ႈၵိၼ်ယႃႈ ၵူၼ်းမေႃတေႃႇမေႃလွင်း ၵူၼ်းဢၼ်ဢမ်ႇမီးသိၼ် ဢမ်ႇမီးပၺ်ႇၺႃႇ ယူႇၼႆ ၵူၼ်ႈႁိူၼ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁိုဝ်ၸၢင်ႈပဵၼ်မင်ႇၵလႃႇ ႁိုဝ်ၸၢင်ႈလႆႈတၢင်းၵတ်းယဵၼ်၊ ထႅင်းဢၼ်ၼိုင်ႈသမ်ႉ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈႁေႃးဝႃႈ ꧦတီႈၵိုင်ႇထိူၵ်ႈမူးၸႃး (မူးၸႃး = ၼပ်ႉယမ်ဝႆႈသႃ) ႁႂ်ႈမူးၸႃးလူႇဝႆႈꧦ လုၵ်ႈလၢင်းၶဝ်သမ်ႉ ဢမ်ႇမေႃၼပ်ႉယမ် ၽြႃး တြႃး သင်ႇၶႃႇ ဢမ်ႇမေႃၼပ်ႉယမ်ပေႃႈမႄႈၵေးၸူး ဢၼ်ၵိူတ်ႇၶဝ်မႃး ဢၼ်မီးၵုင်ႇမုၼ်တႄႉꧦ ဝႃႈꧦ ဢၼ်လဵင်ႉလူၶဝ်မႃး ၼႆႉၵေႃႈဢမ်ႇၸၢင်ႈပဵၼ်မင်ႇၵလႃႇလႆႈ။
ႁဝ်းဢမ်ႇႁူႉယိူင်းဢၢၼ်းၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈတႄႉꧦ မၼ်းဝႃႈ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈႁေႃးမင်ႇၵလႃႇသုတ်ႈမႃးၼႆႉ မီးယိူင်းဢၢၼ်းၸိူင်ႉႁိုဝ်တႄႉꧦ မၼ်းပွင်ႇဝႃႈသင်တႄႉꧦ တီႈတႄႉꧦ မၼ်းဢၼ်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈႁေႃးမင်ႇၵလႃႇသုတ်ႈမႃးၼႆႉ တႃႇဢဝ်မႃးလွတ်ႈႁေႃးၵူၺ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈ မၼ်းပဵၼ်တႃႇဢဝ်မႃးႁဵၼ်းႁႂ်ႈႁူႉတီႈပွင်ႇမၼ်းလီꧦ လႄႈႁႂ်ႈတိုဝ်းၵမ်ႁဵတ်းၸွမ်းယဝ်ႉ။
မင်ႇၵလႃႇသုတ်ႈထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈသမ်ႉ ꧦႁႂ်ႈမေႃလိူၵ်ႈတီႈယူႇတၢၼ်းသဝ်းဢၼ်လီꧦ ၼၼ်ႉမၼ်းမၢႆထိုင် တီႈလႂ်မီးႁူင်းႁဵၼ်း ႁဝ်းလူဝ်ႇလႆႈၵႂႃႇတီႈၼၼ်ႉ ႁဝ်းၸင်ႇၸၢင်ႈလႆႈပၺ်ႇၺႃႇ၊ ပေႃးၶႂ်ႈမၢၵ်ႈမီး ၶႂ်ႈၵႃႉၶၢႆ ႁဝ်းလူဝ်ႇလႆႈၵႂႃႇယူႇ ၼႂ်းဝဵင်းလူင် ႁဝ်းၸင်ႇၸၢင်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင် ၵႃႉၶၢႆလႆႈလီ၊ ပေႃးၶႂ်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်တြႃး ၵေႃႈလူဝ်ႇၶဝ်ႈဝတ်ႉ ၶဝ်ႈၵျွင်း ၶဝ်ႈႁႃတီႈဢၼ်ၵတ်းဢၼ်ယဵၼ် ဢၼ်မီးသြႃႇၶူးသွၼ်လီ ဢၼ်ၸၢင်ႈသွၼ်ပၼ်ႁဝ်းလႆႈ ႁဝ်းၸင်ႇလႆႈတြႃးယဝ်ႉ။
မင်ႇၵလႃႇသုတ်ႈထႅင်ႈပုၵ်ႈၼိုင်ႈသမ်ႉ ꧦႁႂ်ႈပဵၼ်ၵူၼ်းမီးတၢင်းႁူႉတင်းႁၼ်မီးပၺ်ႇၺႃႇၼမ်ꧦ ႁဝ်းသမ်ႉ ၼွၼ်းဝၼ်း တေႃႇၽႆၢႉ လေႇႁႃၵိၼ်လဝ်ႈ လဵၼ်ႈၵဵမ်း ၶၢဝ်းယၢမ်းသဵင်ႈၸွမ်းၸိူဝ်းၼႆႉ၊ ႁဝ်းသမ်ႉဢမ်ႇႁႃႁဵၼ်းႁႃလူလိၵ်ႈ လူလၢႆး ဢၼ်ၸၢင်ႈတေလႆႈပၺ်ႇၺႃႇ ႁဝ်းၸင်ႇဢမ်ႇၸၢင်ႈပဵၼ်မင်ႇၵလႃႇသေပွၵ်ႈ၊ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈႁေႃးမဵဝ်းၼိုင်ႈႁဝ်းသမ်ႉႁဵတ်းမဵဝ်းၼိုင်ႈ။
ၵူၼ်းၵေႃႉလႂ်ႁဵတ်းၸွမ်းလႆႈမင်ႇၵလႃႇသုတ်ႈ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းလႆႁဵတ်းၸွမ်းလႆႈၵေႃႈၵေႃႉၼၼ်ႉၶိူဝ်းၼၼ်ႉ တေၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင်ယဝ်ႉ၊ ပိူင်တႅၵ်ႈမၼ်းပေႃးႁဝ်ႈတေၵႂႃႇမိူင်းပိူၼ်ႈ ႁဝ်ႈတေလႆႈဢဝ်ငိုၼ်းႁဝ်း သၢင်းၶဝ်ႈယေးငိုၼ်းႁႂ်ႈပိူၼ်ႈႁၼ်ၵွၼ်ႇ၊ ၸွမ်းဢၼ်ၶဝ်မၵ်းမၼ်ႈဝႆႉၼၼ်ႉ၊ ပေႃးဢမ်ႇမီးငိုၼ်းထိုင်ဢၼ်ၶဝ်မၵ်းမၼ်ႈဝႆႉၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇၶဝ်ႈမိူင်းပိူၼ်ႈလႆႈ၊ ၼၼ်ႉမၼ်းပွင်ႇဝႃႈ ၶဝ်ႁႃႁဵတ်းၵေႃႉဢူၺ်းၵေႃႉၵူၼ်းမီး ဢူၺ်းၵေႃႉလီမဵဝ်းၼိုင်ႈ၊ ပေႃးဝႃႈၵူၼ်းၵေႃႉၼၼ်ႉယူႇမိူင်းမၼ်းတိုၵ်ႉၽၢၼ်ယူႇၼႆ မၼ်းပွင်ႇဝႃႈ ၵူၼ်းၵေႃႉၼၼ်ႉ တၢင်းႁူႉပၺ်ႇၺႃႇၵေႃႈတေဢမ်ႇမီး တၢင်းၶတ်းၸႂ်ၵေႃႈတေဢမ်ႇမီး ၼမ်ႉၵတ်ႉၵေႃႈဢမ်ႇမီး မၼ်းၸင်ႇၽၢၼ် မၼ်းၸင်ႇဢမ်ႇသၢင်ႈငိုၼ်းလႆႈ မႂ်းမႃးယူႇမိူင်းၵဝ်ၵေႃႈ မႂ်းတေမႃးဢွၼ်ဢဝ်မိူင်းၵဝ်ၽၢၼ်ၵူၺ်းၼႆ ၸင်ႇဢမ်ႇပၼ်ၶဝ်ႈမိူင်း၊ ပေႃးမီးငိုၼ်းထိုင်ဢၼ်ၶဝ်မၵ်းမၼ်းဝႆႉယဝ်ႉ ၸင်ႇထၢမ်ထႅင်ႈဝႃႈ ꧦမႂ်းဢွင်ႇလိၵ်ႈသင်?ꧦ ပေႃးဢမ်ႇဢွင်ႇလိၵ်ႈသုင်ၵေႃႈ ပိူၼ်ႈတေထၢမ်ထႅင်ႈဝႃႈမႂ်းမီးၼမ်ႉၵတ်ႉသင် ပေႃးႁဝ်းတွပ်ႇဝႃႈ ၶႃႈပီးႁူင်းၵၢၼ် (ၵုင်ႇမၼီႇ) ဝႆႉတီႈၼႆႈ တီႈၼႆႈ ၼေပိူၼ်ႈလႆႈ ပိူၼ်ႈၵေႃႈတေဝူၼ်ႉဝႃႈ ဢေႃမႂ်းၼႆႉ ဢမ်ႇယဝ်ႉၵၢၼ်ႁဵၼ်းသုင်သေတၵေႃႈသမ်ႉမီးၼမ်ႉၵတ်ႉယူႇ ၶဝ်ႈမိူင်းၵဝ်လႆႈ၊ ပေႃးဢွင်ႇလိၵ်ႈသုင် မီးငိုၼ်း မီးၼမ်ႉၵတ်ႉ ယိုင်ႈၶႅၼ်းၶဝ်ႈမိူင်းပိူၼ်ႈငၢႆး၊ ၵူၼ်းလီၵူၼ်းၵတ်ႉ ၶဝ်ႈၵႂႃႇယူႇမိူင်းပိူၼ်ႈတိၵ်းꧦ ဢၼ်ၼႆႉ မၼ်းမႅၼ်ႈၸွမ်းၵႂၢမ်းသွၼ်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈၵမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ ဝႃႈႁႂ်ႈႁဵတ်းၵေႃႉၵူၼ်းလီမီးပၺ်ႇၺႃႇ။
မိူင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၶဝ်ၼႆႉ ဢဝ်ၵူၼ်းၵတ်ႉၵူၼ်းမီးပၺ်ႇၺႃႇတၢင်းၵမ်ႇၽႃႇဝႆႉတၢင်းၼမ် ၶဝ်ၸင်ႇၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ ပေႃးဝႃႈႁဝ်းၵႂႃႇႁဵၼ်းလိၵ်ႈတီႈ မိူင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇသေ ႁဝ်းသမ်ႉမီးၼမ်ႉၵတ်ႉတႄႉꧦ ၼႆ တႃႇတေမႃးၶိုၼ်းမိူင်းႁဝ်းၼၼ်ႉယၢပ်ႇယဝ်ႉ၊ ၶဝ်တေပၼ်ဝတ်းပၼ်ဝႂ် ပၼ်ၵၢၼ်လီꧦ ဢၼ်လႆႈငိုၼ်းၼမ်ꧦ ၵူၼ်ႈၵေႃႉၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈယူႇမိူင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၵမ်းလဵဝ်၊ ၶေႇၶဝ်သမ်ႉပေႃးဝႃႈ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၶဝ်ၼႆႉ ဢဝ်ၵူၼ်ႈၵတ်ႉႁဝ်းဝႆႉတိၵ်းꧦ ၼႆယူႇယဝ်ႉ။
ႁဝ်းဢွၼ်ၵၼ်ယုမ်ႇၽိတ်းယုမ်ႇပိူင်ႈ ၼိူဝ်မင်ႇၵလႃႇသုတ်ႈ၊ မင်ႇၵလႃႇသုတ်ႈၼၼ်ႉ ႁေႃးသိပ်းပွၵ်ႈၵေႃႈလီ ပၢၵ်ႇပွၵ်ႈၵေႃႈလီ ႁဵင်ပွၵ်ႈၵေႃႈလီ ပေႃးပႆႇႁူႉတီႈပွင်ႇမၼ်းသေဢဝ်တိုဝ်းၵမ်ၸွမ်းလႆႈၼႆ မၼ်းပႆႇၸၢင်ႈပဵၼ် မင်ႇၵလႃႇႁဝ်းလႆႈ၊ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈၵေႃႈဢမ်ႇပၼ်ႁႅင်းဝႃႈ မႂ်ႈႁေႃးမင်ႇၵလႃႇၵူၺ်း မႂ်းတေပဵၼ်မင်ႇၵလႃႇ၊ ၵွပ်ႈႁဝ်းသမ်ႉဢမ်ႇႁူႉတီႈပွင်ႇမၼ်း၊ ႁူႉတီႈပွင်ႇမၼ်းမူတ်းယဝ်ႉၵေႃႈ ပေႃးဝႃႈပႆႇဢဝ်မႃးတိုဝ်းၵမ်ၸွမ်းလႆႈ ႁဝ်းၵေႃႈပႆႇၸၢင်ႈပဵၼ်မင်ႇၵလႃႇလႆႈ မင်ႇၵလႃႇသုတ်ႈၼႆႉ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈႁေႃးဝႆႉပၼ်ႁဝ်း တႃႇႁႂ်ႈႁဝ်းတိုဝ်းၵမ်ၸွမ်းယဝ်ႉ။
ၵၢမ်ႇ ၺၢၼ်ႇ ဝိရိယ
မႄးထတ်းၵၢမ်ႇ ပွင်ႇဝႃႈ ꧦၵၢၼ်ꧦ တေလႆႈမီးၵၢၼ်ႁဵတ်း ႁဵတ်ႈၵၢၼ်ယဝ်ႉသေတၵေႃႈ လူဝ်ႇလႆႈပႃးၺႅၼ်ႇ (တၢင်းႁူႉပၺ်ႇၺႃႇ) ပိူင်တႅၵ်ႈမၼ်း ပီးၼွင်ႉတႆးႁဝ်းႁဵတ်းၼႃးယူႇတုၵ်းသုၵ်းꧦ တင်းပီꧦ ဢမ်ႇမီးလွင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈ ဢမ်ႇမီးလွင်ႈၶူင်သၢင်ႈမႂ်ႇ၊ ယၢမ်ႈႁဵတ်းၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈႁဵတ်းၼၼ်မႃး တေႁႂ်ႈမၼ်းလီထႅင်ႈတိူဝ်ႈထႅင်ႈၼႆၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးၺႅၼ်ႇဝူၼ်ႉလႆႈ၊ တီႈၼႆႈၸဝ်ႈၶူးတိုၼ်းတႆးလႆႈတႅၵ်ႈၼိူင်းၼေ ၸုမ်းပီးၼွင်ႉတႆးၼႂ်းမိူင်းၶွၼ် ဢၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်တႆး ဢၼ်ၸႂ်ႉပႃးၺႅၼ်ႇ လႄႈဝိရိယတၢင်းၶတ်းၸႂ်ၸွမ်းထႅင်ႈ။
ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ်ပဵၼ်ၽူးဢွၼ်ႁူဝ်ပိူၼ်ႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းပိုတ်ႉသႅင်ၶဝ်ႈၽၵ်း ၶဝ်တေၵဵပ်းငိုၼ်းၼိုင်ႈပီၼိုင်ႈ ပၢၵ်ႇငိုၼ်းၶေႇသေ တေႁူမ်ႈၵၼ်ၸွႆႈလွင်ႈၸတ်းႁဵတ်းပွႆးပီမႂ်ႇ တီႈလႆမီးလွင်ႈလူဝ်ႇၸွႆႈထႅမ် ၵေႃႉလႂ်လူဝ်ႇလွင်ႈၸွႆႈထႅမ် ၶဝ်ၸူဝ်းၵၼ်ၵႂႃႇၸွႆႈ ပေႃးယဝ်ႉယဝ်ႉ ထႆႇႁၢင်ႈ ထႆႇဝီးတီးဢူဝ်း သေမႃးတၢင်ႇၼေၵၼ် ၼေပိူၼ်ႈႁႂ်ႈလႆႈႁူႉၸွမ်းဝႃႈပေႃးႁဝ်းမီးၸုမ်းဝႆႉၼႆ ႁဝ်းတေၸွႆႈထႅမ်ၵၼ်လႆႈၵမ်းလဵဝ်၊ ၸုမ်းၸင်ႇယႂ်ႇမႃး ၵူၼ်းၶဝ်ႈႁူမ်ႈၸင်ႇၼမ်မႃး၊ တင်ႈၸုမ်းယဝ်ႉ ၶဝ်သမ်ႉဝူၼ်ႉထႅင်ႈဝႃႈ ၶဝ်တေႁဵတ်းသင်ထႅင်ႈ ၵမ်းၼၼ်ႉလႆႈသၢင်ႈ ႁူင်းၸၢၵ်ႈၼမ်ႉ၊ တင်ႈယေးငိုၼ်း၊ ပၼ်ပိူၼ်ႈယိုမ် ဢဝ်ၶီႈမၼ်း သွၼ်ပၼ်ပိူၼ်ႈလၢႆးၵႃႉလၢႆးၶၢႆ၊ ၶဝ်လႆႈသၢင်ႈၵၢတ်ႇတႃႇၶၢႆၶူဝ်းဢၼ်ပီးၼွင်ႉတႆး လႆႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇမႃးႁိုဝ်ႈၶဝ်မီးလႆၢးလႆႈ၊ သၢင်ႈႁိူၼ်းတႆးတႃႇပိူၼ်ႈလႆႈမႃးလေႇမႃးႁၼ်ၾိင်းထုင်းတႆး၊ ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ၵေႃႈမႅင်ႇၽၢႆႇမၼ်းသေ မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇၽၢႆႇၵၢၼ်ငိုၼ်း ၽၢႆႇၵၢၼ်လုမ်း ၽၢႆႇၵပ်းသိုပ်ႇ ၽၢႆႇၵႃႉၶၢႆ ၵူၼ်းဢၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်ၵေႃႈလႆႈႁဵတ်းၵၢၼ်တၢင်းပီ လႆႈငိုၼ်းလိူၼ်ၵုမ်ႇထူၼ်ႈတႃႇလဵင်ႉၼႃႈႁိူၼ်းၶဝ်၊ ဢမ်ႇၸႂ်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်ၸူဝ်ၵႅပ်ႉ ပေႃႈထႅင်ႈပီ ၸင်ႇမႃးၵုမ်ႇၵၼ်ၶိုၼ်း ဢမ်ႇၸႂ်ႈၸိူင်ႉၼၼ်၊ ပေႃးႁဵတ်းၵၢၼ်လႄႈၸႂ်ႉၺႅၼ်ႇပႃးၼႆ ၵၢၼ်ၼၼ်ႉမီးႁဵတ်းပေႃးဢမ်ႇပေႉလႆႈယဝ်ႉ။
ပေႃးဝႃႈမီးၵၢမ်ႇ (ၵၢၼ်) မီးၺႅၼ်ႇ မီးဝိရိယ (တၢင်းၶတ်းၸႂ်) ၼႆ ႁဝ်းၵေႃႈဢမ်ႇတူၵ်းၽၢၼ်၊ မီးၺႅၼ်ႇယဝ်ႉ ၸဝ်ႈၶူးလႆႈၼေပိူင်တႅၵ်ႈ ၸုမ်းပီႈၼွင်ႈတႆးမိူင်းၶွၼ်ၶဝ်ႁဵတ်းၵၢၼ် ၶဝ်မီးတၢင်ႈၶတ်းၸႂ်တႄႉꧦ ၶဝ်ဢမ်ႇပၼ်ၶၢဝ်းယၢမ်းၶဝ်သုမ်းလၢႆ ၶဝ်မီးပၺ်ႇၺႃႇ ၶဝ်မေႃၵပ်းသိုပ်ႇ၊ တႃႇတေမီးၵၢမ်ႇ ၺႅၼ်ႇ ဝိရိယ တႃႇႁဵတ်းၵၢၼ်ပုၼ်ႈတႃႇၵူၼ်ႈတၢင်းၼမ် ၼႆႉၵေႃႈလူဝ်ႇလႆႈလဵင်ႉဝႆႉၼမ်ႉၸႂ်ထၢတ်ႈၸႂ်လွင်ႈႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝႆႉႁႅင်းꧦ ၼႆယူႇယဝ်ႉ။
ဢုတ်ႉၸႃႇ ၵုသူဝ်ႇ ပၺ်ႇၺႃႇ
မႄးထတ်းၼႂ်းၶၢဝ်းယၢမ်း ၵူႈၶၢဝ်းယၢမ်းၼၼ်ႉ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈသွၼ်ဝႆႉဝႃႈ ႁဝ်းလူဝ်ႇလႆႈသၢမ်ဢၼ်ၼႆႉ၊ ဢၼ်လႆႈဢၼ်ၼိုင်ႈ လႆႈတင်းသၢမ်ဢၼ်ၶႅၼ်ႈလီ
- ဢုတ်ႉၸႃႇ (ၶူဝ်းၶွင်ငိုၼ်းၶမ်း)
- ၵုသူဝ်ႇ
- ပၺ်ႇၺႃႇ
သၢမ်ဢၼ်ၼႆႉ မၼ်းၵွင်ႉၵၢႆႇၵၼ်၊ ပေႃးမႃးတူၺ်းၵူၼ်းၼႂ်းလေႃးၵၼႆႉၵေႃႈ ဢွၼ်ႁဝ်းတိုၼ်ႇမႃးဢွၼ်ၵၼ်ႁႃဢဝ်သၢမ်ဢၼ်ၼႆႉ တႃႇတေလႆႈမႃးသၢမ်ဢၼ်ၼႆႉၵေႃႈ ႁဝ်းလူဝ်ႇလႆႈ ႁဵတ်ႈဢဝ် လူဝ်ႇလႆႈမီးၵၢမ်ႇ မီးၺႅၼ်ႇ လႄႈမီးတၢင်းၶတ်းၸႂ်တႄႉꧦ ႁဝ်းၸင်ႇလႆႈယဝ်ႉ၊ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈသွၼ်ဝႆႉဝႃႈ-
ၵွပ်ႈဢမ်ႇလႆႈသၢမ်ပိူင်ၼႆႉသေ ႁဝ်းၸင်ႇဢမ်ႇမီးၵွင်ႉမီးၵွင်ႉမီးႁႅၼ်ႇ ဢမ်ႇမီးၸဝ်ႈမီးၶုၼ်၊ ၸင်ႇပဵၼ်ငဝ်ႈႁၢၵ်ႈတၢင်ႈၽၢၼ်တႆးႁဝ်းယဝ်ႉ။
ၸဝ်ႈၶူးတိုၼ်းတႆးလႆႈ သပ်းထႅမ်ထႅင်ႈဝႃႈ ႁဝ်းလူဝ်ႇလႆႈႁူႉလွင်ႈႁဝ်း ပိုၼ်းႁဝ်း ၾိင်ႈငေႈၾိင်ႈထုင်းႁဝ်း ၼမ်ႉလိၼ်ႁိၼ်ၽႃႁဝ်း လွင်ႈမိူင်းႁဝ်းလီꧦ လိူဝ်သေၼၼ်ႉဢမ်ႇၵႃး ႁဝ်းလူဝ်ႇႁူႉလွင်ႈပိူၼ်ႈ၊ မိူင်းပိူၼ်ႈဢၼ်ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ ၶဝ်တေဝႆႉလွင်ႈယႂ်ႇ လွင်ႈလေႇမိူင်း ၶဝ်တေႁွမ်ငိုၼ်းဝႆႉတႃႇလေႇႁႃတၢင်းႁူႉ ၼိုင်ႈပီၼိုင်ႈပွၵ်ႈ တႃႇၵိၼ်ၵေႃႈၶဝ်ဢမ်ႇပေႃးဝႆႉလွင်ႈယႂ်ႇ ၶဝ်တေၸူဝ်းလုၵ်ႈၸူဝ်းလၢၼ် ၸူဝ်းၵၼ်လေႇမိူင်း တႃႇတေပိၼ်ႇလႅၵ်ႈလၢႆႈတၢင်းႁူႉတၢင်းႁၼ်ၶဝ် ႁႂ်ႈႁူႉပိူၼ်ႈႁူႉႁဝ်း တႃႇႁႂ်ႈမီးလွင်ႈပွင်ႇၸႂ် တႃႇမီးတၢင်းႁူႉၼမ်တၢင်းႁၼ်ၵႂၢင်ႈ တိူဝ်းမႃးထႅင်ႈ၊ ပေႃးႁဝ်းမီးတၢင်းႁူႉၼမ်မႃးၵႂၢင်ႈမႃး ႁဝ်းၸင်ႇၸၢင်ႈၶုတ်းပႅတ်ႈ ငဝ်ႈႁၢၵ်ႈတၢင်းၽၢၼ် တၢင်းတူၵ်းတႅမ်ႇတႆးႁဝ်းယဝ်ႉ၊ ပေႃးဝႃႈႁဝ်းမီးၼမ်ႉၸႂ်ႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈတႄႉꧦ ႁူႉပွင်ႇၸႂ်ၶေႃႈသင်ႇၵႂၢမ်းသွၼ်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈတႄႉꧦ တိုဝ်းၵမ်ၸွမ်းလႆႈတႄႉꧦ ႁဝ်းၸင်ႇ ၶုတ်းပႅတ်ႈငဝ်ႈႁၢၵ်ႈတၢင်းတူၵ်းတႅမ်ႇတႆးႁဝ်းလႆႈ ၸင်ႇၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင်လႆႈယဝ်ႉ။
ၽိုၼ်ဢိင်
မႄးထတ်း- ↑ ၸဝ်ႈၶူးတိုၼ်းတႆး၊ 2013၊ ငဝ်ႈႁၢၵ်ႈတၢင်းတူၵ်းတႅမ်ႇတႆး၊ သိုပ်ႇထွမ်ႇလႆႈတီႈ - https://www.youtube.com/watch?v=JBgG3TOi19A